شعار سال: دست روی دل هر کسی که بگذاری تقریبا پر است؛ در تهران، در کردستان، در سیستان یا در خوزستان، فرقی نمیکند. گوشی تلفن را که دست بگیری، با اولیا یا با معلمان و مدیران مدارس در اطراف و اکناف کشور که حرف بزنی و این حرفها درباره شبکه شاد اگر باشد، گرد ناراحتی و نارضایتی میپاشد در فضا و سفرههای دل باز میشود که این چه شادی است. امروز بیست و یک روز از رونمایی نسخه جدید شبکه شاد گذشته است، ۲۱روز بعد از ۱۳ شهریور که نسخه به روز شده شبکه دانش آموزی شاد با هزار آب و تاب رونمایی شد و قول دادند این شاد دیگر آن شاد گذشته نباشد. بلکه شادی باشد بی ایراد، شبکهای برای تعامل دانش آموز و معلم و خلاصه بستری امن و راحت برای تحصیل.
۱۹روز پس از آغاز به کار رسمی شاد، اما شاد به چشم قشر معلم و دانش آموز ایرادهای متعددی دارد که به قول خودشان اگر قرار باشد به پای این مشکلات صبر کنند تا بلکه حل شود، روزهای باارزش سال تحصیلی و فرصت طلایی آموزش از دست میرود.
اختلالات شبکه شاد، کندی عملکرد این نرم افزار و سختی کار کردن با آن باعث شده تا خیل عظیمی از دانش آموزان و معلمان و مدیران به سایر اپلیکیشنهای ایرانی و خارجی کوچ کنند، ولی در شاد هم حاضر باشند و اندک کاری بکنند تا از واکنشهای احتمالی آموزش و پرورش در امان باشند. بسیاری از کسانی که این رویکرد را انتخاب کرده اند، البته دل شان میخواست نرم افزار شاد آن قدر خوب و قوی بود که نیازی به سایر اپلیکیشنها نبود. اما از آنجا که مشکلات زیاد است و محصل و معلم هر دو گله دارند، در نتیجه آموزش در نرم افزارهای ایرانی و خارجی در جریان است.
اینها قید شاد را زده اند
مخاطبان شبکه شاد روی کاغذ تقریبا یک جمعیت ۱۵ میلیون نفری است. از این ۱۵میلیون نفر ما نمیدانیم چه تعداد واقعا در شاد حضور دارند و چه تعداد قید بودن در آن را زده اند. اما در تماسهایی که با معلمان، مدیران و خانواده دانش آموزان داشتیم، فهمیدیم تعداد کسانی که در نرم افزارهای دیگری به جز شاد کار میکنند، کم نیست. همان طور که جمعیت کسانی که به ظاهر در شاد حضور دارند، ولی در باطن در سایر اپلیکیشنها فعال اند نیز زیاد است.
در این میان با معلمانی مواجه شدیم که به کل قید شاد و هرچه نرم افزار است، زده اند. به تعبیر یکی شان به این علت که شبکه شاد و فضای مجازی مثل یک صندلی است که یک نفر باید بچهها را روی آن بنشاند. یکی از این معلمان که آموزش مجازی را رها کرده و حضوری به دانش آموزانش درس میدهد، در دهگلان سنندج است که کتاب بهداشت و سلامت را تدریس میکند و به ما میگوید تدریس مجازی این درس هیچ فایدهای ندارد و لازم است تدریس آن رو در رو و با تحلیل مقالههای علمی انجام شود.
در شهر سراب آذربایجان شرقی نیز ما با چند معلم تماس گرفتیم که همگی میگفتند نه تنها با شاد بلکه با هیچ نرم افزار دیگری کار نمیکنند و ترجیح میدهند از شرایط تقریبا مساعد کرونایی شهرشان استفاده کنند و کلاس درس فیزیکی داشته باشند.
