شعارسال: عضو هیئتعلمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی درباره پرورش ماهی تیلاپیا در ایران و مضرات آن اظهار داشت: بارها به دولتهای مختلف هشدار دادهایم که تیلاپیا یک گونه ماهی مهاجم است و میتواند در مدت کوتاهی بسیاری از محیطهای آبی قابلزیست را کاملاً به اشغال خود درآورد و باعث نابودی بسیاری از گونههای آبزی و تنوعزیستی رودخانهها و تالابهای کشور شود؛ اما شاهدیم که پرورش این ماهی در بافق یزد انجام میشود.
اصغر عبدلی گفت: براساس گزارشهای سازمانهای جهانی حفاظت از طبیعت، ماهی تیلاپیا در فهرست 100 گونه مهاجم قرار دارد و برای طبیعت بسیار مخرب است؛ همچنین تولیدمثل این گونه همهچیزخوار بسیار زیاد است. از سوی دیگر تیلاپیا مقابل تغییرات محیطی، مانند دما و شوری مقاوم است و در رقابت با گونههای بومی پیروز میشود و بسیاری از آنها را حذف میکند. تیلاپیا حتی در دریای خزر هم دوام میآورد و قادر به زیست در بسیاری از تالابها و رودخانههای کشور است و تنها چیزی که میتواند رشد این گونه ماهی را محدود کند، دمای کمتر از10 درجه است؛ بههمین دلیل تاکنون هیچ کشوری موفق به حذف یا کنترل جمعیت این گونه مهاجم در رودخانهها و تالابها نشده است.
عبدلی با بیان اینکه خطر پرورش تیلاپیا تنها ازبینبردن چند گونه بومی نیست، خاطرنشان کرد: ماهی تیلاپیا وقتی بر اکوسیستم تأثیر میگذارد، ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی دارد و تنها بحث ازبینرفتن و کاهش یکیدو گونه مطرح نیست؛ بهعبارت سادهتر وقتی تیلاپیا وارد یک تالاب میشود، بر پوشش گیاهی تأثیر میگذارد و میتواند گیاهان را از بین ببرد؛ همچنین وقتی وارد مخزن سدی میشود و بهدلیل تولیدمثل زیادی که دارد و تراکمی که پیدا میکند، باعث میشود که مواد مغذی داخل آب زیاد شود و این مواد مغذی زیاد، باعث رشد زیاد فیتوپلانگتون میشود و آب کیفیت خود را برای شرب و بسیاری از مصارف دیگر از دست میدهد.
وی تصریح کرد: خطرات و نداشتن صرفه اقتصادی ازجمله مهمترین دلایلی است که پرورش تیلاپیا را برای تالابها و مخازن آب شرب بحرانزا میکند. درحالحاضر میلیاردها تومان صرف تحقیقاتی شده که ثابت کرده در یزد، قم و خوزستان میتوان ماهی خاویاری پرورش داد. سوال این است که چرا ما از این تحقیقات استفاده نمیکنیم و بهجای پرورش ماهیان خاویاری که صرفه اقتصادی زیادی دارد، اصرار به پرورش ماهی تیلاپیا داریم که نهتنها کیفیت گوشت آن نسبت به دیگر ماهیان پایینتر است و جزو غذاهای درجه چندم محسوب میشود، بلکه نسبت امگا۶ به امگا۳ آن بهحدی زیاد است که تأثیرات زیادی بر سلامت مصرفکنندگان دارد.
پرورش تیلاپیا در قرنطینه خطرناک نیست
رئیس سابق بخش بیوتکنولوژی و صنایع شیلاتی مؤسسه تحقیقات شیلات نیز در این خصوص گفت: ماهی تیلاپیا بسیار ارزشمند و دومین ماهی پرورشی در دنیاست. در همین راستا مؤسسه تحقیقات شیلات، چند سال پیش، بهصورت آزمایشی این ماهی را وارد ایران کرد تا بتواند میزان سرانه مصرف پروتئین مردم از آبزیان را افزایش دهد؛ چراکه این ماهی تیغ کمی دارد و بهراحتی تیغهایش در فرآوری جدا میشود.
احمد غروقی در گفتوگو با «سبزینه» گفت: با توجه به اینکه شهر بافق استان یزد آب کمی دارد و به هیچ رودخانه یا دریاچهای هم مرتبط نیست، پرورش ماهی تیلاپیا را در این شهر آغاز کردیم. درواقع بهصورت آزمایشی در مرکز تحقیقات بافق روی ماهیهای مختلف وارداتی ازجمله تیلاپیا و خطرات احتمالی آن در محیطی قرنطینهشده کار میکنیم.
پرورش تیلاپیا بهصورت بهداشتی در بافق یزد
وی با بیان اینکه در مرکز تحقیقاتی ماهیها بهصورت قرنطینه و در شرایط کاملاً بهداشتی نگهداری میشوند، افزود: متأسفانه رسانهها درباره ماهی تیلاپیا دو مشکل را مطرح میکنند که صحت ندارد؛ اول اینکه اعلام میکنند تیلاپیای پرورشی ما بهداشتی نیست. باید بدانید که درست است که این ماهی در همه شرایط ازجمله لجنزارها رشد میکند، اما این نوع ماهی را در مرکز تحقیقات در شرایط کاملاً بهداشتی و با آب سالم پرورش میدهیم.
