شعار سال: کرونا هستی و حیات و روزگار میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت الشعاع قرار داده است. در ایران هم زندگی همه مردم از شیوع این ویروس اثر پذیرفته است. کمتر صنعت و کسب کاری هست که آسیبی از کرونا ندیده باشد. صنعت نشر در ایران که پیش از این هم حال و روز خوبی نداشت، این روزها در چه وضعی است. چاپ قاچاق کتاب، فروش غیر مجاز، ارایه قیمت‌های غیرواقعی و تخفیف‌های زیاد چه بر سر صنعت نشر آورده‌اند. از میدان انقلاب که بگذری فریادها کتاب با تخفیف 50 درصد را می‌شنوی اما صدای کتاب‌های داخل قفسه‌ها به نظر در جامعه ما شنیده نمی‌شود!

 

انتشار کتاب که در گذشته تنها به روش مکتوب و چاپی انجام می‌شد و مدت هاست با رشد تکنولوژی همسو شده و کتاب‌های صوتی و الکترونیکی تولید می‌شود، در دوره کرونازدگی جهان، صنعت نشر هم از وضعیت کلی بی‌تاثیر نمانده و دغدغه فعالان و دوستداران این حوزه را بیش از گذشته کرده است. برخی ناشران با تکنولوژی همسو شده‌اند و بر تولیدات غیر مکتوب خود افزوده‌اند و آنان هم که از این رویه دور بوده یا دوری می‌کردند به ناچار باید به این عرصه ورود کنند.
 
به طور کلی عدم توازن تعداد ناشران با کتابفروشی‌ها (حدود ۱۵ هزار ناشر و کمتر از ۵ هزار کتابفروشی)، عدم تطبیق شمارگان کتاب با آنچه که واقعیت دارد، کتاب‌سازی برخی ناشران، عدم حمایت دولت از ناشران، رانت‌خواری در بخش یارانه‌های دولتی، پخش نابسامان کتب، پژوهش‌های ناکافی در خصوص وضعیت نشر، ممیزی‌های دولتی قبل از انتشار، نگاه سنتی و غیر حرفه‌ای به نشر و... از جمله مشکلاتی است که حوزه نشر کتاب را درگیر خود کرده‌اند.

 

 برای پرداختن به گوشه‌ای از مشکلات و معضلات حوزه‌ نشر با دو تن از ناشران گفتگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
 
محسن نبوی، ناشر و فعال در حوزه فرهنگ با اشاره به وضعیت اقتصادی حاکم بر کشور که بر اثر کرونا تشدید هم شده است با بیان اینکه نشر بستگی تام به فرهنگ کتاب‌خوانی در هر کشور دارد، گفت: مردم ایران خیلی اهل مطالعه نیستند به جز قشری خاص که در وضعیت اقتصادی ضعیف هم به هر طریقی کتاب‌هایشان را تهیه می‌کنند.
 
نبوی ادامه داد: آمار مطالعه در ایران برای هر نفر در سال ۲۰ دقیقه تا یک ساعت است که با حذف بحث نشریات و روزنامه‌ها و کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی، سرانه مطالعه کتاب به معنی خاص ۲۰ دقیقه می‌شود لذا نشر وضعیت خوبی ندارد.
 
این ناشر کهنه‌کار افزود: علاوه بر مشکلات کاغذ و بی ثباتی بازار ارز، بالار رفتن قیمت کتاب و درآمد کمِ خانوار‌ها باعث شده عموم مردم  با توجه به بحث ضروریات زندگی کتاب را در نگاه آخر ببینند.
 
مدیر انتشارات نبوی در خصوص راهکار برای ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی گفت: بسیاری از ضعف‌هایی که در سایر قسمت‌های جامعه مشهود است، به دلیل کتاب‌نخواندن و مطالعه‌ کم است و باید صداوسیما و وزارت ارشاد روی این مساله کار کنند. یعنی در درازمدت باید فرهنگ کتاب‌خوانی بالا برود و مردم استقبال کنند و فرزندانشان را به کتاب خواندن عادت دهند.
 
وی ادامه داد: همچنین دولت باید از صنعت نشر حمایت کند که قیمت تمام شده کتاب کاهش یابد و خانواده‌هایی هم که قبلا در سبد خانوارشان کتاب بود مجدد به سیستم خرید کتاب برگردند تا گوشه‌ای از گردش مالی حوزه نشر بهبود یابد.
 
وی با بیان اینکه با تعطیلی نمایشگاه‌ها به دلیل کرونا، ناشران زیادی به مضیقه افتادند، گفت: دولت سیستم ناشران را برای بحث فروش دیجیتالی و اینترنتی حمایت کند.
 
