شعار سال: با‌وجود تمامی حمایت‌ها و کمک‌های دولت برای توانمند‌سازی و بهبود معیشت این گروه از جامعه که اغلب جزو دهک‌های یک و دو جامعه هستند همچنان مشکلات و کمبودها در مسیر زندگی آنها قرار دارد، تا جایی که حتی در برخی مواقع اداره زندگی برایشان دشوار می‌شود. به‌همین بهانه با وحید قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.

گروه‌های متفاوتی، جامعه هدف سازمان بهزیستی را تشکیل می‌دهند. در میان این گروه‌ها، افراد دچار معلولیت یکی از آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند که برای ادامه زندگی مناسب با‌ شأن و منزلت انسانی نیازمند توجه ویژه هستند. بهزیستی به‌عنوان متولی حمایت اجتماعی برای این گروه، مستمری‌هایی را در نظر گرفته است اما متأسفانه میزان این مستمری مکفی نیست بخصوص مبلغی که برای افراد دارای معلولیت که خود سرپرست خانوار هستند درنظر گرفته شده است؛ برای افزایش قدرت خرید این افراد چه چاره‌ای اندیشیده اید؟

در حال حاضر طبق آمار یک میلیون و 450 هزار نفر از افراد دارای معلولیت تحت پوشش خدمات سازمان بهزیستی هستند. از این تعداد حدود یک میلیون و 50 هزار خانوار ماهانه مبلغی را تحت عنوان مستمری دریافت می‌کنند. مبلغ این مستمری براساس بعد خانوار برای خانوارهایی که یک معلول دارند تا خانوارهای 4 یا 5 نفره از حدود 160 هزار تومان تا 516 هزار تومان متفاوت است.اما متأسفانه در میان مستمری بگیران بهزیستی حدود 187 هزار فرد دارای معلولیت، خود سرپرست خانوار هستند و به اندازه یک معلول مستمری ماهانه دریافت می‌کردند. برای رفع مشکل این افراد با رئیس جمهوری، آقای دکتر نوبخت رئیس سازمان برنامه وبودجه، ستاد هدف مندی یارانه‌ها و سایر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط رایزنی‌هایی انجام شد. 390 میلیارد تومان برای این کار بودجه نیاز بود که خوشبختانه با تأمین اعتبار مورد نیاز در شرایط سخت کشور توانستیم این تبعیض ناخواسته را برطرف کنیم. ان شاءالله این گروه براساس بعد خانوار از پایان تیرماه مستمری مناسب خود را دریافت خواهند کرد.

با وجود تلاش‌های بهزیستی عده‌ای از افراد دارای معلولیت بخصوص گروهی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند در سازمان بهزیستی پرونده ندارند و نمی‌توانند از اقدامات حمایتی این نهاد استفاده کنند برای رفع این مشکل چه برنامه‌هایی دارید؟

متأسفانه در بسیاری از موارد عملکرد این سازمان عملکردی فعال نبوده. در واقع افرادی که دارای معلولیت بودند به سازمان مراجعه می‌کردند، تشکیل پرونده می‌دادند و تحت پوشش خدمات قرار می‌گرفتند. اما در میان این گروه هدف، افرادی وجود دارند که امکان مراجعه و تشکیل پرونده نداشتند و متأسفانه از سوی بهزیستی هم اقدامی برای تشکیل پرونده آنها صورت نگرفته است. به همین دلیل در پی این هستیم که ساز و کاری فراهم کنیم تا همکاران این سازمان به‌صورت فعال به خانواده‌های مختلف در اقصی نقاط کشور مراجعه کرده و خانواده‌های دارای معلول را شناسایی کنند؛ برای این کار نیاز است ساز و کار ارتباطی مردم با سازمان بهزیستی تغییر کند از این‌رو برای دستیابی به این مدل در حال مطالعه و بررسی‌های جدی هستیم.

البته این موضوع تنها به استفاده از خدمات حمایتی بهزیستی محدود نمی‌شود، جالب است بدانید که بعد از 9 سال حدود 20 هزار نفر از افراد تحت پوشش بهزیستی برای دریافت یارانه 45 هزارتومانی که بسیاری از افراد جامعه دریافت می‌کنند اقدام نکرده‌اند. این افراد که واقعاً نیازمند هستند و امکانات لازم برای ثبت‌نام و استفاده از یارانه را نداشتند، توسط بهزیستی شناسایی شدند. اقدامات لازم برای ثبت‌نام و استفاده آنها از همین یارانه حداقلی توسط بهزیستی انجام شده است.

