شعار سال:حاشیه جاده‌های سرسبز شمال در میانه جنگل‌ها و بیشه‌ها، سواحل رودخانه‌ها و دریای مازندران، مراتع کوهستانی و در هر کجا که پای آدمی بدان رسیده است؛ همنشین طبیعت زیبا، زباله‌ها هستند که در همه‌جا خودنمایی می‌کنند، زباله‌هایی که حاصل یک روز خوش‌گذراندن در دل طبیعت است. روزانه حدود سه‌هزار تن و در روزهای اوج مسافرت حدود هفت‌هزار تن زباله در استان مازندران تولید و جمع‌آوری می‌شود؛ زباله‌هایی که موجب قد کشیدن نزدیک به 30 کوه زباله در استان شده و سوادکوه شمالی و سوادکوه نمونه‌ای بر این مدعاست، چهار کوه زباله در دل جنگل‌ها در کناره نهرها و در کوهستان‌هاست

سایت‌های زباله‌ای که به گفته رئیس محیط‌زیست شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه شمالی، حداقل‌های زیست‌محیطی همچون احداث لاگن، زهکشی کل سایت و ایجاد چرخه شیرابه، عدم‌دفن به‌موقع و حصارکشی مناسب را نیز رعایت نمی‌کنند و نتیجه آن نشت شیرابه‌ها تا فاصله چند کیلومتری و آلودگی خاک و آب و تخریب پوشش گیاهی منطقه، آلودگی هوا ناشی از دفن غیراصولی و سرایت آلودگی به حیات‌وحش و حیوانات اهلی منطقه است.

فاجعه سایت‌های دفن زباله

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سوادکوه و سوادکوه شمالی با بیان این‌که نه تنها پوشش گیاهی که سفره‌های زیرزمینی نیز آغشته به شیرابه‌های حاصل از این سایت‌ها شده است، به مهر گفت: در سایت زباله شیرگاه، شیرابه‌ها در فاصله سه کیلومتری از این سایت نشت کرده و چنان آلوده بوده که حتی میکروارگانیزم‌های داخل خاک هم نتوانستند در این مسافت آن را تصفیه کنند و در سایت زباله زیراب، شیرابه‌ها مستقیم به نهر دو طرف محل دفن زباله وارد می‌شوند.

ابراهیم فلاحی با بیان این‌که در تمام کشور محل دفن زباله عرصه‌های طبیعی است، مسأله پسماند را یک مشکل ملی برشمرد و افزود: محیط‌زیست مازندران و به‌تبع آن سوادکوه شکننده‌تر است؛ چراکه محل دفن زباله یا در کنار سواحل است یا در داخل جنگل‌ها، از این‌رو به نسبت دیگر استان‌ها که دارای چنین طبیعتی نیستند، مسأله پسماند بیش‌تر به چشم می‌آید.

وی با اعلام این‌که حداقل‌هایی که خواسته‌ایم توسط شهرداری‌ها انجام نشد، خاطرنشان کرد: از همین‌رو، پیگیری‌های قضایی و شکوائیه‌های متعدد داشتیم و حتی پس از تبرئه و منع تعقیب برخی شهرداران، مجدد طرح شکایت کردیم و به رأی صادره اعتراض کرده و پیگیر ماجرایم و دو پرونده شهرداران همچنان مفتوح است.

این مسئول با بیان این‌که اکنون در کنار همه این عوامل زباله‌های کرونایی نیز اضافه شده است، افزود: شهرداری‌ها را ملزم به آهک‌پاشی روزانه کردیم و فعلاً از عملکردشان در این حوزه راضی هستیم؛ هرچند مشخص نیست فردا عملکرد آن‌ها چگونه باشد. سایت زباله زیراب همچون غده‌ای چرکین در دل جنگل‌های زیبای بهمنان قرار دارد و فلاحی با اشاره به عدم حصارکشی و احداث لاگن و زهکشی در این سایت، گفت: تاکنون اخطاریه‌ها و شکوائیه‌های ما ابتر مانده است و با توجه به این‌که این سایت در یک محیط بسته قرار دارد، احتمال انفجار و حریق جنگل به‌واسطه انتشار گاز متان در آن وجود دارد.

تفکیک در مقصد بلای دیگری است که بر جان مناطق اطراف سایت‌های زباله سایه افکنده است؛ چراکه عدم دفن به‌موقع به‌خاطر تفکیک در مقصد موجب پراکندگی زباله و انتشار بوی بد در خارج از فضای سایت‌ها می‌شود، امری که در سایت پل‌سفید رخ داده است و فلاحی در این رابطه گفت: درحال‌حاضر عوامل تفکیک را از این سایت خارج کرده‌ایم اما میزان زباله‌های پراکنده شده اطراف این سایت پس از جمع‌آوری به اندازه زباله دفن‌شده در سایت زباله آلاشت است.

وی وضعیت سایت زباله شیرگاه را بسیار نامناسب دانست و عنوان کرد: به‌دلیل نبود فضای کافی امکان دفن وجود نداشته و تنها دپو زباله داریم و در فصول گردشگری این معضل بیش‌تر می‌شود. به‌‌دلیل وضعیت حاد این سایت مقرر شد تا اداره کل محیط‌زیست با استقرار زباله‌سوز مقیاس کوچک در این سایت همکاری کند، اما متأسفانه هنوز اقدامی از سوی شهرداری شیرگاه اتفاق نیفتاده و حتی طرح شکایت داشتیم تا شهردار را ملزم به انجام اقدامات اولیه کنیم.