جای خالی آموزش و پرورش در ترویج کتاب‌خوانی

این ناشر در خصوص ضعف فرهنگی حاکم بر جامعه گفت: این ضعف فرهنگی ریشه تاریخی دارد. در قرن هشتم و نهم قمری ضعف فرهنگ کتاب‌خوانی مشهود بود ولی در دویست سال اخیر این ضعف افزایش یافته است. ورود تلویزیون و رادیو به خانه‌ها و اکنون هم فضای مجازی و غیره... باعث شده‌اند تا مردم کمتر مطالعه کنند.
 
وی با بیان اینکه آموزش و پرورش و سیستم حاکم بر جامعه باید بر ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی حمایت داشته باشند، گفت:آموزش و پرورش می‌تواند خیلی قوی کار کند و از اول دبستان بچه‌ها را به کتاب‌خوانی عادت دهد، مسابقه بگذارد و خانواده‌ها را تشویق کند که کتاب‌خوانی را در بین اعضا خود جا بیاندازند که متاسفانه کاری صورت نگرفته است.
 
نبوی با اشاره به شرایط سخت برای خواندن کتاب گفت: برای رفتن به کتابخانه‌ها مدارک و مدارج بالا لازم است. باید این شرایط را تسهیل و کتابخانه‌ها را تقویت کنند تا کتابخانه‌ها شلوغ شود.
 
سوءاستفاده از تکنولوژی در نشر

نبوی در خصوص نشر در قالب کتاب‌های صوتی و الکترونیکی، با تاکید بر اینکه کتاب کاغذی به این راحتی‌ها جایگاهش را از دست نمی‌دهد گفت: نشر دیجیتال به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و نشر کمک کرده است منتها سوء استفاده‌هایی از طرف بعضی از موسسات که کتاب‌ها را بدون اجازه صوتی و الکترونیکی کرده‌اند، انجام شده است.
 
کاسبان تخفیفات نامتعارف، فرهنگ نشر و کسب ندارند

این ناشر در خصوص اعمال تخفیف‌های نامتعارف گفت: کسانی که این کار‌ها را می‌کنند ناشر نیستند بلکه کاسبند و اشتباهی به این حوزه فرهنگی وارد شده‌اند و قطعا به این صنعت ضربه می‌زنند زیرا فقط به جنبه مالی آن کار دارند. برای اینکه تخفیف ۵۰ درصدی بدهند قیمت کتاب را بالاتر از حد معمول می‌گذارند تا سود ببرند.
 
وی با بیان اینکه این وضعیت زیبنده حوزه نشر نیست گفت: این موضوع به نفع مصرف کننده وناشرانی که سالم کار می‌کنند نیست و هیچ مرجعی هم نیست که پیگیری کند و جلوی این سوداگری را بگیرد.
 
حمایت دولت در  جبران قیمت‌های گران کتاب

نبوی در خصوص افزایش قیمت کتاب گفت: کاغذ وسیله عمده تولید کتاب است و بعد از آن زینک و چسب و سلفون و غیره... که همه این‌ها وارداتی و بسته به قیمت دلار است و طبیعی است با افزایش دلار قیمت کتاب هم زیاد شود و تنها راه آن حمایت دولت است.
 
قاچاق کتاب؛ چاپ کتاب در چین، برچسب قیمت در ایران

نبوی در خصوص قاچاق کتاب عنوان کرد: با وجود ممنوع شدن واردات کتاب از کشور چین، این رویه مثل خیلی چیز‌های دیگر که ممنوع است و به صورت قاچاق انجام می‌شود ادامه دارد کتاب را هم به صورت قاچاق وارد می‌کنند و قیمت‌ها را هم به قیمت همین‌جا می‌زنند و می‌فروشند؛ که هم به صنعت چاپ و نشر ضربه می‌زند و فایده‌ای هم برای مصرف کننده ندارد. چون کتاب را به همان قیمت بالا می‌خرد.
 
نبوی در پایان گفتگو با «دیدار» افزود: اگر فرهنگ مطالعه در جامعه افزایش یابد اثراتش در دیگر امور مشهود خواهد بود و به پیشرفت جامعه کمک می‌کند. لذا می‌طلبد دولت، آموزش و پرورش، صداو سیما و سایر رسانه‌ها روی فرهنگ کتاب‌خوانی بیشتر کار کنند.
 