طبق ماده 7 قانون حمایت ازحقوق افراد دارای معلولیت، سازمان بهزیستی موظف به ارائه خدمات توانبخشی و همچنین تسهیل شرایط استفاده افراد دارای معلولیت از این خدمات است. بهزیستی برای تحقق موارد قید شده در این ماده قانونی چه اقداماتی را انجام داده است؟

قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت در اسفند ماه 96 مصوب شد و در اردیبهشت 97 ابلاغ شد. قبل از نوسانات ایجاد شده در شرایط اقتصادی کشور به‌دلیل تحمیل تحریم‌ها، هزینه لازم برای اجرای این قانون طی یک سال 12 هزار و 500 میلیارد تومان برآورد شده بود، اما در بودجه 98 مبلغ یک هزار و 100 میلیارد تومان برای اجرای این قانون مصوب شد یعنی کمتر از 10 درصد مبلغی که برآورد شده بود. اما در شرایط کنونی اگر تورم را هم محاسبه کنیم این میزان به کمتر از 3 درصد کاهش پیدا می‌کند.با این حال در حوزه توانبخشی بیش از 1300 مرکز روزانه توانبخشی در حال ارائه خدمات هستند که ماهانه مبلغی در حدود 27 میلیارد تومان به‌عنوان یارانه دریافت می‌کنند. مددجویان پس از دریافت خدمات از این مراکز به محل زندگی خود بازمی‌گردند.

سرشماری انجام شده در بهمن ماه نشان می‌دهد در حال حاضر حدود 47 هزار سالمند، بیمار روانی مزمن، بیمار دچار مشکلات جسمی و حرکتی، معلول ذهنی و ضایعات نخاعی در بیش از 800 مرکز نگهداری شبانه روزی خدمات دریافت می‌کنند. طبق مصوبه سال 97 برای 39 هزار نفر از این افراد به ازای هر نفر ماهانه مبلغ 770 هزارتومان به خیریه‌هایی پرداخت می‌شود که از آنها نگهداری می‌کنند. این مبالغ از بهمن ماه به‌صورت متمرکز دریک تاریخ مشخص به کارت این مراکز واریز می‌شود. هرچند هزینه‌های نگهداری بالا رفته و مراکز مشکلات بسیاری دارند و این مبالغ کفاف نیازهای آنها را نمی‌دهد اما تلاش می‌کنیم این مشکلات را تاجای ممکن حل کنیم.

چرا برای 8 هزار نفر باقی مانده یارانه پرداخت نمی‌شود؟

نداشتن آمار و اطلاعات دقیق از این افراد دلیل عدم پرداخت است. در حقیقت این افراد در عین اینکه استحقاق دریافت یارانه و مستمری دارند اما به‌دلیل مشکلاتی که با آنها دست به گریبانند نتوانسته‌اند به مراکز بهزیستی مراجعه کنند و تشکیل پرونده دهند. ما در بهمن ماه توانستیم مشخصات این افراد را به‌دست بیاوریم و در پی تأمین اعتبار هستیم تا هرچه زودتر یارانه این افراد هم برقرار شود. اما از آنجایی که سیاست ما همان چیزی است که در کشور‌های توسعه یافته مد نظر است، یعنی به‌دنبال توسعه مراکز نگهداری روزانه یا شبانه روزی نیستیم، بلکه هدف ما ایجاد شرایط مناسب برای زندگی مستقل و دارای منزلت مانند یک شهروند عادی برای فرد دارای معلولیت در بستر خانواده و متن جامعه است، برنامه ویزیت در منزل نیز برای این افراد در دستور کار قرار گرفته است.

