شعار سال: امروزه یکی از مقوله هایی که در زندگی شهرنشینی مطرح و حائز اهمیت است سرانه فضای سبز برای شهروندان است در ایران امروز سرانه فضای سبز با توجه به نقاط مختلف جغرافیایی و اقلیمی از ۷مترمربع تا ۱۲متر مربع برای هر نفر متغییر است که میزان آنرا طرحهای مصوب هر یک از شهرها تعیین میکنند.برای مثال سرانه فضای سبز یک شهروند تهرانی با سرانه ی فضای سبز یک شهروند ساکن استان های حاشیه ی جنوبی دریای خزر یا شهروند ساکن شهرهای واقع در مناطق کویری متفاوت است این در حالی است که شاخص تعیین شده از سوی محیط زیست سازمان ملل متحد ۲۰ تا ۲۵ مترمربع برای هر نفر است.

لازم به ذکر است که مفهوم سرانه فضای سبز تنها میتواند برای آن نوع فضای سبز به کار رود که برای گذران اوقات فراغت ، بازی و تفریح مهیا شده است.و به این معناست که سهم هر فرد از کل مساحت فضای سبز موجود در شهرش چند متر مربع است.یعنی درختانی که در حاشیه ی خیابان ها و جاده ها کاشته می شود یا درختانی که در بلوارها و میادین شهر دیده می شود جزء این سرانه محسوب نمی شوند.

در گیلان اما موضوع اسف بار تر است با نگاهی به تمامی شهر های استان به وضوح می بینیم که نه خبری از فضای سبز در محله های مختلف است و نه خبری از کمربندسبز شهری این در حالی است که این دوعنصر در بایسته های شهرسازی از ملزمات یک شهر است که در حال حاضر شهرهای استان از فقر این موضوع در رنجند .چیزی که در شهرهای دیگر کشور حتی شهرهای کویری بسیار مورد توجه قرار گرفته.

حال سوالی که ذهن را مشغول می کند این است که در استان گیلان با و جود این آب و هوا و اقلیم و خاک مناسب هزینه ی احداث فضای سبز و نگهداری از آن نسبت به استان های دیگر کشور به شکل قابل توجهی کاهش می یابد. چرا نسبت به هم وطنان ساکن در شهرهای کویری ،شهروندان گیلانی از حداقل مقدار فضای سبز شهری برخوردارند؟آیا انتظار نمی رود که در این زمینه حداقل در استان گیلان سرانه فضای سبز افراد برابر با میزان نرم جهانی که همان ۲۵متر مربع است باشد؟وقتی می توان با هزینه های ناچیزی در مقابل سایر استان ها نسبت به احداث و نگهداری از پارک ها و فضاهای سبز اقدام نمود بهتر نیست که از این امتیاز خدادادی استفاده نماییم؟

کمبود فضای سبز داخل شهر یا به عبارت فنی تر فضای سبز اجتماعی که رفت و آمد عموم مردم در آنها بدون مانع باشد و فضای سبز محله ای در شهرهای استان گیلان چیزی نیست که اثبات آن نیاز به مشاهدات علمی و فنی و … داشته باشد یا وجود آن را با ارائه آمار و ارقام بتوان اثبات کرد ،بلکه با اندکی قدم زدن در شهرهای استان و نگاهی به اطراف و مشاهده عینی به راحتی این کمبود قابل درک است. برای روشن شدن موضوع اگر به یک شهروند گیلانی ساکن هریک از شهرهای استان که باشد بگوییم نام فضاهای سبز و پارک های موجود در شهر محل سکونت خود را نام ببرد .مطمعناً از تعداد انگشتان دست فراتر نخواهد رفت.

نکته بسیار جالب این است که در طرح های تفضیلی اولیه شهرها و یا طرح های تفکیکی شهرک ها یا مجتمع های مسکونی همواره اختصاص و جانمایی مکان هایی به عنوان فضای سبز و پارک اعم از پارکهای محله‌ای، منطقه‌ای و امثال آنها ،توسط مهندسین مشاور طرح صورت گرفته و تصویب می شود. اما متاسفانه در اجرا پروژه ها آنچه از کمترین اهمیت برخوردار است همین فضای سبز شهری است.زمین های اختصاص داده شده به فضای سبز یا به صورت بایر رها می شوند و یا پس از مدتی شهرداری یا دستگاه های ذی ربط برای گذران امور و تامین بودجه جاری اقدام به تغییر کاربری به مسکونی یا تجاری و فروش این زمین ها به افراد می نماید.و پس از چندی مشاهده میگردد که زمینی که قرار بود در آن فضای سبز احداث شود اکنون محل ساخت چند و یا چندین بلوک ساختمان طبقاتی با ظاهری بی شباهت به فرهنگ و معماری اسلامی ایرانی شده است.

