شعار سال: شاخص فلاکت از مجموع دو نرخ بیکاری و تورم به دست می‌‍آید، شتخصی است که نشان دهنده میزان رفاه و اشتغالزایی کشور است. شاخص فلاکت براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران در بهار سال ۹۹ به ۳۷/۶ درصد رسیده است. براساس ارزیابی‌ها شاخص فلاکت در بهار سال جاری به نسبت از سال قبل کمتر شده است، اما این سوال مطرح می‌شود که ملاک شاخص فلاکت چیست؟ چرا با توجه به شیوع کرونا و افزایش بیکاری شاخص فلاکت کاهش یافته و چه آینده‌ای برای شاخص فلاکت تا پایان سال جاری قابل تصور است. عطا بهرامی؛ اقتصاددان و استاد دانشگاه در این گفتگو این موارد را توضیح داده و به بیان اصلی‌ترین دلایل ریشه‌ای مشکلات اقتصادی کشور پرداخته است.

آمار‌ها نشان می‌دهد شاخص فلاکت در بهار سال جاری کاهش داشته است این کاهش بر چه اساسی عنوان شده است؟

شاخص فلاکت موضوعی نیست که به صورت علمی تدوین شده باشد یعنی یک موضوع کاملا علمی و دانشگاهی نیست. شاخص فلاکت در انتخابات دور دوم ریاست جمهوری آقای جورج بوش توسط مشاوران اقتصادی آقای جان کری اختراع شد. در واقع این شاخص ترکیبی از نرخ تورم و نرخ بیکاری است. ترکیب این دو تاثیرات منفی بر زندگی و معیشت مردم به جا می‌گذارد. در هر دوره‌ای که بیکاری افزایش می‌یابد و نرخ تورم هم مسیر صعودی را طی می‌کند تناقض ایجاد شده منجر به افزایش شاخص فلاکت می‌شود. اگر دولت‌ها تورم را به جان می‌خرند، اما در ازای آن کار و شغل ایجاد کنند، چون اشتغال بیشتری ایجاد شده قطعا به دلیل تورم فشار زیادی روی مردم وارد نمی‌شود، اما اگر تورم باشد و شغلی هم ایجاد نشود و بیکاری هم افزایش بیاید ترکیب این عوامل روی هم وضعیت اقتصادی نامطلوبی را به جامعه تحمیل می‌کند، یعنی مردم هم چوب تورم را می‌خورند هم چوب بیکاری را. براساس آمار‌های منتشر شده از پاییز ۱۳۹۶ تا بهار ۱۳۹۹ بالاترین شاخص فلاکت در تابستان سال ۹۷ ثبت شده است با رقم شاخص فلاکت ۵۳.۱ درصدی، اما در پاییز سال بعد از اینکه پنج دوره شاخص فلاکت رشد صعودی داشته بالاخره شاخص فلاکت روند نزولی به خود گرفت. در سال ۹۷ شاخص فلاکت روی عدد ۵۰.۶ درصد رسید، اما در پایان سال گذشته شاخص فلاکت به ۴۵.۴ درصد و در بهار سال جاری به ۳۷.۶ درصد رسیده است؛ بنابراین آنچه بر شاخص‌ها در سال‌های گذشته تاثیر گذاشته افزایش یا کاهش تورم بوده که به دلیل سیاست‌های ارزی دولت صورت گرفته چرا که نرخ بیکاری تغییر خاصی نداشته و روند رو به رشدی را به خود ندیده است.
‌
می‌توان به کاهش شاخص فلاکت در شرایط تحریمی و کرونایی دلخوش کرد که تا پایان سال باز هم شاهد کاهش شاخص باشیم؟

نه، نباید به کاهش شاخص فلاکت دلخوش کرد چرا که روند رو به افزایش نرخ ارز مسیر تورم و فقیرترشدن ملت را به شدت افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، چون دولت اشتغال زایی نمی‌کند، خود را از اقتصاد کنار کشیده حتما شاخص فلاکت به شدت افزایش می‌یابد. متاسفانه نرخ تورم از نظر میانگین افزایشی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در دولت آقای روحانی بی سابقه بوده است، عملکرد دولت رشد اقتصادی منفی را به دنبال داشته است لذا حتما تا آخر سال جاری نرخ شاخص فلاکت و فقر بیشتر از آمار‌هایی می‌شود که در بهار سال جاری بیان شده است.

