شعار سال: تخریب و بازسازی محله «نواب» در دل شهر که در دهه ۷۰ و زمان شهرداری آقای غلامحسین کرباسچی روی داد، آغاز اتفاقی بود که به‌زعم بسیاری از کارشناسان شهری، به تخریب سرمایه‌های شهر منجر شد.

روزگاری در همین تهران بزرگ، محله‌ای به‌نام «نواب» وجود داشت که حالا دیگر مانند سابق نیست. تخریب و بازسازی محله «نواب» در دل شهر که در دهه 70 و زمان شهرداری آقای غلامحسین کرباسچی روی داد، آغاز اتفاقی بود که به‌زعم بسیاری از کارشناسان شهری، به تخریب سرمایه‌های شهر منجر شد. این روند اگر در طول سال‌های گذشته با شدت کمتری مواجه بود؛ اما همچنان در دوره فعلی مدیریت تهران ادامه دارد. نمونه این اتفاق صدور مجوز تخریب 62 باغ در اوایل اسفند سال گذشته به‌وسیله پنجمین شورای شهر تهران بود.

گفته می‌شود در اوایل دهه 60، تهران بیش از 14هزار هکتار باغ داشت. این اتفاق موجب شده بود تهران بیشتر «باغ‌شهر» باشد. دلیل این امر نیز بزرگ‌شدن شهر در دهه‌های متمادی و نیز الحاق روستاها و ییلاق‌های اطراف تهران به شهر بود. حدود یکصد سال قبل، بسیاری از محله‌های گران‌قیمت و اعیانی امروز شمال تهران، باغ‌های اهالی روستاهایی بودند که زندگی خود را از راه تولید انواع محصولات باغی چون سیب شمیران، خرمالوی کن، گیلاس، آلبالو و گلابی می‌گذراندند. حتی محله‌هایی چون ده‌ونک، باغ‌فیض و دارآباد مناطقی بودند که آب‌وهوای مثال‌زدنی داشتند؛ اما رشد شهرنشینی ضربات جبران‌ناپذیری به آن‌ها زد.

در دهه 70، شهرداری تهران تصمیم گرفت خیابان باریک و شمالی - جنوبی نواب را به بزرگراهی عریض با مجموعه‌های مسکونی در حاشیه بزرگراه تبدیل کند. آن زمان گفته می‌شد با این کار هم اهالی شاهد نوسازی خانه‌هایشان می‌شوند و هم گره بزرگ ترافیکی در محدوده متراکم و مرکزی شهر برطرف می‌شود. همچنین، اقدامی اینچنینی می‌توانست نشانه‌های بروز و ظهور دوباره مدرنیته را در شهر به‌رخ بکشد؛ امری که دلخواه مدیران وقت شهر بود. ازاین‌رو، این پروژه اجرا شد و آنچه امروز به‌عنوان هویت محله‌ای شناخته می‌شود و کارشناسان برای آن مرثیه‌ها می‌سرایند، به نابودی رفت و ارتباط دو سوی محله باهم قطع شد. بسیاری از اهالی قدیمی محله نواب که سال‌ها ساکن خانه‌های شخصی خود بودند و همسایه دیوار‌به‌دیوار داشتند، نتوانستند زندگی در برج‌های جدید را تاب بیاورند و بدین‌ترتیب، مخالفت‌ها با این اقدام مدیریت شهری شکل گرفت. هنوزهم که هنوز است، بعد از گذشت بیش از دو دهه از آن زمان، بروز و ظهور برخی آسیب‌های اجتماعی در این محله عیان است. بسیاری از برج‌های فعلی شمال تهران هم که قدمت آن‌ها به دهه 70 بازمی‌گردد، در زمان شهرداری آقای غلامحسین کرباسچی درست روی باغ‌هایی سبز شدند که امروز برای آ‌ن‌ها مرثیه‌سرایی می‌شود و البته از مشخصات فنی آن‌ها هم، اطلاعاتی در دست نیست.

