شعار سال : داموکلس از پذیرایی شاهانه لذت برد، اما ناگهان وقتی سر به بالا برد، شمشیری را دید که با موی اسبی بر بالای صندلی او آویزان کرده اند؛ شمشیری که در کمین همیشگی او بود تا با کوچکترین خطایی بر سرش بنشیند. تهدیدی بالقوه (یعنی فروافتادن شمشیر) که میتوانست همه لذت شاهنشاهی را از او برباید! داستان بالا استعاره «شمشیر داموکلس» است؛ اسطورهای یونانی که امروز برای قدرت به کار میرود. این استعاره بیان میکند سیاست مدار همیشه در معرض تهدید است، همیشه کسی منتظر اشتباه او است و همواره کسانی علیه او در حال توطئه اند. البته این روزها شمشیر داموکلس به معنای مثبت نیز به کار میرود؛ یعنی شمشیر قانون و قضاوت عمومی که همواره بر بالای سر سیاست مدار مراقب اعمال اوست. شمشیری که منتظر اشتباه سیاست مدار است تا او را از گردونه سیاست به بیرون پرتاب کند.
شفافیت به عنوان شمشیر داموکلس:
یک نظام سیاسی کارآمد، باید شمشیرهای داموکلس فراوانی داشته باشد؛ شمشیرهایی که سیاست مدار را مجبور کند تا از سوءاستفاده گریزان باشد. استعاره «شمشیر داموکلس» برای انواع سازوکارهایی به کار میرود که هدفشان کنترل سیاست مدار است. یکی از مهمترین شمشیرهای داموکلس، در این زمانه، «شفافیت» است. اشتباهات یا دوراندیشی سیاست مدار با شفافیت آشکار میشود و از این طریق، راه رشد یا سقوط آن سیاست مدار را مشخص میکند. زمانی که هیلاری کلینتون در زمان رای گیری برای مداخله نظامی آمریکا در عراق رای داد، شاید باید بهتر شمشیر داموکلس را بر سر خود میدید. باید خوب میدانست اگر قضاوت مردم آن باشد که مداخله آمریکا در عراق، نادرست است، کلینتون یک نمره منفی خواهد گرفت. کلینتون در زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به دلیل همین شفافیت و تصمیم اشتباهش، از سوی مردم قضاوت شد و قطعا بخشی از رای هایش را از دست داد.
شفافیت آینده ساز:
شفافیت رو به آینده، یعنی دادن این احساس به سیاست مدار و مدیر دولتی که همواره چشمان مردم ناظر اوست؛ یعنی همواره کسانی او و تصمیم هایش را رصد میکنند.
شفافیت انتقام گیر، اما در نقطه مقابل ایستاده است؛ شفافیتی که به گذشته چشم میدوزد.
شفافیت انتقام گیر دوست دارد تا در پناه شفافیت قربانی بگیرد. شفافیت انتقام گیر، در لابه لای تاریخ میگردد تا گذشته را با معیارهای امروز قضاوت کند؛ قضاوت نادرستی که اصل تکامل را نادیده میگیرد. شفافیت انتقام گیر: در پس خود، این فرض ترسناک را دارد که دنیا را به صورت صفر و یک ببیند. فرضی که در آن خاکستری جایی ندارد. احتمالا کسانی که در جست وجوی شفافیت انتقام گیر هستند، اگر در آمریکا بودند، مقدمات تشکیل دادگاهی علیه کلینتون برای رای او در زمینه جنگ عراق را تدارک میدیدند. آنها نه «اطلاعات ناکامل» را باور دارند و نه سوگیریهای ناخودآگاه در تصمیم گیری را؛ آنها بی قرار تشکیل دادگاههایی غیرمنصفانه برای قربانی گرفتن هستند. شفافیت آینده ساز، اما دنبال یادآوری این اصل به سیاست مدار امروز است که «تصمیمهای امروز تو مسیر آینده تو را تعیین خواهد کرد.».
ما شفافیت را نه برای انتقام از دیگران و نه برای تصفیه حساب با تاریخ، بلکه برای ساختن آینده میخواهیم. برای آن شفافیت میخواهیم تا خود تصمیم درستتر را در انتخاباتها بگیریم. شفافیت آینده ساز برای بهبود تصمیم گیری ماست و از این طریق پاسخ سیاست مدار داده میشود. معیار دادگاه برای شفافیت آینده ساز، تنها قانون است و قانون! هر اشتباهی باید منجر به تصحیح قانون اشتباه شود، نه منجر به انتقام از مجری قانون اشتباه! هیچ چیز خطرناکتر از آن نیست که خلق و خوی خشن و انتقام گیر، در پشت شفافیت پنهان شود؛ خلق و خویی که روزی در پس عدالت، گاه در پس ایدئولوژیها در تاریخ به خون ریزی و کشتار دل داده است. شفافیت انتقام گیر، آینده را نمیسازد، بلکه آینده را تخریب میکند. این روزها در دستان بسیاری چاقوهای انتقام را میبینم که با شفافیت تیز میشوند!
یادداشت، دکتر امیر ناظمی
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایسمینار، تاریخ انتشار:۱۱مرداد، ۱۳۹۹، کدخبر:eseminar.tv_۱۱۴۳۲