شعار سال: دهم اردیبهشت ماه امسال حادثه کار در تونل البرز در آزادراه تهران-شمال جان ۶ کارگر را گرفت. دو کارگر دیگر که از این حادثه جان سالم به در بردند، هنوز تحت درمان هستند اما شرایط وخیمی را از سر می‌گذرانند. درباره علت انفجار هنوز گزارش‌ها نهایی نشده است اما تجمیع گاز متان و عدم گازسنجی درست و ریزش تونل در روزهای قبل از حادثه و در عین حال دیر رسیدن اورژانس به عنوان مجموعه علل حادثه و افزایش خسارات شناخته شده است. شهرام غریب (کارشناس ارشد ایمنی وبهداشت) البته دیر رسیدن اورژانس را به دیر اطلاع دادن به اورژانس تعبیر می‌کند. او معتقد است که عوامل پیشگیرانه، کنترل و اعلام سریع به عنوان سه ضلعی حیاتی باید در خصوص حوادث کار مورد توجه قرار بگیرد.

او با بیان اینکه امدادرسانی در حوادث کار همواره یک اصل مهم دارد و آن اعلام سریع است، اظهار داشت: طبق تجارب به دست آمده هیچگاه گروه‌های امداد و نجاتی دیر نمی‌رسند؛ در واقع حادثه به آنها دیر اطلاع داده می‌شود. لحظه‌ای که به آنها اعلام می‌شود، سریعاً اعزام می‌شوند. باید دید زمان دریافت خبر برای آنان چه زمانی بوده است؟ آنان به هیچ عنوان فوت وقت نمی‌کنند. تعهدِ کاری گروه‌های امداد و نجات در نظر گرفتن زمان است و در اغلب موارد آنها در زودترین زمانی که می‌توانند در محل حادثه حاضر می‌شوند.

پاک‌سازی موانعی که در اثر ریزش تونل ایجاد شده

وی افزود: در حوادث همچون حادثه تونل البرز در آزادراه تهران-شمال ابتدای امر قرار دادن شرایط ایمن برای کارگران اهمیت ویژه‌ای دارد. رایج‌ترین مشکلات تونل‌ها ریزش است. یعنی این گزاره دور از ذهن نیست که «تونل ریزش می‌کند.»

این کارشناس ارشد ایمنی کار با اشاره به اینکه آنچه اهمیت دارد تسریع در امدادرسانی است، گفت: یکی از مشکلات در امدادرسانی‌ها ریزش موانع مثل سنگ است. وقتی که ریزش صورت می‌گیرد؛ چه سنگ و چه تجهیزات کارگاهی فوراً باید پاک‌سازی شود. ممکن است در طول روز برخی تجهیزات در تونل جاگذاری شود که در محیط‌های منظم چیدمان شود که مسیر تردد را نبندد.

وی با تأکید بر اینکه جمع‌آوری سنگ‌ها و تجهیزاتی که در تونل ریخته شده یا چیدمان مرتب آنها، سه اتفاق را ممکن می‌کند، اظهار داشت: اول اینکه تسریع در امر کمک‌رسانی اتفاق می‌افتد. هرچقدر محیط تمیز‌تر باشد، امر کمک‌رسانی به کارگران راحت‌تر می‌شود. دوم تسریع در شرایط‌ در خروج اضطراری از تونل است. اینکه مسأله برای ما اهمیت بسیاری دارد. سوم پاک‌سازی محیط از هر گونه سنگ، تجهیزات و گرد و غبار از لحاظ روحی تأثیر مثبتی بر گروه‌های کاری دارد و این خود در عملیات تأثیر سرعت بهتر و اساسی‌تری برای زمانبندی دارد.

گازسنجی و خاصیت اشتعال‌پذیری بالای گاز متان

غریب با اشاره به اینکه گازسنجی محیط باید با دقت انجام گیرد، تصریح کرد: ما تونل را تحت عنوان یک فضای بسته می‌شناسیم. فضای بسته قواعد خاص خود را دارد. جایی مثل تونل حتماً قبل از کار و در حین کار باید گازسنجی شود.