نجات باغ‌ها

«زمین سرمایه است». این جمله عبارت و مفهوم رایج در میان ایرانیان است. مردم اعتقاد دارند اگر قطعه‌ای زمین داشته باشند؛ یعنی سرمایه‌شان را حفظ و حتی آن را چندبرابر کرده‌اند. برای این امر نیز همه ما در اطرافیان خود شاهدی داریم که زمانی قطعه زمینی در فلان گوشه شهر به او پیشنهاد شده و نخریده و حالا همان زمین و ملک چندین‌برابر ارزش یافته است. در چنین شرایطی، در نظر بگیرید که شخصی از گذشته‌های دور، باغی داشته که حالا این باغ به‌دلیل توسعه شهر، درست در وسط یکی از محله‌های اعیانی و گران‌قیمت شهر قرار گرفته است. همین محرک می‌تواند عاملی برای این باشد که مالک از هر کاری برای ازبین‌بردن درختان و باغ کوتاهی نکند؛ اتفاقی که در بیش از سه دهه گذشته، کم‌و‌بیش روی داده و همچنان ادامه دارد.

در چنین شرایطی، ورود نهادهای قانون‌گذار و متولی شهر ضروری است؛ اگرچه نمی‌توان به‌اجبار اشخاص را از حقوق خود محروم کرد. شهرداری تهران در دوره مدیریت جهادی پایتخت نیز تلاش‌های فراوانی برای حفظ باغ‌های شهر تهران کرد. برای این موضوع نیز شواهد زیادی موجود است که یافتن و یادآوری آن‌ها کار سختی نیست. شهردار تهران از ابتدای دهه 90، اقدامات خود در این عرصه را آغاز کرد؛ به‌طوری که فقط در منطقه یک تهران و در مدت چهار سال، توانست 13 باغ را از خطر تخریب نجات دهد. مساحت این 13 باغ بیش از 210هزار مترمربع بود که در همان سال‌ها و پس از تملک شهرداری تهران، به بوستان و فضای عمومی تبدیل شدند. ازجمله این باغ‌ها می‌توان به باغ امیرسلیمانی، باغ خسروشاهی، بوستان نیایش، باغ‌ انجیری، باغ ‌وزیری، باغ‌ کامران، باغ ملک، زمین‌های لشکری، باغ آصف و باغ نظر اشاره کرد.

یکی دیگر از معروف‌ترین باغ‌های تهران که در دوره مدیریت جهادی شهرداری تهران حفظ و احیا شد، باغ ایرانی در محله ده‌ونک با 2.5 هکتار وسعت است که این روزها با استقبال و استفاده شهروندان تهرانی و ساکنان محله‌های اطراف آن باغ مواجه شده است. به‌طورکلی، می‌توان گفت در طول 12 سال فعالیت دوره مدیریت جهادی در شهرداری تهران، بیش از 61 باغ قدیمی و ارزشمند را شهرداری تهران تملک کرد و نجات داد.

اهمیت دستور قضایی

براساس قانون، اگر فردی به‌عمد باغ خود را تخریب کند، شهرداری تهران می‌تواند پس از تشکیل پرونده و بررسی در کمیسیون ماده 7 و نیز ارسال و بررسی در نهاد قضایی، با دریافت دستور قانونی آن را به‌نفع شهروندان و استفاده عمومی مصادره کند. درباره‌ همین موضوع نیز از سال 93 تاکنون، حدود 65 پرونده درزمینه تخریب باغات تهران تشکیل و به نهاد قضایی ارسال شده است. باوجوداین، حتی احکام قضایی نیز درزمینه حفاظت از باغ‌ها بازدارنده نبوده است. این در حالی است که بسیاری از باغ‌های موجود تهران نیز دراختیار نهادهای دولتی و نظامی است. باغ‌های دیگری هم که مالک خصوصی دارند، اجازه حضور و ورود مأموران شهرداری برای ثبت وضعیت و شناسنامه‌دارکردن را نمی‌دهند. همه این مشکلات نیز از آنجا آغاز می‌شود که «زمین سرمایه است»؛ به‌عبارت‌دیگر، تا زمانی‌که چنین برداشتی از ارزش زمین در شهرها وجود دارد، نه‌فقط در تهران، بلکه حتی در شهرهای بزرگ‌وکوچک دیگر هم روند تخریب باغ‌ها ادامه خواهد داشت.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم ،تاریخ انتشار:7خرداد1398،کدخبر:2020691،www.tasnimnews.com