رسیدگی زودهنگام به افرادی که دچار معلولیت می‌شوند برای پیشگیری از ناتوانی ناشی از آسیب وارده از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌ها و سیاست‌های بهزیستی در افزایش سرعت رسیدگی به این دسته از افراد جامعه چیست؟

در این زمینه دستورالعمل‌ها و شیوه نامه‌های بسیاری داریم در واقع بیش از 189 فعالیت و ریز فعالیت در بهزیستی در حال انجام است، اما یکی از سیاست‌های ما بازبینی و بازنگری فرآیندها با حضور کارشناسان و متولیان، مدیران فعلی و اسبق، سازمان‌های مردم نهاد مرتبط و همچنین اعضای جامعه هدف در حوزه توانبخشی و اجتماعی است. در حقیقت در سازمان بهزیستی تلاش بر این است که از زمان بستری اولیه مددجو وارد عمل شویم تا بتوانیم از گسترش آسیب و معلولیت ناشی از آن پیشگیری کنیم.

ازدواج‌های فامیلی یکی از مهم‌ترین دلایل تولد نوزادان معلول در کشور است. متأسفانه با وجود اطلاع‌رسانی و تلاش برای فرهنگ‌سازی هنوز هم با ازدواج‌هایی از این دست مواجه هستیم، یا در خانواده‌های دارای یک فرزند معلول با تولد دومین و حتی سومین فرزند معلول روبه‌رو می‌شویم. طرح‌های پیشگیری شما در این حوزه چیست؟

با توجه به اینکه ازدواج‌های فامیلی در کشور ما شایع است غربالگری یکی از مهم‌ترین برنامه‌های سازمان بهزیستی است. در واقع بسیاری از بیماری‌های اتوزوم مغلوب در اثر ازدواج فامیلی بارز می‌شوند. از این‌رو برای پیشگیری از چنین مواردی، طرح غربالگری در برنامه ششم توسعه دیده شده و توسط وزارت بهداشت انجام می‌شود. گروه‌ها یا افراد در معرض خطر به سازمان بهزیستی ارجاع می‌شوند و در مراکز مشاوره ژنتیک مورد مشاوره قرار می‌گیرند. در این مراکز شجره نامه آنها رسم می‌شود و اگر نیاز به انجام آزمایش‌های ژنتیکی وجود داشته باشد این آزمایش‌ها که هزینه‌های بسیار بالایی دارند برای جامعه هدف سازمان بهزیستی به‌صورت رایگان انجام می‌شود. معتقدم زیبنده ما نیست که با وجود داشتن توان علمی و عملی پیشگیری از بیماری‌های ژنتیکی، شاهد وجود دو یا چند معلول در میان اعضای خانواده‌ها باشیم. امیدوارم با اجرای درست این طرح از تولد نوزادان دارای معلولیت پیشگیری شود.

آموزش یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مورد نیاز افراد دارای معلولیت است تا بتوانند با اتکا به توانایی‌های خود در جامعه حضور پیدا کنند. سازمان شما برای توانمند‌سازی این قشر و اعضای خانواده آنها چه اقداماتی انجام داده است؟

در بحث حمایتی 32500 نفر از افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی که حدود نیمی از آنها افراد دارای معلولیت هستند هزینه‌های تحصیلی خود را از سازمان بهزیستی دریافت می‌کنند. اگر این افراد در دانشگاه آزاد اسلامی پذیرفته شوند، شهریه آنها در تمامی مقاطع توسط بهزیستی پرداخت می‌شود. کسانی که در آزمون دانشگاه دولتی قبول می‌شوند نیز کمک هزینه تحصیلی دریافت می‌کنند. همچنین 50 درصد از هزینه‌های دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور و علمی - کاربردی هم پرداخت می‌شود. البته تلاش می‌شود پرداخت مبالغی تحت عنوان بورسیه‌های تحصیلی جمعیت هدف سازمان بهزیستی در بخش دانشجویی ساماندهی شود.

