شعارسال : در این میان سازمان حفاظت محیط‌زیست برای حفاظت از میراثی که قرن‌ها به یادگار مانده و حالا صورتش طوری خراش برداشته که نمی‌توان برای آن کاری کرد، تنها مانده. نه بودجه مناسبی دارد، نه قدرت اجرایی دارد و نه توانی که با تمامی دستگاه‌ها وارد مذاکره شود و از محیط‌زیست حفاظت کند.بر همین اساس دیروز در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران نشستی با موضوع مشکلات سازمان حفاظت محیط‌زیست در حفظ محیط‌زیست ایران، برگزار شد. نشستی که در آن بیش از آن‌که صحبت از مشکلات سازمان در نگهداری از محیط‌زیست باشد، صحبت از مشکلات محیط‌زیستی و تخریب آن بود.

مژگان جمشیدی، فعال محیط‌زیست در این نشست با تاکید بر این‌که محیط‌زیست در هیچ دولتی نه‌تنها اولویت نبوده، بلکه اگر اولویت‌بندی هم شده، محیط‌زیست اولویت دهم هم نبوده است، مثالی زد و گفت: «آشوراده در دولت هشتم واگذار و سند مالکیت آن صادر شد، در دولت نهم پیگیر شدند و جزیره را در‌سال ٨٦ پس گرفتند. این درحالی بود که جزیره آشوراده بخشی از میانکاله است و ده‌ها ماده قانونی وجود دارد که این منطقه را غیرقابل واگذاری می‌داند. با این حال، در دولت یازدهم هم تصمیم بر این گرفته شد تا جزیره به مرکز گردشگری تبدیل شود. این اقدام همچون این است که تخت‌جمشید از سازمان میراث فرهنگی گرفته شده و به سازمان حفاظت محیط‌زیست داده شود.»

او ادامه داد: «از مسائل سیاسی که محیط‌زیست با آن مواجه است بگذریم، به قانون می‌رسیم. متاسفانه در بند بند قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، تبصره‌هایی وجود دارد که رعایت نکردن اصول زیست محیطی را با اجازه سازمان حفاظت محیط‌زیست مجاز می‌داند. این در شرایطی است که سازمان همیشه به دلیل فشارهای وارد شده به آن مجبور بوده با تصمیماتی که مصالح زیست محیطی را نادیده گرفته، موافقت کند. به‌طور مثال در ماده ٧ این قانون آمده که اگر سازمان برای حفاظت از مناطق تحت پوشش خود با وزرای کابینه مشکلی پیدا کرد، رئیس‌جمهوری باید ورود کند که همیشه هم رئیس‌جمهورها طرف توسعه را گرفته‌اند.»

این فعال محیط‌زیستی، با تاکید بر این‌که در دستگاه قضایی هم آشنایی با قوانین محیط‌زیستی وجود ندارد و این یکی از چالش‌هاست، گفت: « هیچ وقت به پروژه‌های زیست محیطی در دادگاه رسیدگی نشده همچون اتفاقاتی که سال‌هاست در فریدونکنار می‌افتد و شکارچیان بدون توجه به قوانین زیست محیطی پرنده‌های مهاجر را شکار می‌کنند. حتی شکارچیان کنار تابلوی سازمان حفاظت محیط‌زیست، نوشته‌اند، ورود عکاسان و محیط‌بانان ممنوع. اگر محیط‌بان وارد منطقه شود، مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد. در دو‌سال گذشته با روی کار آمدن دولت یازدهم، ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به دنبال این بود که جلوی این تجارت را که سالانه ٢٠ تا ٣٠‌میلیارد تومان را نصیب١٠ یا ١٥ نفر می‌کند، بگیرد اما دستگاه قضایی برای پایین کشیدن تورهای هوایی شکار پرنده‌ها و بستن بازار پرنده در این منطقه با سازمان حفاظت محیط‌زیست همراه نشد.»

