شعار سال: روند بالا رفتن سن، برای زنان و مردان تجربه کاملا متفاوتی است. میانسالی (سنین بین ۴۰ تا ۶۵) برای بسیاری از مردان قدرت و اختیار بیشتری به دنبال میآورد، در حالی که برای زنان اینطور نیست. خطوط چهره مردان حتی سفیدی موهایشان نشانههایی از شخصیت، عقلانیت و تجربه آنها است؛ در زنان، اما چین و چروک و موهای سفید نشان از ضعف و پیری و نازیبایی به حساب میآید؛ بهویژه اینکه در دوران جنسی شده مدرن و متاثر از تعریف استانداردهای زیبایی برای زنان، این مفهوم ارتباط نزدیکی با جذبه جنسی پیدا کرده است.
حتما شما هم این گزاره را که مردان بر خلاف زنان، در میانسالی و حتی پیری جذابتر از جوانیشان هستند، شنیدهاید و به باور دارید. یا بارها با موقعیتی که در آن مردی مثلا ۶۰ ساله با دختر جوانی در ارتباط است یا به او پیشنهاد ارتباط داده مواجه شدهاید حتی ممکن است خود یکی از آن مردها باشید. یا مثلا به عنوان مردی جوان دیدهاید که بسیاری از دختران نه به شما بلکه به مردان جا افتاده میانسال حتی با ۳۰ سال اختلاف سنی علاقه نشان میدهند. در مقابل، احتمالا عده کمی هستند که معتقد باشند یک زن ۶۵ ساله با افتادگی و چین و چروک صورت، میتواند جذاب و زیبا باشد. در حالی که در مردان علائم میانسالی و پیری مانند چروکهای دور چشم و پیشانی و لب، نه تنها به عنوان علائمی نازیبا به چشم نمیآیند بلکه نشانهای از جافتادگی، پختگی و یا حتی جذابیت تعبیر میشوند. این تفاوت در تجربه پیری از کجا ناشی میشود؟ نوشتار زیر بی آنکه قصد تعمیم دادن و مطلق انگاری داشته باشد، در صدد توضیح مفهوم پیری در ارتباط با مفاهیمی، چون قدرت، منزلت و جذابیت در زنان و مردان با نگاهی به تجربه پیری در این دو گروه است، بدیهی است که ممکن است مردان و زنان زیادی باشند که تجربه متفاوتی از آنچه در ادامه میآید داشته باشند، اما همان طور که گفته شد، آنچه بررسی میشود مفهوم جوانی و زیبایی در ارتباط با فرهنگ است.
اساتید جذاب ما
مردان همسن و یا کوچکتر از خودم هرگز برایم جذاب نبوده و نیستند. همواره برام سوال بود که چرا نمیتوانم جدیشان گرفته و با آنها در ارتباط باشم. فکر میکردم این نوعی اختلال و مختص به من است تا اینکه در ایام دانشجویی در دانشگاه و خوابگاه، دیدم که بسیاری از دختران با من هم نظر هستند و بعضی با مردان ۴۰ یا ۵۰ ساله در ارتباطاند در حالی که آن زمان ۲۰ سال سن داشتند. در همان سالها و همچنین در دروان ارشد و دکتری، نیز با پدیده خواستنی بودن مردان میانسال و سن بالا مواجه شدم. اساتیدی که سر و ریش سفید کرده و بالای ۶۰ سال سن داشتند، بسیار محبوب بودند، حتی استادی داشتیم که از شدت پیری موقع راه رفتن میلرزید و با این حال محبوب دختران بود و حتی چند دختر در خوابگاه بر سر تصاحب او دعوا میکردند. تصور میکردم که دلیل این مساله این است که اساتیدِ با سن بیشتر منزلت اجتماعی بالاتری داشته و از قدرت و وضع مالی مناسبتری برخوردارند، اغلب زنان نیز به مردانی که به این سرمایهها مجهزند علاقمند میشوند. تجربههای بعدی، اما نشان داد که این مساله مختص اساتید نیست.
