شعارسال: قاچاق حیوانات با سود سالانه‌ای معادل ۲۳میلیارد دلار پس از قاچاق مواد مخدر، تجارت انسان و اسلحه جزو فعالیت‌های پرسود بازار سیاه جهانی قرار دارد. براساس اعلام مدیران وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست و فراکسیون محیط‌زیست مجلس در سال1392 در گزارشی آمده بود، ایران در قاچاق حیات‌وحش رتبه سوم را دارد، عواملی که باعث می‌شود قاچاق حیات‌وحش رونق یابد، یکی عدم‌نظارت کافی بر مراکز نگهداری از حیوانات مانند باغ‌حش‌ها و باغ‌پرندگان است، هم این‌که برخی کشورهای اطراف ما مقصد حیات‌وحش هستند، مانند کشورهای جنوب ایران که پرندگان شکاری در آن‌ها خواهان دارد و موجب رونق این تجارت می‌شود.

تاریخ نشان می‌دهد که استفاده از پوست حیوانات به دوران عصر یخبندان می‌رسد. مصریان از اقوامی بودند که از پوست استفاده‌های زیادی می‌کردند، در مقبره‌های مصریان پوست‌های مرصع‌شده‌ای پیدا شد که با ورقه‌های طلا تزئین شده بودند، در ایران نیز استفاده از پوست قدمت طولانی دارد. به گفته باستان‌شناسان قدمت استفاده از پوست حیوانات به‌شکل چرم در ایران باستان به یک‌هزار و 500سال پیش از میلاد می‌رسد، حتی در گذشته این حرفه در ایران جزو مشاغل مهم به‌شمار می‌رفت. درواقع استفاده از چرم و پوست حیوانات از همان زمان‌هایی که انسان‌های اولیه حیوانات را شکار می‌کردند و از پوستشان برای خود تن‌پوش و زیرانداز می‌ساختند، آغاز شد. شاید پوست را بتوان جزو اولین ماده‌هایی دانست که انسان‌های غارنشین از آن برای در امان ماندن از سرما استفاده می‌کردند و برای خود تن‌پوش ساختند یا برای ایجاد سرپناهی در ساخت خانه از آن استفاده می‌کردند و حتی برای در امان ماندن از حیوانات درنده و دیگر دشمنان خود از آن سپر می‌ساختند. به‌مرور از پوست برای تهیه مشک‌آب، دوغ، روغن، پاپوش، زین و افسار اسب استفاده کردند. البته به‌مرور انسان‌ها دریافتند که می‌توانند از برگ‌ها و الیاف گیاهی پارچه ببافند؛ اما پیش از آن پوست در پوشش آن‌ها نقش اساسی ایفا می‌کرد.

پوست کم‌کم وارد جزئیات بیش‌تری از زندگی انسان‌ها شد؛ به‌طوری‌که در تهیه مبلمان، کیف و کفش جا باز کرد، اما پس از جنگ جهانی دوم و تولید مواد PVC همچون نایلون، پلی‌استر، پلی‌اورتان و پلیمرها گرایش بیش‌تر به این سمت کشیده شد. هر چند ورود این تولیدات صنعتی نه‌تنها سبب کم‌شدن ارزش‌های چرم طبیعی نشد، بلکه با توجه به ویژگی‌هایش به ارزش آن نیز افزوده شد و به‌مرور به کالایی لوکس تبدیل شد.

باگذشت زمان و افزایش تقاضا برای خرید اجناس تهیه شده از پوست، به‌ویژه پالتو، تبلیغات افزایش یافت و با روی کار آمدن فضای مجازی، تبلیغ و فروش آن‌ها در ابعاد وسیع رونق گرفت؛ اما از آن‌جا که همواره زیاده‌خواهی انسان بلای جان محیط‌زیست آن است، ارضای این غریزه آفتی برای جان حیواناتی مانند روباه، آهو، گورخر، تمساح، سمور و به‌طور کلی هر حیوانی که امکان استفاده از پوست آن میسر بود، شد و به‌مرور تجارت غیرقانونی حیات‌وحش شکل گرفت.