جمشیدی یادآوری کرد که «هر‌سال سازمان اعلام می‌کند که برای حل این مشکل درحال مذاکره هستیم اما این مذاکرات تاکنون نتیجه‌ای نداشته، این درحالی است که در گلستان و گیلان برخوردهای قضایی صورت می‌گیرد اما در مازندران با متخلفان زیست محیطی برخورد نمی‌شود.» تداخل عملکرد سازمان‌های دیگر، عامل دیگری بود که جمشیدی از آن به‌عنوان یکی دیگر از موانع سازمان حفاظت محیط‌زیست در حفظ محیط‌زیست نام برد، «سازمان‌ها فعالیت‌های توسعه‌ای را بدون توجه به نظرات سازمان حفاظت محیط‌زیست انجام می‌دهند، نتایج اقداماتشان اگر خوب باشد که افتخارش برای آنهاست و اگر بد باشد، سازمان باید پاسخ بدهد. وزارت نیرو به هیچ‌یک از مخالفت‌ها برای ساخته نشدن سد‌ها توجهی ندارد، سدها ساخته می‌شود و بعد سرنوشت دریاچه یا تالابی می‌شود، همچون دریاچه ارومیه و بعد سازمان حفاظت محیط‌زیست باید پاسخگو باشد که چرا این اتفاق افتاده است.» او ادامه داد: «صداهای بسیاری را می‌شنویم که سازمان را به‌دلیل پدیده ریزگردها زیر سوال می‌برند، اما کسی نمی‌گوید مگر آن زمانی که داشتید هورالعظیم را برای برداشت نفت خشک می‌کردید، به نظر سازمان توجه کردید که الان از سازمان می‌پرسید که چه می‌کند و چرا اقدامی انجام نداده است.» به گفته این فعال زیست محیطی، «در تمامی این اقدامات نه‌تنها دستگاه‌های توسعه‌ای همسو با محیط‌زیست نیستند بلکه بدعت غلطی از دولت قبل گذاشته شده و در دولت یازدهم هم ادامه پیدا کرده است. در انتهای تمامی مصوبات نوشته می‌شود، با رعایت ملاحظات زیست محیطی که البته هیچ توجهی به این ملاحظات زیست محیطی که نانوشته هم نیستند و وجود دارند، نمی‌شود.»

در ادامه این نشست، میزگردی با حضور صادق زیباکلام استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر سیاسی، عیسی کلانتری دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه و اصغر مبارکی مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست، برگزار شد. عیسی کلانتری با اشاره به این‌که اگر کشور در توسعه خود استراتژی نداشته باشد، همه ارکان کشور به هم می‌ریزد ازجمله محیط‌زیست، «در دهه ١٩٧٠ میلادی، غربی‌ها توسعه پایدار را مطرح کردند و تقریبا به این نوع توسعه پایبند بودند، هر چند قبل از آن خیلی از مکان‌های طبیعی و محیط‌زیستی خود را خدشه‌دار کرده بودند اما بعد از طرح توسعه پایدار که چهار اصل مبنای آن بود، پایبند ماندند.»

او درباره این چهار اصل هم توضیح داد: «هر فعالیتی باید اقتصادی باشد، هیچ فعالیتی نباید، مخرب محیط‌زیست بوده، نظم اجتماعی را بر هم بزند و حق و حقوق نسل‌های بعد را پایمال کند. اگر برنامه‌های ما هم براساس این اصول توسعه پایدار بود، این مشکلات که الان با آنها روبه‌رو هستیم را نداشتیم. در برنامه سوم وقتی حرف از توسعه پایدار بود، گفتند کلمه غربی است و آن را حذف کردند اما به جای این کلمه غربی هم چیزی جایگزین نکردند و کار به این‌جا رسید.» فقر همواره، یکی از مسائل مهم بروز مشکلات قلمداد می‌شود، کلانتری هم با اشاره به تاثیر این موضوع، گفت: «در جامعه‌ای که فقر حاکم باشد، محیط‌زیست به شدت مورد تعدی و تخریب قرار می‌گیرد. جامعه‌ای که توسعه نیابد فقر در آن حاکم می‌شود. توسعه در تضاد با محیط‌زیست نیست، برخی دوستان فکر می‌کنند که کشور توسعه‌یافته باشد، محیط‌زیست آن تخریب می‌شود. حال آن‌که در کشوری که فرهنگ اجتماعی در آن ضعیف باشد و سواد نایاب محیط‌زیست تخریب می‌شود. وقتی استراتژی نداریم، محیط‌زیست قطعا تخریب خواهد شد.» کلانتری با اشاره به این‌که بخش‌هایی از مشکلات کنونی به ضعف در پیکره محیط‌زیست برمی‌گردد، یادآوری کرد: «محیط‌زیست کند عمل می‌کند. وقتی بررسی محیط‌زیستی طرحی به سازمان می‌رود، دو‌سال طول می‌کشد که طرح بررسی شود و سازمان درباره آن اظهارنظر کند. در این شرایط حاکمیت چه می‌کند؟ محیط‌زیست را دور می‌زند. بخشی ضعیف باشد، همه دورش می‌زنند.»