واقعا چرا مردان میانسال و حتی بعضی از مردان پیر برای بسیاری از ما زنها جذاب هستند؟ چرا خطوط چهره و چین و چروک آنها به نظرمان زشت نمیآید؟ چرا سن بالا برای مردان در نظر ما دلالت بر ناتوانی و نازیبایی ندارد، و برعکس، به معنا تجربه و پختگی و حتی جذبه است.
آن چروکهای دوست داشتنی
خانم تقریبا ۶۸ سالهای که روسری سفید ـ آبی قشنگی به سر داشت و لاک ناخنها و رژ لبش را ست کرده بود، در مترو کنارم نشسته بود، چند زن با اخم به او نگاه کرده و شروع به پچ پچ کردند، رو به او کردم و گفتم: «چقدر این روسری بهتان میآید، چقدر خودتان زیبا هستید.» چشمهایش از شادی برق زد، بلافاصله دستهایم را گرفت و گفت: «راست میگویی؟ واقعا به نظرت توی این سن هنوز قشنگم؟ جوان که بودم خیلی دختر قشنگی بودم، اما الان از اونهمه زیبایی فقط یه مشت چروک باقی مانده، دستهایش را به گرمی فشردم و گفتم: «نه به خدا راست میگویم هنوز هم قشنگ و خواستنی هستید.» تا لحظه پیاده شدن با من صحبت کرد و هنگام خداحافظی با هم روبوسی کردیم، دستش را به گرمی فشردم و متاثر شدم از اینکه بسیاری از ما زنها چه مواجهه دردناکی با تجربه پیری داریم.»
جهان جنسی شده و محرومیت پیری
روند بالا رفتن سن، برای زنان و مردان تجربه کاملا متفاوتی است. میانسالی (سنین بین ۴۰ تا ۶۵) برای بسیاری از مردان قدرت و اختیار بیشتری به دنبال میآورد در حالی که برای زنان اینطور نیست. خطوط چهره مردان، حتی سفیدی موهایشان نشانههایی از شخصیت، عقلانیت و تجربه آنها است؛ در زنان، اما چین و چروک و موهای سفید نشانه از ضعف و پیری و نازیبایی و به ویژه کم شدن جذبههای جنسی به حساب میآید؛ به ویژه اینکه در دوران جنسی شده مدرن و متاثر از تعریف استانداردهای زیبایی برای زنان، این مفهوم ارتباط نزدیکی با جذبه جنسی پیدا کرده، در نظر بسیاری از ما زن زیبا زنی است که حس جنسی و تمنای آن را در ما به وجود آورد، در صورتی که این دو لزوما با هم مرتبط نیستند. نداشتن زیبایی و جذبه جنسی در زنان همچنین، در بسیاری از موارد مورد تحقیر و یا تمسخر از جانب مردان به ویژه در نزاعها و درگیریها قرار میگیرد. در چنین بستری و در فرهنگ مردسالاری که کارکرد زنان را به رابطه جنسی، برانگیخته کردن و تولید مثل تقلیل داده شده، پیری به منزله تجربه محرومیتهای مختلف است.
برای مردان، اما شکل چهره و بدن همه چیز نیست، قدرت در مردان بسیار بیشتر از چهره و بدن، جاذبه جنسی تلقی میشود. زنان زیادی هستند که با مردان ثروتمند و قدرتمندی که ظاهر زیبایی ندارند حتی نازیبا هم هستند، در رابطهاند در حالی که کمتر مردی حاضر است با زنی ۷۰ ساله حتی اگر استاد دانشگاه یا رئیس کارخانه باشد، ارتباط بگیرد. روزی به زنی ۶۸ ساله و استاد دانشگاه گفتم: «حتما شما به دلیل دانش و موقعیت اجتماعیتان اهمیتی به ظاهر و چین و چروک و اینها نمیدهید.» در پاسخم گفت: همیشه و همواره اینطور نیست، حتی در حوزه علم و تخصص نیز مردان مسن بیشتر از اساتید زن در همان سن، عالم و فاضل تصور میشوند و اینگونه نیست که ما احساس محرومیت کمتری را تجربه کنیم، در مورد ظاهر هم، منم مانند بسیاری از زنها و شاید همه آنها توی آیینه که خودم را میبینم حسرت جوانیم را میخورم و دوست دارم جوانتر باشم، اما راستش جرات انجام جراحی و این کارها را ندارم، میترسم سرزنش شوم، اما واقعیت این است که اگر جوان و زیبا باشی حتی یافتههای علمی و سخنرانیهایت هم بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. جالب است وقتی با حرفهای علمی ما مخالف هستند خیلیها میگویند این پیر خرفت چه میگوید! یعنی گاهی پیری در جامعه ما تحقیرآمیز هم هست.