جمعیت این قشر را نه ما به عدد و رقم میدانیم و نه آموزش و پرورش، اما میدانیم که این روزها این رویکرد کم طرفدار ندارد، کسانی که چراغ خاموش دارند کار خودشان را میکنند و خود را از قید و بند شاد و هرچه مثل اوست، خلاص کرده اند.
ناراحتیهای شاد
از کسانی که فضای مجازی را کنار گذاشته، از دردسرهای قطعی و کندی اینترنت و نداشتن گوشی هوشمند و استرسهای تدریس آنلاین، خود را رها کرده و دل به تدریس سنتی، پشت میز و نیمکتهای مدرسه خوش کرده اند، اگر بگذریم، یک جمعیت ۱۱ میلیون نفری، تدریس در فضای مجازی را دنبال میکنند.
این آمار را روز گذشته حسن الحسینی مسوول پروژه شبکه شاد به ما داد، آماری که او از آن به عنوان یک پشتوانه برای دفاع از کیفیت شبکه دانش آموزی استفاده میکرد. درواقع او داشت از استقبال مردم از این نرم افزار بومی حرف میزد و ما داشتیم گلایههای مردم را منتقل میکردیم که البته در آخر به اشتراک نظر نرسیدیم.
ما دیروز با افرادی در نقاط مختلف کشور همکلام شدیم، از معلم گرفته تا مدیر و والدین دانش آموزان که همگی تقریبا در کلیات هم نظر بودند و اختلاف شان فقط در برخی جزئیات بود. در تهران مادر دو دانش آموز ابتدایی و متوسطه به ما گفت مدرسه فرزندانش فعلا از نرم افزار واتس اپ استفاده میکند، ولی گفته اند به زودی قراردادشان با یکی از نرم افزارهای داخلی نهایی میشود و آن وقت بچهها در این نرم افزار حاضر میشوند. علت را که از او پرسیدیم، فقط گفت: «اشکالات شبکه شاد».
با پدر یکی از دانش آموزان تهرانی نیز که صحبت کردیم، او همین جملات را گفت با این تفاوت که پسر او از نرم افزار بن جو استفاده میکند. نارضایتی از عملکرد شبکه شاد که علت اصلی این کوچ بوده در حرفهای یکی دیگر از مادران تهرانی نیز مشهود بود که فرزندش به جای شبکه شاد در نرم افزار آمریکایی ادوبی کانکت درس میخواند.
ما با یکی از معلمان شهر چابهار نیز تماس گرفتیم. او میگفت نرم افزار شاد هنوز برای او فعال نشده و بخش شناسایی همکار این نرم افزار مشکل دارد و همچنین نمیتواند گروههای کلاسی را تشکیل دهد. مدیر یکی از مدارس این شهر نیز به ما گفت معلمانی که موفق به نصب نرم افزار شده و در آن فعال اند، در ارسال فیلم و کلیپ مشکل دارند و زمان باز شدن صفحات در شاد بسیار طولانی است.
معلم یکی از مدارس متوسطه در قم نیز که از همین مشکلات نام میبرد، به ما میگوید شاد را کنار گذاشته و در اسکای روم تدریس میکند. در حمیدیه خوزستان، اما معلمی از دانلود نشدن فیلمها در شبکه شاد گله دارد که دانلود فایلها برای بچهها تا پنج شش ساعت طول میکشد و حتی یک فایل گاهی فردا به دست بچهها میرسد. او به ما میگوید که چارهای جز استفاده از اپلیکیشن بومی گپ نداشته است.
مدیر مدرسهای در ایذه، اما مشکلش تاخیر شاد در باز کردن صفحات و شطرنجی شدن فایلهای ارسالی است. در اصفهان نیز آن طور که ما خبر گرفتیم، شاد کند کار میکند و پیامها با تاخیر بین معلم و دانش آموز رد و بدل میشود. یکی از معلمان این شهر به ما گفت که لایو در شبکه شاد کیفیت پایینی دارد و هنگام دانلود فایل ها، صفحه پرش پیدا میکند.
