شعار سال: امروزه مناسب‎سازی سیاست‎ها در حوزه‎های مختلف اقتصادی (از صنعت، کشاورزی گرفته تا بهداشت و سطح خانوار) به یکی از پرطرفدارترین موضوعات در حوزه سیاست‎ها به‌ویژه سیاست‎های حمایتی تبدیل‌شده است. اگرچه راجع به مناسب‎سازی سیاست‎ها معیارها و شاخص‎های مختلفی بیان‌شده و سیاست‎گذار لازم است در طراحی و یا به‌کارگیری یک سیاست آن‎ها را موردتوجه قرار دهد اما در این نوشتار قصد این نیست همه این معیارها موردبررسی قرار گیرد.

در این نوشتار فرض می‎شود تمام معیارها در طراحی و یا به‌کارگیری سیاست‎ها مدنظر قرارگرفته است اما تنها یک معیار موردتوجه قرار نگرفته باشد. عدم لحاظ این معیار، سبب می‎شود جامعه هدف سیاست در یک فضایی قرار گیرد که استنباط کند این سیاست‎ها برای همیشه برقرار است. سیاست حمایتی از صنعت خودرو که سبب شده است این صنایع بعد چند دهه از شکل‎گیری در ایران هنوز نوزاد باقی بماند. این وضعیت در بخش کشاورزی نیز تا حدود زیادی حاکم است و نیز در ارتباط با یارانه خانوارها، یارانه معیشتی خانوارها و ... به‎گونه‎ای که برداشت همه ازاین‌گونه یارانه‎ها دائمی است و برای بهره مندی از آن برنامه‎ریزی بلندمدت دارند. این‎گونه حمایت‎ها نقش آمپول تقویتی را داشته و وقتی دائمی شوند حتماً عوارض هم دارند. حذف این‎گونه یارانه‎ها به هر دلیل در هرزمانی ممکن است تبعات منفی زیادی داشته باشد و عدم حذف آن نیز فشار مالی زیادی بر دولت وارد می‎کند و به‌نوعی اقتصاد کشور را نیز تحت‎الشعاع قرار می‎دهد.

عدم لحاظ تاریخ انقضای سیاست‎ها، داستان دیروز و امروز ایران نیست. سیاست‎ هم مانند یک کالا است که باید تاریخ انقضاء و کنترل کیفی داشته باشد. سیاست‎های بدون تاریخ انقضاء مانند میوه آفت‎زده است، لذا فساد ایجاد می‎کنند. تاریخ انقضاء مؤلفه‎ای کلیدی در طراحی سیاست‎ها محسوب می‎شود همانند تاریخ انقضا یک کالا و تاریخ و امضاء در یک نامه که بدان هویت می‎بخشند. سیاست‎گذار باید در طراحی سیاست‎ها به ویژه حمایتی تاریخ انقضاء آن‎ها را مشخص کند تا هم بخش‎های حمایتی داستان خود را در ارتباط با شرایط قطع حمایت‎ها داشته باشند و بتوانند خود را در شرایط جدید مدیریت کنند و برای آینده و رشد واحد یا خود برنامه‎ریزی داشته باشند و هم دولت یا سیاست‎گذار بداند که باید به دنبال راه‎کارهای جایگزین سیاست‎های حمایتی باشد که توانمندسازی واحدها یا مردم را به دنبال داشته باشد. ان‎شاا... سیاست‎گذار در طراحی سیاست‎ها مؤلفه تاریخ انقضاء را به جد مدنظر قرار دهد تا در دام پیامدهای بعدی و تجمیعی آن گرفتار نشود و مرداب سیاست‎های حمایتی را رقم نزند.

محمد قربانی. استاد دانشگاه فردوسی مشهد

برگرفته از فضای مجازی