درخواست‌ها در این زمینه به‌حدی افزایش یافت که ارزش‌افزوده آن به‌مرز وسوسه‌انگیزی رسید و به تجارتی سیاه و کثیف بعد از مواد مخدر، تجارت انسان و اسلحه تبدیل شد؛ به‌طوری‌که گردش مالی تجارت غیرقانونی حیات‌وحش 23میلیارد دلار در سال است و چون ریسکی بسیار کم و ارزش‌افزوده بالایی دارد، به یکی از تجارت‌های بزرگ، اما کثیف در دنیا تبدیل شد و فضای مجازی این بستر را بیش‌ازپیش فراهم کرد.

برای مقابله با این تجارت سیاه کنوانسیون منع تجارت غیرقانونی گونه‌های در خطر انقراض (کنوانسیون سایتیس) شکل گرفت و ایران نیز عضو این کنوانسیون است؛ از این‌رو موظف است همه قوانین و مقررات و تعهدات بین‌المللی در زمینه ورود و خروج گونه‌های در خطر انقراض که به‌صورت غیرقانونی وارد یا خارج می‌شوند، رعایت کند. از آن‌جا که گونه‌های حیات‌وحش ایران شرایط چندان خوبی ندارد، از این‌رو رعایت قوانین این کنوانسیون و قوانین ملی الزامی است. البته ایران به‌علت اقلیم متنوعی که دارد از تنوع‌زیستی گسترده‌ای برخوردار است، اما این غنا نباید ما را به انحراف بکشاند، چون حدود 74گونه از رده‌‌های جانوری کشور در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد. در واقع گونه‌های در خطر انقراض در این فهرست قرار می‌گیرند؛ بنابراین اگر اقدامات لازم و بازدارنده درباره قاچاق حیات‌وحش در کشور صورت نگیرد، شاهد انقراض گونه‌های نادری در کشور خواهیم بود و تعداد زیادی از گونه‌ها به سرنوشت شیر ایرانی و ببر مازندران دچار خواهند شد.

البته سازمان حفاظت محیط‌زیست در راستای مقابله با این وضعیت و ناامن کردن فضای مجازی در زمینه قاچاق حیات‌وحش همکاری خوبی را با پلیس فتا آغاز کرده؛ علاوه‌بر این مبلغ جریمه شکار و خریدوفروش حیات‌وحش را افزایش داده است که جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست، در این‌باره به ایرنا گفت: در زمینه قاچاق حیوانات همکاری خوبی با پلیس فتا داریم، متأسفانه محیط امنی در فضای مجازی برای قاچاق حیات‌وحش ایجاد شده بود که ورود یگان حفاظت محیط‌زیست با همکاری پلیس فتا این فضا را ناامن کرد.

وی افزود: با توجه به اهمیت موضوع به این نتیجه رسیدیم که یک مرکز فوریت‌های سایبری تشکیل دهیم، چون جرایم در این زمینه بسیار بالاست که بر این اساس تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان حفاظت محیط‌زیست و پلیس فتا ناجا امضاء شد که در این تفاهم‌نامه مرکز فوریت‌ها پیش‌بینی شد، کار این مرکز از ابتدای سال آغاز شد که خبرهای خوبی در زمینه دستگیری، برخورد و بازدارندگی آن به گوش می‌رسد.

محبت‌خانی ادامه داد: در جلسه‌ای که چندی پیش با پلیس فتا داشتیم همه رؤسای پلیس فتا در استان‌ها به‌صورت ویدیو کنفرانس در آن شرکت داشتند. جانشین پلیس فتا کشور مطالبی را به آن‌ها ابلاغ کرد که بر همکاری بیش‌تر در زمینه ناامن‌کردن فضای مجازی برای قاچاق حیات‌وحش تأکید داشت، همه این‌ها نشان می‌دهد که در این زمینه عزم هم در پلیس فتا و هم در محیط‌زیست بسیار جدی است تا بتوانیم این فضا را هرچه بیش‌تر برای متخلفان ناامن‌تر کنیم.

وی به حیوان‌آزاری در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: مدتی شاهد افزایش حیوان‌آزاری و انتشار فیلم‌های ناراحت‌کننده در فضای مجازی بودیم که چند وقتی است برخوردها جدی‌تر شده و دیگر شاهد چنین مواردی نیستیم.

فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست درباره مبلغ جریمه قاچاق حیات‌وحش گفت: جرایم باید بازدارنده باشند، از این‌رو در یک بازنگری نسبت به افزایش این جرایم اقدام کردیم و بر این اساس جریمه شکار یک یوزپلنگ 200، شاهین، بحری و بالابان 200، درنای سیبری 120، میش‌مرغ و هوبره 30، تمساح پوزه عقابی (گاندو) 30، لاک‌پشت پوزه‌عقابی و زیتونی 15، افعی دم‌عنکبوتی و افعی لطیفی 15، انواع سمندر یک‌، قوچ، میش، کل و بز وحشی، آهو و جبیر 25، مرال و شوکا 52میلیون و 500، گوزن‌زرد ایرانی 90، روباه ترکمنی، شاه‌روباه، روباه‌شنی و روباه عسلک‌خوار شش‌میلیون، کفتار پنج‌میلیون و 250 هزار، سنجاب ایرانی، سنجاب بلوچی، گرگ و روباه معمولی یک‌میلیون و 200 هزار تومان تعیین شده است.

فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست تأکید کرد: براساس قانون، مجازات قاچاق حیوانات که شامل صید، حمل و فروش حیات‌وحش می‌شود، فرد متخلف علاوه‌بر جریمه نقدی به یک تا شش‌ماه زندان محکوم می‌شود. مسأله مهم در زمینه جرایم این است که جریمه گونه مولد یعنی جنس ماده3 برابر جریمه تعیین شده، هم این‌که اگر مثلاً یک آهو که دو نوزاد در رحم دارد، شکار شود هر کدام از بچه‌ها یک مبلغ کامل، یعنی 25میلیون تومان خواهد بود و جریمه مادر هم سه‌برابر آن 25میلیون خواهد بود. درباره پرندگان و خزندگان نیز شرایطی وجود دارد؛ مثلاً اگر تخم پرنده یا لاک‌پشتی گرفته شود، میزان جریمه آن نصف جریمه تعیین شده است، مثلاً اگر فردی تخم لاک‌پشت پوزه عقابی را از زمین خارج کند، باید پنج‌میلیون تومان جریمه دهد.

حساسیت عمومی نسبت به قاچاق حیات‌وحش کم است

همچنین سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات، نیز در این باره گفت: تجارت غیرقانونی حیات‌وحش یکی از عوامل اصلی نابودی حیات‌وحش در جهان است و پس از نابودی زیستگاه‌ها رتبه دوم را در نابودی حیات‌وحش در جهان دارد. گردش مالی تجارت غیرقانونی حیات‌وحش 23میلیارد دلار در سال است که یکی از تجارت‌های کثیف دنیاست که بعد از مواد مخدر، تجارت انسان و اسلحه چهارمین تجارت سیاه دنیاست و یکی از دلایلی که تجارت حیات‌وحش در دنیا انجام می‌شود، این است که ریسک بسیار کم و ارزش‌افزوده بسیار زیادی دارد.

وی افزود: یکی دیگر از مسائل توسعه آن این است که حساسیت عمومی نسبت به این تجارت در دنیا کم است، یعنی حساسیتی که نسبت به مواد مخدر، اسلحه و انسان وجود دارد، بسیار بیش‌تر از تجارت حیات‌وحش است و این باعث شده که در سایه عدم‌حساسیت عمومی و ریسک کم تجارت حیات‌وحش در دنیا رونق بگیرد.

وی ادامه داد: یک مسأله در رابطه با ارزش‌افزوده این است که مثلاً حیوانی که در چند ماه گذشته اسمش را زیاد شنیده‌ایم مورچه‌خوار یا پنگولین است که می‌گفتند یکی از عوامل اصلی شیوع ویروس کرونا و انتقال این ویروس از حیوان به انسان است، متأسفانه تجارت آن در 10سال گذشته در میان پستانداران جهان رتبه اول را داشته، به‌طوری‌که در 10سال گذشته 80درصد جمعیت این حیوان کم شده است و در یک‌دهه گذشته یک‌میلیون از این حیوان شکار شده است.

سلیمی افزود: چند سال پیش یک محموله پرندگان شکاری در اصفهان کشف و ضبط شده بود، معمولاً در جابه‌جایی پرندگان چشم حیوان را می‌بندند تا حیوان آرام بگیرد و زیاد تکان نخورد، برای پرندگان معمولاً از یک سرپوش چرمی استفاده می‌کنند؛ اما وقتی این محموله کشف شد، شرایط پرندگان بسیار تأسف‌آور بود؛ چون عاملان این کار آنقدر بی‌وجدان بودند که چشم این پرندگان را نخ دوخته بودند، چون برایشان مهم نبود که چه بلایی سر این حیوانات می‌آید.