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، ادامه داد: «موضوع بعدی، نشناختن پتانسیل کشور از سوی حاکمیت و فشار آوردن به مردم برای برنامه‌هایی است که معلوم نیست چگونه تهیه می‌شوند، به‌طور مثال برنامه‌ای نوشته شده بود، مبنی بر این‌که می‌خواهیم به اقتصاد اول منطقه تبدیل شویم و برای تحقق این برنامه باید در تولید اکثر محصولات کشاورزی خودکفا شویم. وقتی چنین برنامه‌ریزی می‌کنیم، معلوم است که پتانسیل‌های کشور را نمی‌شناسیم. مورد دیگر اینکه، امروز آب‌های تجدیدپذیر کشور ٩٠‌میلیارد مترمکعب در‌سال است، در گذشته این میزان ١٣٠‌میلیارد مترمکعب بود که وضع کنونی نشان می‌دهد، ٤٠‌میلیارد مترمکعب کاهش یافته و با این شرایط چگونه قرار است جمعیت افزایش یافته و به ١٥٠‌میلیون نفر برسد و در تولید محصولات هم خودکفا شویم؟ حال آن‌که علاوه بر آب‌های تجدیدپذیر کشور از آب‌هایی که میلیون‌ها‌ سال طول کشیده تا در این کشور ذخیره شود هم استفاده کرده‌ایم.» کلانتری، با تاکید بر وضع بد محیط‌زیست کشور گفت: «در ١٥‌سال گذشته متوسط بارندگی از ٢٤٧ میلی‌متر به ٢٠١ میلی‌متر رسیده. بارندگی‌ها غیرموثر شده‌اند که تنها جاری می‌شوند نه ذخیره. این بارندگی‌ها تنها برای تلطیف هوا خوب هستند. در این شرایط از رده چهارم فرسایش خاک به رتبه اول رسیده‌ایم، در بحران آب هم که رتبه اول را داشتیم. با این شرایط، محیط‌زیستی باقی خواهد ماند؟»

* پاسخگویی برای وضع محیط زیستی کشور نداریم

در ادامه این نشست، صادق زیباکلام تحلیلگر مسائل سیاسی، صحبت‌هایش را با طرح پرسشی آغاز کرد، «چه چیز این نشست به علوم سیاسی مربوط می‌شود؟» و به آن پاسخ داد: «اصل بحث به علوم سیاسی مربوط است. از این آمارهایی که در این نشست داده شد، تعجب نمی‌کنم، چون اگر آماری غیر از این داده می‌شد، جای تعجب داشت. ما یک کشور توسعه نیافته هستیم. یک جنبه توسعه نیافتگی تولید پیکان است و جنبه دیگر آن‌که اساسی‌تر است، فقدان توسعه سیاسی است.»