او ادامه داد: در حادثه تونل البرز ادعا شد که گاز متان منفجر شده است. گاز متان گازی بی‌رنگ، بی‌بو، سبک‌تر و نافذتر از هوا است. این گاز ۵۵ درصد هوا وزن دارد؛ یعنی اگر هوا یک واحد وزن داشته باشد، این گاز نصف هوا وزن دارد و در بالای هوای قرار می‌گیرد. گاز متان به راحتی از همه جامی‌تواند عبور کند. رنگ و بو ندارد و فقط به وسیله دستگاه‌های گازسنج می‌توانیم آن را تشخیص دهیم. اگر تنها ۵ درصد از گاز متان با هوا مخلوط شود، قابلیت اشتعال و انفجار پیدا می‌کند و این خاصیت اشتعالی گاز متان خیلی اوقات حوادث زیادی را در پی می‌آورد.

دستگاه گازسنج ممکن است خطا کند

این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت با اشاره به اینکه دستگاه گازسنج ممکن است خطا کند، خاطرنشان کرد: دلایل زیادی برای خطای دستگاه گازسنج وجود دارد؛ مثلاً از کالیبر درآمده باشد، رطوبت به آن خورده باشد یا باد زیاد سبب شود تا دستگاه به درستی عمل نکند. خیلی چیزها‌ می‌تواند سبب شود تا دستگاه گازسنج به درستی تشخیص ندهد. اگر دستگاه یک عدد باشد، نمی‌توانیم به آن اطمینان کنیم. بنابراین باید یک دستگاه دوم نیز باشد که در جاهایی مثل تونل که کارگران کار می‌کنند، وجود دو دستگاه گازسنج خیلی مهم است. چون اگر هر دو یک عدد را نشان دهد، آن را با اطمینان کامل می‌فرستیم.

وی افزود: تونل که یک فضای بسته است، نیاز به مجوز ورود دارد. اصطلاحاً به آن مجوز کار در فضای بسته می‌گویند. در این مجوز خیلی آیتم‌ها مثل زمان حضور و نوع روشنایی مهم است.

بازبینی اتمسفر تونل‌ها الزامی است

غریب با تأکید بر اینکه این محیط قابلیت و استعداد انفجار داشته است، بیان کرد: ما باید از نوعی از روشنایی استفاده کنیم که «ضد انفجاری» باشد. تجهیزات حفاظت فردی کارگران باید به صورت مرتب چک شده و کامل باشد. اتمسفر محیط خیلی مهم است؛ ما سه نوع اتمسفر داریم. در شرایط کمبود اکسیژن وجود دارد؛ در شرایطی گازهای قابل اشتعال در اتمسفر دیده می‌شود و در اتمسفرهای دیگر گازهای سمی مشاهده می‌شود. هر کدام یک وجهی دارد و برای انسان بسیار خطرناک است. بنابراین اتمسفر باید به طور مرتب بازبینی و چک شود.

او ادامه داد: باید دانست که در هر لحظه چه تعداد نفری به داخل تونل رفته‌اند تا بدانیم که در امر امدادرسانی، برای چند نفر تیم امداد می‌فرستیم. ما در رابطه با قوانین هیچ مشکلی نداریم. قوانین ما کامل است. من فکر می‌کنم باید بازبینی در نحوه نظارت بر قوانین مورد توجه قرار بگیرد. باید بررسی شود که پیمانکاری که پروژه را به عهده گرفته، تا چه اندازه به مسائل ایمنی کار توجه می‌کند. چه بازبینی‌هایی صورت گرفته است.

این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت تصریح کرد: در چنین محیط‌هایی باید یک سری جعبه‌های کمک‌های اولیه در اختیار افراد قرار گرفته باشد. باید آموزش‌هایی در خصوص استفاده از ماسک‌های تنفسی باید صورت گرفته باشد. اگر در یک حادثه مشکل تنفسی برای کارگران پیش نیاید، زمان بیشتری می‌توانند مقاومت داشته باشند.

او خاطرنشان کرد: قضیه تأخیر آتش نشانی و آمبولانس را رد می‌کنم. یک مثلث سه ضلعی به نام پیشگیری، کنترل و اعلام سریع وجود دارد. ما سعی می‌کنیم پیشگیری کنیم که اتفاقی نیفتد. اگر اتفاقی افتاد، تلاش در کنترل آن است. اگر دو ضلع را از دست بدهیم ضلع اعلام سریع می‌تواند ما را امیدوار کند.