طبق ماده 15 قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت دولت مکلف است حداقل سه درصد از مجوزهای استخدامی (‌رسمی، ‌پیمانی، کارگری) دستگاه‌های دولتی و عمومی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‏ ها، مؤسسات، شرکت‌ها و... را به افراد دارای معلولیت واجد شرایط اختصاص دهد اما متأسفانه این ماده قانونی به دلایل مختلف بدرستی اجرا نمی‌شود. از سوی دیگر با توجه به هزینه‌هایی که صرف تحصیل این قشر از جامعه می‌شود به نظر می‌رسد ایجاد اشتغال به اشکال مختلف باید در اولویت سازمان بهزیستی قرار گیرد. درست است؟

یکی از فعالیت‌های سازمان بهزیستی مطالبه گری است. ما از سازمان‌های مختلف می‌خواهیم که قانون حمایت از حقوق معلولیت را به طور حداکثری اجرا کنند. یکی از بندهای این قانون اشتغال 3 درصد از شاغلین در دستگاه‌های دولتی و نهادهای غیردولتی از افراد دارای معلولیت است که برخی از سازمان‌ها به آن عمل کرده‌اند و برخی عمل نکرده‌اند. با توجه به اینکه سال‌ها است که استخدام در بسیاری از دستگاه‌ها محدودیت و ممنوعیت دارد، باید زمینه اشتغال را در سایر بخش‌ها مثل بخش تعاونی و بخش خصوصی جست‌و‌جو کنیم. درحقیقت یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های توانمند‌سازی این سازمان، ایجاد اشتغال است. برای مهیا کردن شرایط اشتغال مبلغ 1500 میلیارد تومان تسهیلات از صندوق توسعه ملی در نظر گرفته شده است که به‌صورت وام 50 میلیون تومانی قرض‌الحسنه با سود 6 درصد اعطا می‌شود. این تسهیلات گامی مؤثر در ایجاد اشتغال بخصوص اشتغال روستایی است. ان‌شاءالله تفاهمنامه‌ای را در ایام پیش رو با همکاری معاونت تعاون در بخش تعاونی‌های معلولان خواهیم داشت تا بتوانیم زمینه برندسازی، خوداشتغالی و حمایت از اشتغال‌های کارفرمایی را مهیا کنیم.

برای اینکه اشتغال کارفرمایی معلولان، پایدارتر و قابل اتکا‌تر باشد در حال رایزنی با بانک‌های عامل هستیم که مبلغ وام آنها قابل توجه‌تر باشد تا بتوانند کسب و کاری راه‌اندازی کنند. همچنین تسهیلاتی را برای بیمه کارفرمایانی که زمینه اشتغال را برای افراد دارای معلولیت ایجاد کرده‌اند فراهم کرده‌ایم تا آنها به این امر تشویق شوند. در این راستا بسته اشتغال هم درنظر گرفته شده که بزودی اعلام می‌شود. اما به طور کلی موضوع اشتغال در کل کشور با مشکلاتی مواجه است اما اگر دستگاه‌ها بخواهند از این قانون شانه خالی کنند حتماً موضوع را پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم شاهد بهبود اشتغال افراد دارای معلولیت باشیم.

و در نهایت، مسکن که یکی از دغدغه‌های مهم افراد دارای معلولیت و خانواده‌های آنها است. تاکنون چند خانوار از طرح مسکن بهزیستی استفاده کرده‌اند و چندنفر در انتظار خانه دار شدن هستند؟

در مورد مسکن هم درتلاشیم تا شرایطی را ایجاد کنیم که همه افراد تحت پوشش خانه دار شوند. تا سال 86 حدود 600 واحد مسکونی در اختیار افراد تحت پوشش قرار گرفته بود. از آن سال تا امروز این تعداد به 108 هزار واحد مسکونی رسیده است. از میان این واحدها در حدود 70 هزار واحدمسکونی در 6 ساله اخیر و در دولت آقای روحانی واگذار شده است. در حال حاضر هم حدود 108 هزار خانوار دیگر در انتظار خانه دار شدن هستند.البته از سال 94 برای تسهیل مسکن برای خانوارهای دارای دو معلول و بیشتر طرح خوبی آغاز شد که بواسطه آن از 14 هزار خانوار واجد شرایط حدود 6 هزار خانوار خانه دار شدند. مسکن 6800 خانوار هم در حال ساخت است و تقریباً 1200 خانوار هم در نوبت قرار دارند. البته پس از سرشماری انجام شده مشخص شده که طی این سال‌ها 2 هزارخانوار دیگر نیز به تعداد خانوار‌های در انتظار مسکن اضافه شده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری ایران آنلاین، تاریخ انتشار 22تیر 98، کد خبر: 486296، www.ion.ir