او ادامه می‌دهد: «توسعه سیاسی نداریم، پیدا نکرده‌ایم یا کم داریم. اگر توسعه سیاسی پیدا کرده بودیم کسی پاسخگوی این آمارهای وحشتناکی که در باره وضع محیط‌زیست کشور داده می‌شود، بود. این در حالیست که الان پاسخگویی وجود ندارد. چه کسی پاسخگوی خشکسالی دریاچه ارومیه و هورالعظیم است؟ چه کسی پاسخ می‌دهد که چرا جنگل‌ها چند روز می‌سوزند و حتی یک بالگرد آب‌پاش وجود ندارد که آتش زودتر مهار شود؟ می‌بینیم که مصیبت پشت مصیبت وارد می‌شود و هیچ‌کس پاسخگو نیست، انگار که این اتفاقات در جای دیگری غیر از ایران روی داده است.» استاد دانشگاه تهران، در ادامه تاکید کرد که «اگر یک دلیل وجود داشته باشد که روی آن دست بگذاریم و نشان بدهیم که در نظام سیاسی عقب مانده‌ایم، وضع محیط‌زیست کشور است. مشکل اساسی بر می‌گردد به فقدان توسعه سیاسی. وقت خودمان را تلف نکنیم که محیط‌زیست باید این کار را بکند یا آن کار. به همدیگر پاس ندهیم که کشاورزی مقصر است یا وزارت نیرو، تا وقتی پاسخگویی وجود نداشته باشد، وضع محیط‌زیست کشور همین خواهد بود.»

او بودجه کم سازمان حفاظت محیط‌زیست را یکی دیگر از مشکلات سازمان می‌داند، «کل بودجه این سازمان در‌سال جاری به اضافه بودجه‌ای که برای احیای دریاچه ارومیه و ... در نظر گرفته شده است، ١٧٤‌میلیارد تومان بوده. یعنی سازمان با تمام مشکلاتی که محیط‌زیست کشور دارد باید با این رقم از آن حفاظت کند. این در شرایطی است که ما ٣٦ نهاد داریم که فعالیت فرهنگی دارند و بودجه‌ای که برای آنها در نظر گرفته شده، ٦‌هزار‌میلیارد تومان است.» یکی از موضوعاتی که در این نشست مطرح شد، بحث تبدیل سازمان حفاظت محیط‌زیست به وزارت محیط‌زیست است که هراز گاهی از سوی نمایندگان مجلس مطرح می‌شود، زیباکلام دراین‌باره هم گفت: «چه فرقی می‌کند، سازمان باشد یا وزارتخانه. زیر نظر دولت باشد یا مجلس. کشوری با ٨٠‌میلیون جمعیت، ١٧٤‌میلیارد تومان برای محیط زیستش بودجه دارد، حالا این سازمان بشود، وزارتخانه. آن موقع جای این‌که بگوییم بودجه سازمان محیط‌زیست کشور با ٨٠‌میلیون جمعیت ١٧٤‌میلیارد است، می‌گفتیم بودجه وزارتخانه محیط‌زیست ١٧٤‌میلیارد است. در کلیت ماجرا فرقی نمی‌کرد و مشکلی را هم حل نمی‌کرد.» پس از پاسخ زیباکلام به تلاش مجلسی‌ها برای تبدیل سازمان حفاظت محیط‌زیست با وزارتخانه، عیسی کلانتری که در تکمیل صحبت زیباکلام گفته بود، با این بودجه و این جمعیت، سهم هر ایرانی از بودجه محیط‌زیست می‌شود حدود ٢‌هزار تومان، در باره تبدیل شدن سازمان به وزارتخانه گفت: «از نظر اجرایی اگر سازمان به وزارتخانه تبدیل شود، ضعیف‌تر می‌شود، زیرا در تیررس نمایندگان خواهد بود و در ادامه کار تسلیم فشار نمایندگان می‌شود. درحال حاضر رئیس سازمان، معاون رئیس جمهوری است و ارتباطی با نمایندگان ندارد اما تبدیل به وزارتخانه شود باید با نمایندگان کنار بیاید.»

