شعارسال: کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی ملل متحد یکی از سه کنوانسیون زیست محیطی است که در سال ۱۹۹۲ در نشستی که به عنوان اجلاس زمین معروف شد، پایه‌گذاری شد. این کنوانسیون تمام اقداماتی که می‌تواند کاربری زمین و نحوه بهره‌برداری و حاصلخیزی از آن را تحت تاثیر قرار بدهد در برمی‌گیرد. بر این اساس طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها مشمول حوزه کاری این کنوانسیون می‌شود.

چرا نام این کنوانسیون «مقابله با بیابان‌زایی» نام گرفته است؟ موضوع تخریب سرزمین، کاهش حاصلخیزی خاک، شور شدن اراضی و... که بهره‌برداری از زمین را با دشواری مواجه می‌کند در مناطق خشک و نیمه خشک بیشتر است. اگر ما عرصه‌هایی که در مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته‌اند را مورد مراقبت قرار ندهیم و حفاظت نکنیم، تخریب سرزمین در آن‌ها با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد و بازگشت به شرایط اولیه و مقابله با کاهش حاصلخیزی خاک پس از تخریب در این مناطق به مراتب زمانبرتر و پرهزینه‌تر خواهد بود. کشور ما کشوری است که قریب ۸۵ درصد آن در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارد. بر این اساس ما از جمله کشور‌هایی هستیم که باید توجه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشیم و موضوعات مرتبط با سیاست‌های کنوانسیون که معاهده‌نامه بین‌المللی و عقل جمعی درباره نحوه مدیریت سرزمین هستند را در دستور کار قرار دهیم. کنوانسیون در شرایط اخیر رویکردی را مدنظر قرار داده که هدفش به صفر رساندن تخریب سرزمین است. از این‌رو ما باید سیاست‌هایی را در برنامه‌های ملی خود لحاظ کنیم تا بتوانیم با رویکرد مشارکتی از پایین به بالا و هم‌افزایی تمام گروه‌های ذی‌نفع عوامل تخریب سرزمین را محدود کرده و به صفر برسانیم. کشور ما به عنوان یکی از کشور‌های فعال در این حوزه نقش خود را به خوبی ایفا می‌کند ولی لازم است در مدیریت آب و خاک، کشاورزی و ملاحظاتی که در اراضی شیب‌دار و سفره‌های آب زیرزمینی باید لحاظ شود، سیاست‌های ملی خود را هماهنگ کنیم و در جهت شعار و سیاست جهانی که به صفر رساندن تخریب سرزمین است، تلاش کنیم.

در شعار کنوانسیون برای سال ۲۰۲۰ موضوع توجه به فرهنگ جامعه و شیوه زندگی که می‌تواند بر تخریب سرزمین اثرگذار باشد، مطرح شده است. می‌دانیم که هر سال ۱۷ ژوئن (۲۸ خرداد) به عنوان گرامیداشت و روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی نام‌گذاری شده است.

در این روز نشست‌های علمی توسط دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های مردم‌نهاد برگزار شده و موضوعات کنوانسیون را در قالب روز جهانی بیان می‌کنند. در روز جهانی امسال ۳ واژه غذا، خوراک دام و الیاف و تولید و مصرف پایدار این منابع مورد توجه قرار گرفته‌اند.

آمار‌های جهانی نشان می‌دهد در چرخه تولید تا مصرف مواد غذایی یک‌سوم آن‌ها به‌رغم استفاده از آب کمیاب و خاک حاصلخیز از بین می‌روند که معادل یک و سه دهم میلیارد تن است. اگر این میزان تلفات مواد غذایی نبود ما به میزان بسیار کمتری به منابع آب و خاک خود فشار آورده، مراتع‌مان را تخریب کرده و جنگل‌های‌مان را تغییر کاربری می‌دادیم تا بتوانیم غذای بیشتری تولید کنیم.

آماری هم در حوزه منابع ملی ما در این باره وجود دارد. حدود ۳۵ میلیون تن از تولیدات کشاورزی ما که معادل دو هفت دهم آن است، دور ریخته می‌شود که می‌توان با فرهنگ‌سازی و حساس کردن اذهان جامعه، تکمیل کردن زنجیره تولید، فرآوری محصولات کشاورزی، نگهداری درست و بازاریابی مناسب آن‌ها را حفظ کرده، دورریز در حوزه مواد غذایی را کاهش داده و این رقم را به صفر نزدیک کنیم.

در حوزه خوراک دام هم همین دورریز و اسراف را شاهدیم که می‌توانیم با بهبود شرایط مراتع، کیفیت علوفه و توزیع مناسب، خوراک دام را به شکلی تامین کنیم که ضمن تامین نیازمان، فشار کمتری به مراتع وارد شود و این عرصه‌ها که مرجعی برای ذخیره‌سازی منابع آب هستند به درستی حفظ شوند.

الیاف از دیگر موضوعات مورد تاکید در شعار ۲۰۲۰ است. بخش عمده‌ای از پوشاک جامعه از تولیدات گیاهی تامین می‌شود. از طرفی می‌بینیم در بسیاری از کشور‌ها به ویژه کشور‌های غربی صنعت مد استفاده از لباس و پوشاک را به شکل اسراف‌گونه‌ای تبلیغ می‌کند. یک شهروند کشور‌های غربی بیش از نیاز واقعی خود لباس می‌خرد و برای تامین آن حجم گسترده‌ای از زمین‌های کشاورزی و منابع آب برای تولید پنیه، کنف و... مصرف می‌شود.

این سه مورد به شکل مستقیم در تولید گاز‌های گلخانه‌ای نقش دارند. اگر نتوانیم این فرآیند را مدیریت کنیم نه تنها استفاده درستی از منابع‌مان نکرده‌ایم بلکه انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را هم تقویت می‌کنیم. بازخورد طبیعت به چنین روندی، افزایش گرما و پیامد‌های آن یعنی خشکسالی، گرمای غیرفصل، سرمای بی‌موقع، بروز و طغیان امراض و آفاتی که نشانه‌های تغییر اقلیم است.

امیدوارم با توجه به اینکه موضوعاتی مانند مدیریت پایدار سرزمین در دستور کار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و کشاورزی پایدار در سیاست سازمان جهاد کشاورزی است، ما هم بتوانیم امسال با استفاده از این رویکرد و شعار، بحث توجه به مدیریت سرزمین را نه تنها بین دستگاه‌های دولتی بلکه در اذهان جامعه هم پررنگ کنیم. اینکه اگر هر فرد و شهروندی بتواند رفتار خود را اصلاح و اسراف در مصرف غذا و پوشاک را متوقف کند، می‌تواند به حفظ جنگل‌ها، مراتع و آینده این سرزمین کند. ما باید برای فرزندان‌مان که در آینده در این کشور می‌خواهند زندگی کنند، این میراث را به درستی حفظ کرده و آن را به امانت به آن‌ها بسپاریم. با نقش‌آفرینی همه افراد، سازمان‌های مردم‌نهاد که کار اصلی در حوزه آگاهی‌رسانی را بر عهده دارند، جراید، صدا و سیما و فضای مجازی می‌توانیم این مفاهیم را بیشتر و بیشتر به اذهان عمومی جامعه برسانیم و با مشارکت موثر آن‌ها ذخایر آسیب‌پذیر جنگل‌ها و مراتع خود را حفظ کنیم.

 

 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار: 27 خرداد 1399، کد خبر: 149283، www.etemadnewspaper.ir