برساخته کردن مفهوم زیبایی: پیری و نابرابری
تجربه متفاوت از پیری در میان زنان و مردان، و ملازم شدن پیری با نازیبایی و ناتوانی در زنان، ریشه در برساخته کردن مفهوم زیبایی و مقبولیت نزد زنان و مردان دارد. دختربچههای زیبا تحسین شده و دوست داشته میشوند، این مساله باعث لذت آنها و افتخار والدینشان است. آنها خیلی زود میآموزند که زیبا بودن به معنی مقبول واقع شدن و دوست داشتنی بودن است. دختربچهها در روند بزرگسالی متوجه میشوند که در جامعهای که تمرکز سرمایههایش در دست مردان است، اگر جذاب و دلربا باشند، فرصتهای بهتری برای تحصیل، شغل، کنش اجتماعی، امنیت و رفاه اقتصادی و ازدواج خواهند داشت و زیبایی و جوانی به مثابه قدرت و عاملیت اعمال خواهد شد. چنین سنجشهایی در مورد چهره پسران و سپس مردان کمتر اتفاق میافتد.
افزایش سن منطبق شدن با معیارهای زیبایی را برای بسیاری از زنان به ویژه کسانی که توان پرداخت هزینه به تعویق انداختن پیری را ندارند، دشوار میکند. هنجارهای زیبایی و جوانی با نادیده گرفتن تفاوتهای زنان در بدن و صورت، سن، طبقه و نژاد و ... به عنوان مکانیزمهای کنترل اجتماعی عمل میکنند؛ یعنی بسیاری از زنانی که بدنشان با معیارهای جوانی منطبق نیست هنگامی که مجبورند در معرض دید قرار بگیرند مانند زمان شنا و ورزش یا ملاقات با یک مرد، بسیار معذب هستند و احساس خجالت میکنند؛ بنابراین استانداردهای زیبایی از اساس دارای بنیانهای برتری جویانه هستند؛ به همین دلیل تصاویری که از زیبایی برساخته میشود منوط به سن و پیری و جوانی است. زنها تا زمانی که در سن جوانی هستند احساس اعتماد به نفس و قدرت اثرگذاری بیشتری به ویژه بر مردان دارند و حس میکنند موفقترند، اما هنگامی که به میانسالی میرسند متوجه تغییراتی در اطرف خود میشوند و حس میکنند که دیگر جذاب و مقبول نیستند.
بدین ترتیب از یک سو زنان میانسال به هر دری میزنند تا به وسیله آرایش و پوشش یا جراحی و تزریق رد گذشت زمان را از چهرههایشان محو کنند، از طرف دیگر همین زنان به خاطر استفاده از رژ لبی قرمز یا لباس و آرایشی کمی تند، سرزنش شده و کارشان زننده تلقی میشود.
اینکه کمتر از سن واقعی به نظر بیایی بر حالات روحی و اعتماد به نفس زنان میانسال بسیار اثرگذار است. یافتههای پژوهشی در خصوص اعمال و جراحیهای جوانسازی نشان میدهد که زنان پس از جوان شدن، احساس ارزشمندی و مقبولیت بیشتری میکنند و این احساس بر حفظ هیجان زندگی، رابطه با همسر، تعامل و ارتباط با زنان جوانتر و حتی کیفیت زندگی جنسیشان اثرگذار بوده است.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری دیدارنیوز ، تاریخ انتشار: 23 شهریور 1398، کدخبر 70957: www.didarnews.ir