سال‌هاست هرگاه صحبت از مشکلات و معضلاتی می‌شود که محیط‌زیست کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست و فعالان آن، می‌گویند: «یکی از مشکلات اساسی محیط‌زیست ایران این است که مردم محیط‌زیست را متعلق به خود نمی‌دانند و معتقدند که برای سازمان حفاظت محیط‌زیست است. این امر باعث شده، مردم و سایر دستگاه‌های دولتی و غیردولتی مشارکتی در حفظ محیط‌زیست کشور نداشته باشند.» دیروز در میزگرد مشکلات سازمان حفاظت محیط‌زیست برای حفظ محیط‌زیست کشور، اصغر مبارکی مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست هم با اشاره به همین نکته یا به عبارتی حلقه گم شده حفاظت از محیط‌زیست کشور، صحبت‌های خود را شروع کرد: «متاسفانه در کشور ما برداشت‌ها این‌گونه است که محیط‌زیست متعلق به سازمان محیط‌زیست است و این سازمان به تنهایی باید آن را نگهداری کند. درحالی‌که محیط‌زیست سازمانی بین بخشی است و تمامی ارگان‌ها باید در این زمینه تعامل داشته باشند تا بتوانیم از محیط‌زیست کشور نگهداری کنیم. همانقدری که سازمان مسئولیت دارد، سایر دستگاه‌ها از وزارت جهاد گرفته تا وزارت نیرو، برای حفاظت از محیط‌زیست مسئولیت دارند.» او با اشاره به مطرح شدن توسعه پایدار در دهه ٧٠، ادامه داد: «این موضوع سال‌هاست که در کشور مطرح شده اما هنوز مفهوم آن را درک نکرده‌ایم. استفاده ما از طبیعت ٣,٥ برابر ظرفیت آن است یعنی باید ٣ برابر زمینی که در اختیار داریم، زمین در اختیار داشته باشم تا نیازهایمان را تامین کنیم.» مبارکی برای نشان دادن بی‌توجهی‌هایی که به محیط‌زیست کشور می‌شود، مثالی زد: «در حال حاضر شهر بندرعباس توسعه یافته و بزرگ شده، این در حالیست که تمامی فاضلاب این شهر توسعه یافته و بزرگ به داخل خلیج فارس می‌ریزد و اگر کسی بگوید که چنین نیست، دروغ می‌گوید.» مدیر کل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست، بروز این مشکلات را فقدان ضمانت اجرایی در دستان سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌داند، «سازمان باوجود داشتن قانون برای حفاظت از محیط‌زیست کشور، ضمانت اجرایی ندارد. نیروی انسانی لازم را هم برای پایش و کنترل در اختیار ندارد و این مسائل حفاظت را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است.»

در ادامه، سوالی از مبارکی در باره، سد گتوند و عدم برخورد با مجریان آن پرسیده شد که مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست، از کلانتری خواست تا به این سوال پاسخ بدهد، «پیش از انقلاب، آمریکایی‌ها سد گتوند را از نظر زیست‌محیطی بررسی و محل احداث سد را ١٥ متر بالاتر تعیین کردند. بعد از انقلاب در بررسی‌های صورت گرفته، مسئولانی که طرح را بررسی کردند، گفتند که آمریکایی‌ها می‌خواستند مخزن سد کوچک باشد به همین دلیل جای آن را نادرست تعیین کردند. به همین دلیل مکان سد را جا به جا کردند.» او ادامه داد: «قرار شد، سد در جای جدید ساخته شود و شرکت زیر مجموعه وزارت نیرو در دولت احمدی‌نژاد اعلام کرد، روی تپه نمکی نزدیک سد، پتوی رسی کشیده می‌شود تا مشکل حل شود، پتوی رسی فایده‌ای نداشت و حالا آب پشت سد به‌حدی شور شده که نمی‌توان آن را کاری کرد. شوری آب زیر سد، ٥,٥ برابر شوری آب خلیج فارس است. اگر قرار باشد سد، دور زده شود، ٨‌سال طول می‌کشید و در این مدت محیط‌زیست خوزستان خسارت بسیاری خواهد دید و اراضی آن از بین می‌رود. به نظر من مجریان این پروژه به خاطر اجرای آن باید محاکمه شوند.»

 با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از وب سایت سلامت نیوز ، تاریخ انتشار پنجشنبه 14 آبان 1394 ، کد مطلب : 166690 : www.salamatnews.com