غروقی ادامه داد: همچنین از نظر ارزش غذایی به این ماهی ایراداتی گرفته میشود؛ ازجمله اینکه نسبت امگا۶ به امگا۳ آن را زیاد عنوان میکنند؛ این در شرایطی است که اساس استانداردهای سازمان بهداشت جهانی نسبت امگا6 به امگا۳ اگر تا دو برابر هم باشد، مشکلی نیست و با توجه به اینکه این ماهی جزو ماهیهای کمچرب است، اما باز هم در ماهیهایی که مؤسسه مرکز تحقیقات بافق پرورش میدهد، نسبت امگا۶ به امگا۳ ضریب دو دارد، یعنی امگا۶ آن دو برابر امگا۳ آن است. درواقع میتوان گفت این ماهیهای پرورشی نصف همه ماهیهای تیلاپیای دنیا امگا۶ دارند که نسبت به روغنهای مایعی که دائماً در رسانهها تبلیغ میشود و امگا6 بالایی دارد، بسیار سالمتر است. حال اینکه چرا رسانههای توجه خود را به ماهی تیلاپیایی معطوف کردهاند که نسبت امگا6 آن به اندازه نسبتهای جهانی است و از سوی دیگر میزان سرانه مصرف ماهی بهطور کلی در ایران بسیار پایین است و به روغنهای مایعی که هر روز و با حجم زیاد در خانوادهها مصرف میشود، بیتوجه هستند، مسألهای است که باید بررسی شود؛ چرا که معتقدم این حجم از منفیبافی درباره تیلاپیا و مضرات آن کمی سوگیرانه و بهدور از انصاف است.
تیلاپیا بههیچوجه از درون استخرهایی که پرورش مییابد، زنده بیرون نمیرود
وی در پاسخ به این سؤال که آیا تهاجمیبودن ماهی تیلاپیا و خطرات زیستمحیطی آن را تأیید میکنید یا خیر، گفت: همه میدانیم که تیلاپیا یک ماهی مهاجم و برای محیطزیست مشکلآفرین است، چون میتواند رقیب غذایی ماهیهای بومی در رودخانهها و دریاچهها باشد، درنتیجه ورود این ماهی به رودخانهها و دریاچهها کاملاً ممنوع است. به همین دلیل این ماهی را در شهر بافق که هیچ رودخانه و دریاچهای در آنجا وجود ندارد، پرورش میدهیم که امکان هیچ نفوذی به رودخانهها وجود نداشته باشد و از نظر محیطزیست مخاطرهای ایجاد نکند. از سوی دیگر باید گفت این ماهی بههیچوجه از درون استخرهایی که پرورش مییابد، زنده بیرون نمیرود و در همانجا فرآوری و سپس فیله میشود و در اختیار فروشگاهها و مراکز خرید قرار میگیرد.
تیلاپیا ارزش غذایی بالایی دارد
رئیس سابق بخش بیوتکنولوژی و صنایع شیلاتی مؤسسه تحقیقات شیلات افزود: معتقدیم که اگر این ماهی در آبهای داخلی ما نفوذ پیدا کند، چون قدرت غذاخوری خوبی دارد و رقیب غذایی ماهیهای بومی ماست، قطعاً ماهیهای بومی بدون غذا میمانند و میمیرند. همکاران ما در محیطزیست این دغدغه را دارند که ماهی سهواً یا عمداً وارد آبهای داخلی ما نشود و گونههای بومی را در معرض خطر قرار ندهد. شیلات ایران نیز به این امر واقف است و بههیچوجه اجازه نمیدهد این اتفاق بیفتد؛ بهطوریکه حتی اجازه نمیدهد این ماهی تحت هیچ شرایطی زنده از این مرکز تحقیقات بیرون بیاید.
غروقی در پایان تأکید کرد: ماهی تیلاپیا از لحاظ پروتئینی برای تمام سنین بسیار ارزشمند است و نمیتوان به این دلیل که صرفاً در کشورهای آسیایجنوبی این ماهی بهصورت غیراصولی پرورش داده میشود و ارزش غذایی پایینی دارد، از پرورش آن در ایران در محیطی قرنطینه ممانعت کرد.
ماهی تیلاپیا یکی از 100 گونه مهاجم شناختهشده در جهان است که نوع تیلاپیای نیلی در سال 1390 برای نخستینبار در خوزستان و در رودخانه کارون مشاهده شد. چندسالی است که باوجود همه مخالفتها، مجوز پرورش این ماهی وارداتی در شهر بافق یزد صادر شده است؛ ازجمله دلایل مخالفتها میتوان به همهچیزخواربودن، سرعت رشد بسیار زیاد، مقاومت بسیار نسبت به شرایط محیطی و کنترل دشوار این نوع ماهی اشاره کرد. از همه مهمتر اینکه تیلاپیا یک رقیب قدرتمند غذایی برای گونههای بومی و محلی بهشمار میرود و عرصه را بر آنها تنگ میکند. این در شرایطی است که برخی کارشناسان معتقدند درحالحاضر این نوع ماهی در شرایط قرنطینه در کشور پرورش داده میشود و بههیچوجه اجازه ورودش به آبهای داخلی را نمیدهند. باوجوداین مخالفان این اقدام معتقدند بهجای ایجاد شرایط ریسک برای آبزیان کشور، بهتر است در مناطق موردنظر، پرورش ماهیانی همچون خاویار ترویج داده شود که علاوهبر اشتغالزایی صرفه اقتصادی زیادی نیز برای کشور دارد.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری سبزینه، تاریخ انتشار26 مرداد 98، کد خبر:73443 ،www.sabzineh.org