شعار سال: در کشاکش نظاره اندوه بار شعله های نابودگر آتش در پیکر قرن ها استوار بلوط های زاگرس، خبر درگذشت جنگلبانی بی نظیر حجم غم های مستولی شده بر جامعه جنگلبانی و منابع طبیعی ایران را صد چندان کرده است. هرچند پر کشیدن ناگهانی دکتر پیر صوفی عزیز همه دوستان، همکاران و کسانی که به هر نحو با وی مراوده ای داشتند را در شوک بزرگی فرو برده است و این موضوع از انبوه پیام های تسلیت نیز پیداست، اما شایسته است به پاس زحمات ایشان و البته درس آموزی از شیوه زیست حرفه ای اش، شناخت خویش را از شخصیت و منش علمی او باز تعریف نماییم.

بهار 1382 در کلاس درس سیاست جنگل در دانشگاه لرستان اولین باری بود که سعادت دیدار با او را پیدا کردم. خاص بودنش در شیوه تدریس و تعامل با دانشجو برای همه همکلاسی ها در همان جلسه اول محرز بود. از آنروز تا این اواخر ارتباطش را حفظ کرد و به عنوان یک معلم و دوست خاضعانه حضورش را درکنار خود حس می کردم.

دکتر محمد پیر صوفی املشی متولد 1349 در شیراز، دانش آموخته دکتری سیاست جنگل از دانشگاه درسدن آلمان و سابقه فعالیت آموزشی، پژوهشی، ترویجی، مشاوره ای و اجرایی را در دانشگاه لرستان، دانشگاه مازندران، پژوهشکده چشم اندار و آینده پژوهی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات منابع طبیعی بوشهر، سازمان بوستان ها و فضای سبز تهران، صدا و سیما، وزارت کار و امور اجتماعی، فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس دهم ، بنیاد توسعه فردا و موسسه شمیم جنگل تجربه کرد.

محور و تمرکز اصلی فعالیت های زنده یاد را می توان در مفهوم و جنبشی به نام "کنشگری علمی جنگل" خلاصه کرد. کنشگری که تلاش می کرد از یک طرف همه شاخه های علوم جنگل به کاربست سیاست جنگل درآیند و از طرف دیگر پیوندی ارگانیک بین سیاست جنگل و سیاست عمومی کشور برقرار شود. در مسیر این کنشگری سعی داشت تا از همه ظرفیت های مشارکتی ذینفعان و ذیصلاحان مرتبط با امور جنگل بهره گیرد. وی با تسلط و تجربه ای علمی و عملی که در امور رسانه داشت، کنشگری خود را در پیوند مستقیم با فضای عمومی جامعه علمی منابع طبیعی دنبال می کرد.

جامعه علمی منابع طبیعی کشور بشدت از داشتن چنین کنشگرانی در مضیقه است و حال با درگذشت دکتر صوفی خلاء بزرگتری در آن نیز بوجود آمده است. نکته ای تأسف بار در این خصوص غلبیت رویکرد محافظه کاری آکادمیک بر رویکرد کنشگری آکادمیک در جامعه علمی منابع طبیعی کشور است. سیطره یاد شده در این جامعه تا جایی پیش رفته است که ماهیتا ضرورت ورود و فعالیت در این عرصه درک و لمس نمی شود و لذا بودن در آن به بیهودگی و اتلاف انرژی تعبیر می گردد.

علاوه بر نوع خاص کنشگری که وی سالها به طور مستمر در پیش گرفته بود، بستر فکری و رفتاری که این نوع کنشگری را در آن ترویج می داد فوق العاده منحصربفرد و ناب بود، بستری که تبدیل به یک نوع منش کنشگری علمی در وی شده بود. منش کنشگری او بر پایه و زمینه خصوصیات اصیل انسانی استوار بود. او به گواه همه اطرافیان و کسانی که حتی یکبار با وی ملاقات داشتند بسیار متواضع، دلسوز، صادق، بی ادعا، آزاد اندیش و همواره لبخند بر لبش جاری بود.

سیرت اخلاقی و آرامش درونی وی به نوعی زندگی عارف مسلکی و صوفی گری شبیه بود که خود را رها از هر گونه چشم داشتی به ملزومات معمول می کرد. کاربست الگوهای فرهنگ، دین و ادبیات، منجر به بیانی شیوا، قدرت کلام و اثرگذاری شگرف در مخاطبش می شد. او عاشق سعدی، مولانا و کتابش "فیه ما فیه" بود.

مسئولیت پذیری، تعامل و روحیه مطالبه گری و پرسش ورزی از دیگر ویژگی های فرهنگ کنشگری وی بود. دکتر صوفی به خوبی دریافته بود که بدون داشتن رویکرد میان/فرارشته ای نمی توان مسائل و بحران های منابع طبیعی و جنگل های کشور را درک و تفسیر کرد و در همین راستا با متخصصان بسیاری از رشته های مختلف به بحث و گفتگو می نشست و از طرف دیگر به طور مداوم با نهادهای مردمی، مسئولان و تصمیم گیران دولتی منابع طبیعی کشور در تعامل بود.

 دکتر صوفی سرمایه ملی برای منابع طبیعی و جنگلبانی کشور بود که دیگر در بین ما نیست اما جلوه های کنشگری علمی و منش و بینش فکری وی در اختیار ماست و وظیفه داریم از آنها پاسبانی کنیم و ترویج دهیم. صوفی به ما آموخت برای سامان بخشی چتر سیاست در منابع طبیعی چاره ای جز مشارکت در ساختن آن سیاست نداریم. صوفی به ما آموخت بدون وابستگی سازمانی و روحیه کارمندزدگی هم می توان با نهادهای مختلف همکاری و تعامل انتقادی داشت. صوفی به ما آموخت می توان طوماری از مقالات علمی- پژوهشی نداشت، دانشیار و استاد تمام هم نبود، اما در عین حال در بدنه دانشجویی، استادان، محققان، کارشناسان، مسئولان و سیاستمداران تأثیرات ماندگاری گذاشت.

 

بیت الله محمودی عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد 16 خرداد99