شعار سال:با توجه به گستردگی کشور و تنوع اقلیمی مناطق گوناگون دستیابی به اطلاعات یکپارچه که بر اساس آن بتوان حداکثر بهره‌برداری را از عوامل و نهادهای تولید به‌دست آورد، ضرورتی انکارناپذیر است. در کشور ما کشاورزان از زمان تصمیم‌گیری برای کاشت تا مرحله برداشت کم‌ترین مشاوره و اطلاعات را دریافت می‌کنند. وجود مرکزی برای رجوع کشاورزان به‌منظور دریافت اطلاعات می‌تواند کشاورزی را رونق داده و معیشت کشاورزان را بهبود بخشد.

چهار میلیون و ۶۰۰ هزار نفری که در ایران در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند، در بسیاری مواقع به‌صورت جزیره‌ای و با تصمیمات فردی فعالیت می‌کنند. هر چند اتخاذ برخی سیاست‌ها در حوزه کشاورزی می‌تواند کشاورزان را متمایل به کاشت محصولی کند یا برعکس باعث شود محصولی را نکارند، اما کشاورزان در نهایت خودشان هستند و خودشان. در تصمیم‌گیری برای کاشت محصول، در شیوه‌ها داشت محصول کشت شده و مواردی مانند کوددهی، سمپاشی، آبیاری و... و همچنین در برداشت محصول، کشاورزان باید بر دانش خود اتکا کنند که احیاناً از اجدادشان به آن‌ها منتقل و در ارتباط با دیگر کشاورزان غنی شده. این درحالی است که کشاورزی امروز، متفاوت با کشاورزی گذشته است. شیوه‌های مدرنی که در زمینه کشاورزی ابداع شده است، می‌تواند ظرفیت‌های بالقوه این بخش مهم را به فعلیت در بیاورد. با وجود این سال‌هاست که برنامه‌ریزی منسجمی در این زمینه صورت نگرفته و کشاورزان کج‌دار و مریز روزگار می‌گذرانند و هر روز شاهد فاصله گرفتن بیش‌تر کشاورزان ایرانی با کشاورزان کشور‌های توسعه یافته از نظر معیشت هستیم.

کشاورزی ایران فاصله زیادی با کشاورزی مدرن دارند

در کشور‌هایی نظیر آمریکا، استرالیا و کشور‌های اروپایی، مزرعه‌داران جزو اقشاری با درآمد نسبتاً بالا هستند. دلیل آن این است که طی سال‌ها آن‌ها توانسته‌اند با کاربرد شیوه‌های جدید، تولید خود را افزایش دهند. اگر در گذشته حدی برای تولید کشاورزی برای مقدار مشخصی زمین وجود داشت، اکنون با استفاده از روش‌های نو، بذر‌های اصلاح شده، کود‌ها و سموم مناسب و همچنین آبیاری اصولی این حد بسیار بیش‌تر شده است. این‌طور کشاورزی که از یک‌متر زمین یک کیلو گندم تولید می‌کرد، اکنون می‌تواند دو و حتی سه برابر تولید کند و چه بسا هزینه‌های جانبی‌اش هم کم‌تر شود.

اگر موارد ضرر کشاورزان را فهرست کنیم، می‌بینیم که کشاورزان در ایران از حوادث طبیعی نظیر سیل و خشک‌سالی، آفات و قیمت پایین محصولات کشاورزی متضرر می‌شوند. درمورد همه این‌ها می‌توان به کشاورزان اطلاعات داد. می‌توان کشاورز را برای سیل، تگرگ، طوفان و... آماده کرد، به او آموزش داد که چگونه مزرعه‌اش را سمپاشی کند تا محصولش از آفت در امان بماند و اصلاً چه بکارد و کجا بفروشد تا ضرر نکند. بودن یک سیستم یکپارچه اطلاعاتی می‌تواند تمامی این کمک‌ها را به کشاورزان بکند.

در ایران هر چند در سال‌های اخیر شیوه‌های کشاورزی تا حدی تغییر کرده، اما هنوز کشاورزی ایران فاصله زیادی با کشاورزی مدرن و صنعتی دارند.

قاسم سوخته‌سرایی، رئیس نظام صنفی کشاورزی گلستان، در این باره به ایلنا گفت: کشاورزی ما همچنان سنتی است و حتی در مرحله «درحال توسعه» قرار نگرفته است. در زمینه کاربرد سموم و کود‌های شیمیایی، شیوه‌های آبیاری و... همچنان به روش‌های سنتی کار می‌کنیم. چنین اتفاقی باعث می‌شود فرصت‌ها از دست بروند و کشاورزان نتوانند ظرفیت‌های بالقوه را بالفعل کنند و به این صورت سود چندانی هم نمی‌برند.

او ادامه داد: برای مثال درحال‌حاضر کاربرد سموم کشاورزی و کود‌های شیمیایی تا حدی در کشاورزی ما کاربرد دارد. این موارد مربوط به کشاورزی جدید هستند، اما نتوانسته‌ایم در زمینه تولید نهاده‌های کشاورزی که احیاناً می‌تواند متناسب با اقلیم کشور ما باشد، کاری صورت دهیم. ما در این زمینه یا واردکننده صرف هستیم یا مواد اولیه و فناوری وارد کرده‌ایم، حال آن‌که پیشرفت در حوزه کشاورزی منوط به بهبود این وضعیت است.

اهمیت ایجاد سیستم اطلاعاتی یکپارچه برای بخش کشاورزی

 ۲۸ اردیبهشت امسال کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی، عنوان کرد: در همه دنیا سیستم یکپارچه اطلاعاتی وجود دارد و ایجاد این سیستم اطلاعاتی یکپارچه برای بخش کشاورزی فعالیت بسیار بزرگی است و باید در دستور کار قرار گیرد.