باور غلطی که در این زمینه وجود دارد این است که عده ای بر این باورند استانی مثل گیلان که خود طبیعتاً سرسبز است دیگر نیازی به فضای سبز ندارد .به عبارتی نیازی به جانمایی و احداث پارک یا فضای سبز در شهر های استان نیست و برای رفع این نیاز می توان به اطرف شهر رفت و از فضای طبیعت اطراف شهر و روستا ها استفاده نمود .اما آنچه این نگرش به دنبال دارد این تراژدی است که تمامی پوشش گیاهی داخل شهر به واسطه ی شهر ساز ی و طبیعت بیرون شهر به واسطه ی ویلا سازی و یا سایر فعلیت های غیر اصولی از بین می رود با این عقیده که استان سر سبزی داریم. آن زمان است که مشکل آلودگی هوا دامنگیر مان خواهد شد و اقلیم معتدل و سرسبز گیلان به مرور دچار تغییر خواهد شد.

به نطر نگارنده در زمینه گسترش فضای سبز در شهر های استان گیلان پیشنهاد های متعددی را می توان مطرح نمود که ذیلاً به ذکر و شرح دو مورد بسنده می کنم؛

پیشنهاداول ؛شهرداری ها می توانند در طرح توسعه شهری در آینده در اطراف شهر زمین هایی را که مستعد برای امر فضای سبز و یا احداث اماکن فرهنگی مانند کتابخانه های عمومی ،فرهنگ سرا ها و یا….را شناسایی یا به قولی لکه گذاری نماید و طرح خدماتی و توسعه ای خود را تنها در مرکز شهر ها متمرکز ننمایند وبه اطراف شهر سوق دهند.

مدیران شهری می توانند با داشتن نگاهی توسعه طلبانه نسبت به ایجاد طرحی نوین در شکل و بافت شهر که تقارن بیشتری با طبیعت سرسبز و شاداب گیلان دارد نسبت به اجازه و صدور مجوزها و پروانه های ساختمانی برای شهروندان برنامه ریزی نماید و مناطق اطراف شهر را تبدیل به مناطق سرشار از باغات و پارکها و اماکن تفریحی و فرهنگی نماید و حتی پروانه ساختمانی که صادر می نماید تنها دربرگیرنده ی اعیاناتی باشد که دارای محوطه و باغچه مبتنی بر طرح های گسترش فضای سبز باشند که این خود می تواند در توسعه شهر ها بگونه ای طبیعت محور باشد.

با افزایش فضای سبز می توان ضمن کاسته شدن از آلودگی هوا از آلودگی های صوتی نیز جلوگیری نمود و به نحوی در سلامت روان افراد جامعه گام برداشت.و شهری آرام و دور از تشنج داشت.

پیشنهاد دوم؛ مدیران شهری می توانندبا برنامه ای مدون و طی یک پروسه ی حساب شده و منطقی و با اعمال سیاست هایی اقدام به انتقال ادارات دولتی در گام اول و سایر تشکیلات در مراحل بعد به خارج از شهر ها نمایند.به این صورت که در خارج از شهر اقدام به تامین مکانی مناسب و در دسترس برای ادارات یاد شده نمایند و فضای فعلی آنها را که اغلب در مرکزیت شهر واقع است به فضای سبز تبدیل نمایند. زیرا به عقیده ی بسیاری از صاحب نظران فضای سبز شهری باید در مرکزیت شهر و محل انجام فعالیت های روزمره مردم باشد در این زمینه جین‌جیکوب ، منتقد شهرسازی معاصر می گوید: « پارک باید در جایی باشد که زندگی در آن موج میزند، جایی که در آن ، فرهنگ و فعالیتهای بازرگانی و مسکونی است.» تعدادی از بخشهای شهری، دارای چنین نقاط کانونی ارزشمندی از زندگی هستند که برای ایجاد پارکهای محلی یا میادین عمومی ، مناسب به نظر میرسند. این امر ضمن گسترش شهر، از بار ترافیکی مرکز شهر به طور چشمگیری میکاهد.

امید که همه مسئولین و مدیران شهری ضمن وقوف به این امر نسبت به اقدامات سازنده و فرهنگ سازی در این مقال کوشا باشند .و از پتانسیل های موجود نهایت استفاده را نمایند با کمی آراسته کردن کناره رودخانه هایی که از داخل شهرها می گذرند به راحتی می توان چشم اندازهایی بی نظیر خلق کرد .همچنین به امید روزی که احداث و گسترش فضاهای سبز و پارک های داخل یا اطرف شهر یکی از مطالبات جدی ما شهروندان از دستگاه های متولی امر باشد.

با اضافات و تلخیص برگرفته از وبسايت خبرگزاري گيلان نیوز، تاریخ انتشار چهارشنبه 28 اسفند 1392، كد مطلب:2846: www.gilannews.ir