غریب تصریح کرد: شاید اعلام سریع آثار مخرب خیلی از حوادث را نجات دهد. آتش‌نشانی خود را سریع می‌رساند اما اینکه چه زمانی می‌رسانند، مساله مهمی است. زمان از دست رفته برای آسیب دیدن و زمان طلایی خیلی زیاد نیست.

او ادامه داد: یک زمانی هست که حادثه را جدی نمی‌گیریم و تصور می‌کنیم خودمان می‌توانیم آن را حل کنیم. این مسأله سبب از دست رفتن زمان می‌شود. زمانی برداشتن تلفن آتش‌نشانی و اورژانس و اطلاع به آنها تا حرکت کردنشان زمان خیلی کوتاهی است اما اینکه چه زمانی به آنها اطلاع بدهند، خیلی اهمیت دارد.

این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت گفت: این سوی ماجرا حتما باید اکیپ‌های امداد و نجات در محل حضور داشته باشند که گروه‌های امداد و نجاتی نخواهند به آنها کمک کنند. پروژه‌های عمرانی که از شهر خارج است، باید اکیپ‌های بهداری، امداد و نجات و آتش‌نشانی حضور داشته باشند که اگر اتفاقی رخ داد، کارگران آسیب دیده را به محیط‌هایی برای درمان انتقال دهند.

در همه پروژه‌ها مسئول ایمنی (HSE) قبل از شروع کار باید محیط را بازدید کند

شهرام غریب با تأکید بر اینکه در همه پروژه‌ها مسئول ایمنی (HSE) قبل از شروع کار باید محیط را بازدید کند، بیان کرد: ارزیابی و شناسایی خطرات را انجام دهد؛ قبل از ورود کارگران به محیط کار باید، گوشزدهایی در رابطه با مسائل ایمنی و تخصصی داده شود. هر نوع آموزشی در رابطه با مسائل ایمنی بسیار واجب است. باید به کارگران یادآوری شود که هر موردی که آنها را به شک می‌اندازد و حس می‌کنند که باعث آسیب به کارگران می‌شود. کارشناس ایمنی در محیط کار ممکن است خیلی چیزها را نبیند. کارگران خیلی از موارد مشکوک را می‌بینند اما چون رابطه مناسبی با کارفرما و مسئول ایمنی شکل نگرفته و ترس از اخراج و بیکاری وجود دارد، خیلی اوقات این موراد را بیان نمی‌کنند.

او ادامه داد: کارشناسان ایمنی اگر مطلع شوند؛ می‌توانند درصدد رفع مشکلات بربیایند، اگر پیمانکار نتوانست این کار را انجام دهد، می‌تواند آن را به کارفرما انتقال دهد و کارفرما با کمال میل این کار را انجام خواهند داد. حادثه ممکن است در رابطه انسان، از بین رفتن تجهیزات و آسیب زدن به محیط زیست باعث می‌شود که اعتبار یک سازمان از بین برود. خیلی اوقات در حوادث تنها به تعداد کشته‌ها اشاره می‌شود اما هیچ‌کس نمی‌گوید که چه ضربه روحی به کارگران آسیب‌دیده، همکاران و خانواده‌هایشان وارد آمده است.

این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت خاطرنشان کرد: در عین حال استفاده از وسیل ارتباطی مثل بیسیم از سوی کارگران خیلی کمک می‌کند تا زمان را از دست ندهیم. بالاخره در زمان حادثه می‌توانند وضعیت خود را به تیم‌های امدادی اطلاع دهند. کارگران باید از ماسک‌های تنفسی استفاده کنند و بدانند چطور باید با آن کار کنند.

وی تصریح کرد: بالاخره در این تعداد یکی دو نفر می‌توانند صحبت کنند. ماسک‌های تنفسی و دستگاه‌های تنفسی باشد و بلد باشند از آنها در محیط‌هایی که گرد و غبار ایجاد می‌شود، استفاده کند. آنها باید یاد بگیرند که گازها چه ویژگی دارند و با ۵ درصد مخلوط شدن با هوا قابلیت اشتعال پیدا می‌کنند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری کار ایران ، تاریخ انتشار 14خرداد 98، کد خبر: 769117، www.ilna.ir