فلاحی با اذعان بر این‌که تعریف ایده‌آل برای مقابله با پسماند جمع‌آوری این سایت‌های زباله است، رعایت حداقل‌ها را به‌معنای رفع کامل معضل آلودگی آب، خاک، هوا و طبیعت ندانست و دلیل این امر را انتخاب نادرست سایت‌های زباله در گذشته عنوان کرد و گفت: این سایت‌ها عموماً در مناطق شیب‌دار، جنگلی و زیستگاه‌های مهم حیات‌وحش و گونه‌های گیاهی است و فضایی برای مانور مدیریتی وجود ندارد و پیش از شروع کار، کف منطقه برای جلوگیری از نفوذ شیرابه‌ها فیکس نشد، اما اکنون با رعایت حداقل‌ها می‌توان از حجم خسارت تا حدودی کاست.‌

نادیده گرفتن نقش مردم در حل مسأله پسماند

یک پژوهشگر اجتماعی هم با بیان این‌که ضعف در مدیریت پسماند موجب شکل‌گیری سایت‌های زباله در نقاط بکر و تهدید سلامت شهروندان، آلودگی آب و خاک، تخریب همه‌جانبه محیط‌زیست و از بین رفتن منظر و زیبایی بصری استان شده است، گفت: در پاسخ به چرایی بزرگ شدن یک امر قابل حل (همچون مسأله پسماند) به یک مسأله بزرگ لاینحل باید سیاست‌ها و برنامه‌های استانی و ملی را در یک بازه تاریخی بررسی کرد و با مروری بر برنامه‌ها و اقدامات مدیریتی، متوجه می‌شویم که عمده سیاست‌ها از بالا و در سطح نهادهای دولتی طراحی و به اجرا گذاشته شده‌اند.

معصومه اشتیاقی با بیان این‌که طی این سال‌ها هزینه‌های هنگفتی برای تأمین زباله‌سوز در شهرهای استان تخصیص داده شد، مهم‌ترین دستاورد پنهان این امر را منحرف شدن ذهن مدیران استانی در اتخاذ سیاست‌های کاهش تولید زباله طی یک برنامه مدون چند ساله دانست و گفت: در این انحراف باید به سلطه تاریخی نگاه فنی به حل مسائل اشاره کرد؛ امری که یکی از چالش‌های بزرگ ملی بوده و هست و در تفکر مدیریت کشور وجود داشته و دارد و موجب شده تا همواره ردپایی از دو بازوی مهم یعنی مردم و نهادهای مدنی در حل مسأله دیده نشود. این درحالی است که هیچ امر توسعه‌ای بدون پشتوانه این دو ضلع قابل حل نیست، آن هم موضوعی مانند پسماند که با رفتار روزمره شهروندان گره خورده است.

عضو کمیته سمن‌های استان مازندران با بیان این‌که بخش زیادی از زباله استان زباله‌تر و قابل استفاده به شکل کمپوست خاک است که در شرایط فعلی در ترکیب با زباله خشک در منازل ایجاد مشکل و بحران کرده است، خاطرنشان کرد: این درحالی است که با تفکیک زباله می‌توان بخش زیادی از مشکل شیرابه‌ها را حل کرد تا بازیافت مواد را در چرخه تولید به‌همراه داشته باشد.

اشتیاقی با اشاره به لزوم انجام برنامه‌ریزی محلی و شهری با همکاری شهروندان، نهادهای مدنی و شورای شهر و روستا و دهیاران و شهرداران گفت: با جدیت و اداره عمومی می‌توان در یک برنامه‌ریزی مدون چند ساله همانند تجربه بسیاری از کشورهای جهان تولید زباله را به حداقل رساند و تفکیک زباله از مبدأ را تا حدی زیادی در سبک زندگی شهروندان نهادینه کرد و در این راه، آموزش و اطلاع رسانی و آگاهی بخشی درباره مدیریت پسماند با کمک فعالان و نهادهای مدنی استان و رسانه استانی گام‌های مهم در جلب مشارکت هستند.

در مدیریت پسماند کوتاهی کردیم

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران نیز با بیان این‌که اولویت مدیریت اجرایی پسماند استان، رفع مشکلات پسماند نبوده است، گفت: اگر رفع مشکلات پسماند جزو اولویت بود، چرا وضعیت پسماند استان این چنین شده  و حتی یک مکان پسماند استان فنی نیست.

حسینعلی ابراهیمی با اظهار این‌که همه ما در زمینه پسماند کوتاهی کردیم، درباره نیروگاه زباله‌سوز نوشهر گفت: اجازه دهیم سرمایه‌گذاری صورت گرفته به بار نشیند و نتیجه آن را ببینیم. چیزی مهم‌تر از سلامت و بهداشت مردم نیست و طی این سال‌ها در زمینه مدیریت پسماند عفونی، خانگی و شهری موفق نبوده‌ایم.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران باعنوان این‌که سال قبل یک‌هزار میلیارد تومان برای حوزه پسماند تصویب شده است، گفت: به‌عنوان ناظر مدیریت پسماند نمی‌دانیم این اعتبار وصول شده یا خیر و در کجا هزینه شده است. ابراهیمی با بیان این‌که قرار است یک زباله‌سوز در مقیاس پایلوت عملیاتی در یکی از شهرهای استان احداث شود، گفت: سرمایه‌گذاری این پروژه خصوصی و داخلی است و توسط مهندسان بومی احداث می‌شود و با راه‌اندازی آن بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از  روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 14 مرداد 1399، کد خبر:87067،www.sabzineh.org