وی با بیان اینکه مسئله مهم و استراتژیک در بحث فرهنگ، رشد و توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی است، گفت: اکنون اگر قاچاقی صورت می‌گیرد، نتیجه اطلاعات و معرفت و فرهنگ پایین این افراد است که ریشه در کتاب‌نخوانی دارد.
 
حمایت کامل دولت از چاپ اول کتاب در برخی کشورها

محمدصدیق سپهری‌نیا، ناشر، نویسنده و مترجم با اشاره به جامعه «کتاب‌نخوان» ایرانی گفت: این مسئله ریشه‌ای بنیادی دارد و نمی‌توان انتظار داشت برای حل آن امروز پروتکلی تصویب شود و فردا خروجی بگیریم.
 
سپهری‌نیا با بیان اینکه در برخی کشورهای اروپایی از جمله سوئد و سوییس، در چاپ اول کتاب حمایت کامل از سوی دولت صورت می‌گیرد، گفت: این حمایت دولتی چند خروجی مثبت دارد. نویسنده راحت و بدون دغدغه می‌نویسد. ناشر بدون دغدغه قرارداد می‌بندد و چاپ می‌کند و دیگر این‌که کتاب‌های خریداری شده به کتابخانه‌های عمومی سراسر کشورشان می‌رود و رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
 
وی با بیان اینکه نهایت حمایت وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که واحد خرید این وزارت، هر یکی دوماه طی جلسه‌ای از میان کتاب‌های ارائه شده از هر ناشر دو جلد را انتخاب و از هر کدام ۱۰۰ نسخه می‌خرد، ادامه داد: برای ایجاد فرهنگ کتاب‌خوانی راهکارهای زیادی وجود دارد اما پشت این راهکارها باید یک حمایت و بودجه دولتی و حکومتی باشد.
 
تکنولوژی و  نشر؛ ناشران برای سلیقه‌های متفاوت تولید محتوا داشته باشند

سپهری‌نیا در خصوص روش‌های جدید نشر کتاب گفت: در جامعه‌ای که کمتر از ۳ درصد افراد آن کتاب می‌خوانند، ناشر باید همه‌ سلیقه‌ها را در نظر بگیرد و برای آن بخش از جامعه که کتاب الکترونیک یا کتاب صوتی تقاضا دارند، تولید محتوا داشته باشد.
 
مدیر انتشارات گیوا در خصوص بخث سانسور در حوزه نشر گفت: متاسفانه در عرصه فرهنگ خصوصا در بخش تصمیم‌گیری چاپ کتاب گاهی افرادی حضور دارند که مفهوم فرهنگ را نمی‌دانند، تنها به دستورالعمل‌هایی که القا شده است عمل می‌کنند. به عنوان مثال به کتاب کودکی که در لالایی مادرانه آن زن را جنس دوم معرفی می‌کند «کاش تو پسر بودی   جانشین پدر بودی» مجوز می‌دهد ولی کتابی که بر روان کودک و  جامعه اثر مثبت می‌گذارد را به بهانه‌ها و دلایل واهی رد می‌کند، این فرد فقط به مواردی که به عنوان کارشناس به او دیکته شده، عمل می‌کند.
 
لزوم ورورد جوانان به حوزه تصمیم گیری چاپ کتاب

سپهری‌نیا با بیان اینکه جوانان راحت‌تر ایده‌های جدید را می‌پذیرند، افزود: در عرصه‌ی فرهنگ وقتی ایده جدیدی برای نوشتن باشد یک ناشر جوان راحت‌تر این ایده را می‌پذیرد و حمایت می‌کند تا یک ناشر مسن و باتجربه لذا بهتر است جوانان نیز در بخش تصمیم گیری ورود کنند.
 
تخفیف‌های نامتعارف فرهنگ را آلوده می‌کند

سپهری‌نیا در خصوص تخفیف‌های نامتعارفی که در حوزه کتاب اعمال می‌شود را خیانت به کتاب عنوان کرد و گفت: این تخفیف ها ضرر مالی زیادی به ناشران وارد می‌کند.
 
وی همچنین گفت: عده‌ای از ناشران کتاب‌هایی چاپ می‌کنند که به عنوان مثال قیمتش باید ۳۲ هزار تومان باشد، این کتاب را در نمایشگاه‌ها و برخی فروشگاه‌ها با قیمت ۵۰هزار تومان و تخفیف ۵۰ درصدی، ۲۵هزارتومان می‌فروشند. این نوعی فریب و دروغ است و فرهنگ را آلوده می‌کند.
 