به این ترتیب ما از معلمان، مدیران و خانوادههای زیادی شنیدیم که شاد را کنار گذاشته و با سایر نرم افزارها مثل بله، روبیکا، واتساپ و اسکایپ کار میکنند، در حالی که همگی مایلند از شاد درست و درمان استفاده کنند. اما به قول یکی از آنها، وقتی ارسال فیلم انجام تمرینات ورزشی پسرش برای معلم ورزش یک ربع طول میکشد، آیا چارهای جز کوچ باقی میماند؟
حضور مصلحتی
طبق آمارهای رسمی وزارت آموزش و پرورش استقبال از شبکه شاد، پرشور است. حسن الحسینی مدیر پروژه شبکه شاد به ما گفت تا امروز ۱۱میلیون نفر در شاد ثبت نام شده اند و همه نیز در آن حضور فعال دارند. البته او توضیح نداد منظور از حضور فعال چیست و آیا روزی چند دقیقه در این شبکه بودن نیز حضور فعال به حساب میآید؟
این سوال بنیادین است، چون یافتههای ما که مبتنی است بر گفتههای مدیران و معلمان، نشان میدهد اگر مدرسه یا معلمی در شبکه شاد حضور نداشته باشد، ادارات آموزش و پرورش با او برخورد میکنند. یا دست کم تذکری شفاهی میدهند. یکی از این معلمان که بنابر مصلحت در شبکه شاد حاضر شده، میگوید اصل تدریس را در واتس اپ انجام میدهم، اما، چون بخشنامههای آموزش و پرورش همه را مکلف به حضور در شاد کرده و هر از گاهی تماسهای هشداری هم گرفته میشود، در شاد نیز فعالیت مختصری دارم تا از تبعات بعدی در امان باشم.
اینها را قبول ندارم
یک ذهنیت قالبی در ما خبرنگارها وجود دارد که برخاسته از تجریبات ماست. یعنی قبل از تماس با مسوولان مربوطه در گزارشهای مختلف مخصوصا اگر رویکرد انتقادی داشته باشد، پاسخ مسوولان را میتوانیم حدس بزنیم. در این گزارش هم همین اتفاق افتاد. ما و بسته انتقادی مان یک سو بودیم و مسوول پروژه شبکه شاد و دفاعیاتش نیز یک سو.
ما همه گلایههای مندرج در این گزارش را با او در میان میگذاشتیم و حسن الحسینی در پاسخ میگفت که هیچ کدام را قبول ندارد. او گفت بالا نیامدن شبکه شاد، دانلود نشدن فیلمها و عکسها یا این که عدهای میگویند وارد شاد میشوند، ولی سیستم یکباره آنها را بیرون میاندازد را اصلا قبول ندارد. او گفت نمیگویم شاد هیچ مشکلی ندارد، اما ادعا میکنم شاد کمترین مشکل را دارد و آموزش تعاملی را کاملا پاسخ میدهد.
الحسینی در پاسخ به آنهایی که سیستم بیرون شان میکند نیز گفت که این حرف هیچ پایه علمی و فنی ندارد، ولی ممکن است علت این باشد که افراد خودشان را دلیت (پاک) میکنند و لازم است باردیگر در سیستم شناسایی شوند.
مسوول شبکه شاد البته برای اتخاذ چنین موضع محکمی حضور فعال ۱۱ میلیون دانش آموز در شاد را ملاک قرار داد و گفت: «برخی از مشکلات اصلا به شاد ربط ندارد و مشکل باید در جای دیگری حل شود». به اعتقاد الحسینی یکی از دلایلی که ارتباط در شاد را با مشکل مواجه میکند، کامل نبودن مدارک کاربران در سامانه سناد است.
دلیل دیگر از نگاه او مشکلات اینترنت است که به آموزش و پرورش ربطی ندارد و نهادهای دیگر باید آن را برطرف کنند. همچنین مشکل دیگر، دانش آموزان، معلمان و مدیرانی هستند که کار با شاد را بلد نیستند و آن را به پای نرم افزار میاندازند. این که عدهای گوشیهای اندروید۴ به بالا ندارند نیز مشکل دیگری است که الحسینی به آن اشاره میکند و توضیح میدهد که شبکه شاد فعلا با این سیستم عامل کار میکند.