تأکید او بر راه‌اندازی پیام‌رسان و مرکز تماس کشاورزان بود. خاوازی گفت: درصورتی‌که مرکز تماس به بهره‌برداری برسد، کمک شایانی به کشاورزان خواهد شد.

او با بیان این‌که ایجاد پیام‌رسان بخش کشاورزی نیز کمک‌کننده کشاورزان است، گفت: اگر کشاورزان عادت به پیام‌رسان کنند، اطلاعات رد و بدل می‌شود و به بسیاری از مشکلات این بخش و کشاورزان پاسخ داده خواهد شد؛ کشاورزان با پیام‌رسان می‌توانند از سطح زیرکشت، وضعیت بازار و بسیاری از مسائل دیگر اطلاع پیدا کنند.

سوخته‌سرایی در این باره گفت: قطعاً چنین اقداماتی مفید است، اما باید دید جزئیات طرح چیست و مسئولان دقیقاً چه چیزی را مدنظر دارند.

او ادامه داد: کشاورزان در حوزه‌های مختلف نیازمند اطلاعات و کمک هستند. برای مثال درمورد مسائل آب و شرایط جوی ضرورت دارد تا دارای مرکزی برای اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع باشند. ایران اقلیم‌‌های متفاوتی دارد که این اقلیم‌ها گاهی در یک استان و در کنار هم جا گرفته‌اند. منظور این است که وضعیت آب و هوایی و اقلیمی در یک شهرستان می‌تواند متفاوت با شهرستان مجاورش باشد و از آن‌جا که تغییرات آب و هوایی تأثیر زیادی بر کار کشاورزان دارد، اگر آن‌ها بتوانند پیش‌بینی‌های به‌موقعی دریافت کنند، مفید واقع خواهد شد.

رئیس نظام صنفی کشاورزی گلستان درباره کشاورزی سنتی و مدرن عنوان کرد: از طرف دیگر یک مرکز راهنما برای کشاورزان می‌تواند اطلاعاتی را در اختیار کشاورزان قرار دهد که به کار کاشت، داشت و برداشت آن‌ها می‌آید. کشاورزان روش‌هایی را به کار می‌گیرند که یاد گرفته‌اند و منبع یادگیری آن‌ها کشاورزان دیگر چه در گذشته و چه در حال است. اگر می‌خواهیم شاهد جهشی در حوزه کشاورزی باشیم، باید روش‌ها را تغییر دهیم و تغییر روش منوط به دادن اطلاعات به کشاورزان است.

سهم کشاورزی از اشتغال

آن‌طور که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، سهم کشاورزی در اقتصاد ایران در سال ۹۷ کم‌تر از ۱۰ درصد بوده است. اکنون نیز این سهم چندان فراتر نرفته، هر چند گزارش‌های تازه نشان می‌دهد سهم بخش کشاورزی از اشتغال بیش‌تر شده است. اطلاعات مربوط به اشتغال سال ۹۸ نشان می‌دهد بخش کشاورزی حدود ۱۹ درصد از شاغلان را به خود اختصاص داده و جمعیت کشاورزان به حدود چهار میلیون و ۶۰۰ هزار نفر می‌رسد. اهمیت حوزه کشاورزی از این نظر است که دولت‌ها معمولاً روی تولید محصولات استراتژیک سرمایه‌گذاری می‌کنند. داشتن محصولات استراتژیکی نظیر گندم، سویا، ذرت و... به‌گونه‌ای که نیاز به واردات نباشد و حتی بتوانیم آن را صادر کنیم، بر قدرت اقتصادی و حتی سیاسی کشور تأثیر می‌گذارد. مسئولان می‌گویند برنامه دقیقی برای افزایش تولید کشاورزی دارند. آن‌ها می‌گویند خودکفایی گندم محقق شده و در زمینه محصولاتی مانند کلزا و دیگر دانه‌های روغنی نیز به جایگاه خوبی رسیده‌ایم و در آینده‌ای نزدیک خودکفا می‌شویم. در شرایطی چنین برنامه‌هایی اجرا می‌شود که کشاورزان نمی‌توانند اطلاعات به‌روز به دست بیاورند و مرکزی نیست که به مشکلات فنی آن‌ها پاسخ دهد. این‌طور حتی اگر در مواردی بتوانیم تولید را افزایش دهیم، کشاورزی پایداری نداشته و به همین دلیل معیشت کشاورزان نیز پایدار نیست. نظیر آن را در موارد مختلف دیده‌ایم. یک سال کاشت گندم یا برخی صیفی‌جات تبلیغ می‌شود، سال بعد همان محصول آنقدر ارزان و بی‌ارزش می‌شود که کشاورزان آن را دور می‌ریزند. کشاورزان شبیه بندباز‌هایی شده‌اند که شانس و اقبال بر درآمدشان تأثیر زیادی دارد. شاید سیل نیاید، طوفان نشود، آب‌سالی باشد و شاید محصولی که می‌کارند درگیر ملخ و دیگر آفات نشود و در نهایت شاید تولیدات‌ آن‌ها مشتری پیدا کند. تا زمانی‌که براساس این شاید‌ها پیش برویم، نه وضعیت کشاورزی بهبود می‌یابد و نه معیشت کشاورزان تأمین می‌شود. ایجاد مرکزی برای دریافت اطلاعات می‌تواند گامی برای بهبود این شرایط باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، کد خبر: 84736، تاریخ انتشار: 30 اردیبهشت 1399، www.sabzineh.org