وی درباره نقش باغ‌وحش‌ها و باغ‌پرندگان در توسعه تجارت حیات‌وحش گفت: دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل در سال 2016 گزارشی منتشر کرده که گفته باغ‌وحش‌ها یکی از مقاصد اصلی تجارت حیات‌وحش هستند. باغ‌وحش‌ها یکی از مراکز اصلی تجارت حیوانات محسوب می‌شوند، حتی در باغ‌وحش‌های ارویایی که زیرنظر اتحادیه باغ‌وحش‌های اروپا فعالیت می‌کنند، گزارش‌هایی از تجارت حیات‌وحش داشتیم. یکی از دلایل اصلی مخالفت‌های حامیان حقوق حیوانات با باغ‌وحش‌ها این است که این‌ها مراکزی برای تجارت حیات‌وحش هستند و کسی که دنبال حیوان‌وحشی باشد، قطعاً به باغ‌وحش مراجعه می‌کند، متأسفانه نظارت کافی بر باغ‌وحش‌ها وجود ندارد.

این فعال حقوق حیوانات ادامه داد: گاهی اخباری منتشر می‌شود که مثلاً فلان فرد متمول در باغ خصوصی خود حیوان ‌وحشی نگهداری می‌کند؛ درحالی‌که جای حیوان وحشی در خانه افراد نیست و چون نظارت ضعیفی بر این امر وجود دارد، افراد نمی‌توانند از درآمد بالای آن صرف‌نظر کنند. در این شرایط جدای از مسائل حقوق حیوانات، امنیت انسان‌ها نیز ممکن است به خطر بیفتد، مثلاً اگر یک حیوان از محل نگهداری خود فرار کند می‌توان برای جان انسان خطرناک باشد، مثلاً مارهایی که خریدوفروش می‌شوند و دست‌به‌دست می‌چرخند، اگر در طبیعت رها شوند و زاد و ولد کنند قطعاً می‌توانند امنیت انسان یا به‌عنوان یک گونه زیستی مهاجم، طبیعت را به خطر بیندازند.

سلیمی با اشاره به وضعیت ایران در زمینه قاچاق حیات‌وحش گفت: براساس اعلام مدیران وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست و فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی در سال1392 در گزارشی آمده بود، ایران در قاچاق حیات‌وحش رتبه سوم را دارد، عواملی که باعث می‌شود قاچاق حیات‌وحش رونق یابد، یکی عدم‌نظارت کافی بر مراکز نگهداری از حیوانات مانند باغ‌حش‌ها و باغ‌پرندگان است، هم این‌که برخی کشورهای اطراف ما مقصد حیات‌وحش هستند، مانند کشورهای جنوب ایران که پرندگان شکاری در آن‌ها خواهان دارد و موجب رونق این تجارت می‌شود.

وی افزود: همچنین کشورهای پاکستان و هند یکی از مقاصد اصلی میمون‌های رزوس به ایران است که به قیمت چندین میلیون تومان وارد کشور می‌شود. متأسفانه این میمون‌ ناقل بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است، زروس در بچگی جذابیت دارد، اما بعد از مدتی اصلاً نمی‌توان از آن در منازل نگهداری کرد؛ بنابراین فرد می‌خواهد حیوان را واگذار کند و عموماً به مراکز نگهداری و باغ‌وحش‌ها تبعید می‌شوند.

این فعال حقوق حیوانات تأکید کرد: یکی از عواملی که به قاچاق حیات‌وحش در سراسر جهان دامن‌زده فضای مجازی و عدم‌نظارت بر این فضاست، همواره شکایت‌های زیادی از حامیان حقوق حیوانات نسبت به خرید و فروش حیات‌وحش در این فضا صورت می‌گیرد. حامیان حقوق حیوانات نسبت به این‌که در سایت‌های مختلف خرید و فروش حیوانات به‌راحتی انجام می‌شود، معترض هستند که راه گذار از آن داشتن نظارت کافی بر این فضاست.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:17 شهریور ۱۳۹۹، کدخبر:-، www.sabzineh.org