این ناشر و نویسنده در خصوص برچسب قیمتی که روی قیمت اصلی کتاب زده می‌شود، گفت: این معضل نتیجه عدم نظارت در این عرصه است. قبلا وزارت ارشاد برای بن کتابی که به ناشران اختصاص می‌داد روی قیمت‌ها نظارت داشت و خروجی آن کتاب‌هایی با قیمت و کیفیت مناسب‌تر بود.
 
سپهری‌نیا ادامه داد: ناشری که در بحث تخفیف‌های نامتعارف ورود می‌کند دغدغه کیفیت ترجمه و تالیف ندارد. نوع نوشتن و ویراستاری فنی و ادبی این کتاب‌ها بسیار مشکل دارد.
 
لزوم نشر الکترونیکی و حمایت و نظارت دولتی

این ناشر، نویسنده و مترجم با بیان اینکه گران شدن کتاب به دلیل گران شدن کاغذ، چاپ، صحافی و سایر ملزومات تولید یک اثر اتفاق افتاده است، گفت: گران شدن کتاب، میزان پایین خرید کتاب را به دنبال داشته است. کما اینکه میزان خرید در نمایشگاه سال۹۸ به لحاظ مبلغی دو برابر اما از نظر تعداد نسخه کتاب فروخته شده نصف نمایشگاه سال قبل بود. بنابراین ناشران ضرر مالی داشتند.
 
سپهری‌نیا ادامه داد: حمایت و نظارت دولتی از ناشران در قیمت‌گذاری‌ها بر ترویج کتاب‌خوانی تاثیرگذار است. اگر دولت از ناشران حمایت کند و بر این حمایت نظارت داشته باشد ناشر موظف است قیمت گذاری صحیح انجام دهد. متاسفانه گاهی اگر جایی حمایتی هم بوده نظارتی وجود نداشته است.
 
لغو مجوز و افزایش قاچاق کتاب

سپهری‌نیا با بیان اینکه برخی ناشران بدون در نظر گرفتن حق چاپ، کتابی را چاپ می‌کنند و هیچ نظارتی روی این موضوع نیست، ادامه داد: لغو مجوز برخی کتاب‌ها نیز به افزایش قاچاق کتاب و چاپ‌های زیرزمینی دامن می‌زند که باعث دردسر مجدد برای ناشر می‌گردد.
 
وی همچنین گفت: این حجم قاچاق کتاب و فروش راحت کتاب‌های بدون مجوز، این فکر را به دنبال دارد که حتما از جایی حمایت می‌شوند.
 
نشر و پخش کتاب در فضای مجازی

سپهری‌نیا با اشاره به نشر قانونی و غیرقانونی کتاب در فضای مجازی گفت: روش غیرقانونی همان قاچاق کتاب است و روش قانونی ارائه در اپلیکیشن‌های عرضه‌ی کتاب که با وزارت ارشاد و ناشر قرارداد دارند و بهتر است مسئولین به جای فیلتر برخی اپلیکیشن‌ها بر فضای مجازی نظارت داشته باشند و از عرضه غیرقانونی کتاب‌ها جلوگیری کنند.
 
راهکارهایی برای ترغیب جامعه کتاب نخوان

این نویسنده در ادامه گفت: ناشران می‌توانند گاهی کتاب‌هایی که قرار است به عنوان کاغذ باطله بدهند و پولی هم دستشان را نگیرد، اهدا کنند. همچنین برنامه‌های فرهنگی رسانه‌های جمعی (مثل کتاب باز سروش صحت) بیشتر شود و کتاب‌هایی با محتوای خوب به مردم معرفی کنند.
 
وی ادامه داد: این برنامه‌ها می‌تواند دو جنبه خصوصی و حکومتی داشته باشد. در خصوص رسانه‌های جمعی که در کشور ما تلویزیون کاملا در دست دولت و حکومت است و تلویزین خصوصی نداریم طبیعتا باید حکومت تصمیم بگیرد اما در راستای رسانه‌های فضای مجازی می‌توانیم گروه‌ها، کانال‌ها و اپلیکیشن‌هایی بگذاریم که مردم با کتاب‌ها بیشتر آشنا شوند.
 
سپهری‌نیا با بیان اینکه  اطلاع رسانی‌های رایگان و ارزان در حوزه‌ی فرهنگ لازم است چون رشد فرهنگ به نفع حکومت است، ادامه داد: تشکیل گروههای مردمی (NGO) در راستای ترویج کتاب‌خوانی در مناطق مختلف کشور، بسیار تاثیرگذار است.
 
 
شعارسال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از سایت خبری دیدارنیوز    ،تاریخ انتشار:  18 تیر 1399،کدخبر:64128    www.didar.news