البته این مشکل آخر از نظر ما یک نقص است، چون شبکه شاد برای ایرانی طراحی شده که همه مردمش گوشیهای هوشمند پیشرفته ندارند و لازم بود اختلاف طبقاتی و سطح درآمدی مردم در طراحی شاد دیده میشد.
به شاد حمله شد؟
زمزمهها درباره وقوع حملات سایبری علیه شبکه دانش آموزی شاد زیاد است. گفته میشود تاکنون چند حمله از سوی چند کشور انجام شده و بعید نیست این حملات بازهم تکرار شود. البته حسن الحسینی وقتی مقابل این سوال ما قرار گرفت، ترجیح داد درباره امنیت شبکه در کشورمان حرف بزند و بگوید، چون شاد یکی از زیرساختهای حیاتی کشور است، کاملا حفاظت شده است و همه سیستمهای ایمنی و امنیتی کشور به مدد آن آمده اند.
ازآنجاکه این توضیحات مناسب سوال ما نبود، بار دیگر پرسشمان را درباره صحت حمله سایبری به شاد و هک آن تکرار کردیم که خندههای ممتد او به نوعی صحت ماجرا را تایید کرد. الحسینی البته به صراحت این حمله را تایید نکرد، ولی گفت چه حمله شده باشد و چه نشده باشد، واقعیت این است که کشور ما در شرایط خاصی است که میتواند موردتوجه هکرهای بین المللی قرار بگیرد و حتی اگر وقوع حمله صحت داشته باشد در حدی نبوده که بر کارکرد شاد اثر بگذارد.
درنگ
شاد از کم کاریهای گذشته مینالد
ابوالقاسم رحمانی، کارشناس آموزشی
باید پذیرفت آموزش در کشورمان در حالی به سمت آموزشهای آنلاین پیش رفته که به سبب مشکلاتی که در نرم افزار شاد وجود دارد بخشی ازمخاطبان آن ترجیح داده اند از سایر نرم افزارها به خصوص نسخههای خارجی استفاده کنند. شاید در نگاه اول این انتخاب و جابه جایی مشکلی نداشته باشد، ولی اولین مشکل این است که مرکز اطلاعات نرم افزارهای خارجی در دست ما نیست. وقتی دانش آموزان و معلمان در نرم افزارهای خارجی فعالیت میکنند اطلاعات آنها در دسترس خارجیها قرار میگیرد.
در این وادی باید به مباحث فرهنگی هم توجه کرد. وقتی یک نرم افزار صرفا ابزاری برای آموزش باشد، دیگر مسائل حاشیهای ندارد و همه چیز به طور کامل تحت کنترل ماست در صورتی که در دیگر شبکه ها، این اختیار از دست مصرف کننده خارج است.
همین دو موضوع، کافی است تا توجه ما به نرم افزارهای داخلی و توسعه آنها بیشتر از این جلب شود. نه این که کرونا و بحران حاصل از آن ما را دراین وادی بیندازد و مجبور شویم هر طور شده یک نرم افزار بومی را دست و پا کنیم.
پیش از اینها تعطیلی مدارس در روزهای آلودگی هوا، برگزار نشدن کلاسها در زمان سیل و زلزله در مناطق حادثه خیز و موقعیتهای شبیه به این میتوانست فرصتی برای توسعه زیرساختها و بررسیهای آزمایشی باشد، ولی، چون فرصتها از دست رفت حالا داریم آزمون و خطا میکنیم. درنهایت، اما به نظر میرسد با وجود همه کم کاریها بهتر بود از ظرفیتها و تجربههای چند پیام رسان فارسی استفاده میشد تا شبکه شاد بستری بی عیب برای تحصیل باشد.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از روزنامه جام جم، تاریخ انتشار: ۴مهر ۱۳۹۹، کد خبر: magiran.com، ۴۰۹۵۰۹۸