چرا نباید به کاهش شاخص فلاکت اقتصادی تا پایان سال امیدوار باشیم؟

وقتی دولت آقای روحانی فقط یک کار و سیاست ثابت را دنبال می‌کند نمی‌توان منتظر نتایجی غیر از نتایج بد بود. دولت آقای روحانی از ابتدای روی کار آمدن تا کنون یک کار ثابت و سیاست یکسان را دنبال کرده است که وضعیت اقتصادی کشور نه تنها بهبود نیافته بلکه تغییرات غیر مطلوبی داشته است. وقتی اقتصاد بدون تدبیر، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری می‌شود نمی‌توان انتظار داشت در متن اقتصاد و در عمل معجزه‌ای رخ دهد. دولت اگر به دنبال کاهش نرخ تورم، کاهش نرخ فقر و فلاکت و افزایش اشتغال باشد حتما باید برنامه ریزی و سیاست گذاری‌های لازم را در هفت سال گذشته اعمال می‌کرد، اما دولت خود را کاملاً از عرصه مدیریت و سیاستگذاری اقتصاد کشور کنار کشیده است و به انجام وظایف حاکمیتی خود بهایی نمی‌دهد. نه تنها وظایف حاکمیتی خود را انجام نمی‌دهد، حتی بر سر راه بخش خصوصی و غیر دولتی هم سنگ اندازی می‌کند و مانع وقوع اتفاقات خوب در اقتصاد کشور شده است. شرکت‌های خصولتی و نیمه دولتی اقتصاد کشور را به اغتشاش کشیده اند. یکی از این موضوعات تعطیلی طرح‌های عمرانی و مسکن در دولت آقای روحانی است، طرحی مثل مسکن مهر در دولت اول آقای روحانی و به دست آقای آخوندی نابود شد و به نابودی ساخت و ساز مسکن هم افتخار شد. دولت آقای روحانی خود مهمترین عامل دردسر ساز برای تولید و اشتغال و طرح‌های عمرانی شد. متاسفانه با عملکرد همین دولت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ما منفی است، مدت زمان طولانی است که رشد اقتصادی ما منفی است و اقتصاد کشور بسیار کوچک شده است. چون دولت اراده‌ای برای تغییر در وضعیت اقتصادی ندارد و در سیاست‌های فعلی هم تغییری ایجاد نکرده نباید منتظر خروجی بهتری باشیم.

مقام معظم رهبری در دیدار با افسران دانشکده افسری یک بار دیگر بر حل مشکلات اقتصادی در داخل تاکید کردند، حل مشکلات اقتصادی را از درون برایمان توضیح می‌دهید که ناظر بر چه محور‌هایی است؟

موضوعی که مقام معظم رهبری بدان اشاره کردند یک امر کاملاً مسلّم در مدیریت اقتصادی کشور است، منظور مقام معظم رهبری این است که بیش از اینکه به دنیا متکی باشیم باید به خودمان و به ظرفیت‌های داخلی تکیه کنیم. همه‌ی کشور‌های دنیا به غیر از دو سه کشور دارای ارتباط خوبی با آمریکا هستند، همه‌ی کشور‌هایی هم که با آمریکا مرتبطند وضعیت اقتصادی خوبی ندارند و جزء کشور‌های توسعه یافته به شمار نمی‌روند. این مساله نشان می‌دهد که نباید فکر کنیم اگر با آمریکا ارتباط داشته باشیم کل مشکلات اقتصادی ما حل می‌شود، نه اینکه با دنیا ارتباط اقتصادی نداشته باشیم، منظور ما این نیست، بلکه بر این موضوع تاکید می‌کنند که فکر کردن به اینکه اگر با دنیای غرب ارتباط داشته باشیم کل مشکلات اقتصادی ما حل می‌شود فقط پاک کردن صورت مسئله یا تمرکز کردن بر ماقبل مساله یا ساده لوحی بیش نیست. اگر کشوری بخواهد در صنایع خود خام‌فروشی نکند و به سمت صنایع با ارزش افزوده بیشتر حرکت کند، باید اعتبار مالی طرح‌های خود را افزایش دهد، نیروی متخصص تریت کند، در تامین زیر ساخت‌های لازم برای توسعه اقتصادی کشور از هیچ کوششی دریغ نکند و بداند که هیچ کشوری خود را متعهد به حل مسائل و مشکلات اقتصادی کشور دیگری نمی‌داند، بنابراین آمریکا هم نمی‌تواند مشکلات اقتصادی درونی سیاست گذاری و مدیریتی ما را حل کند. هر رابطه‌ای که در دنیا در عرصه اقتصاد شکل می‌گیرد ارتباط در راستای تامین منافع مشترک است، لذا ما باید تولید داشته باشیم تا بتوانیم منافع خود را در جهان امروز حاصل کنیم.

ساده‌ترین راه برای کاهش شاخص فلاکت چیست؟

تولید و تولید. مثلا کشور‌های منطقه مثل عراق، افغانستان، پاکستان و... وارد کننده لوازم خانگی هستند اگر کیفیت لوازم خانگی ما افزایش یابد، قابل رقابت شود و قیمت مناسبی هم داشته باشد این کشور‌ها به جای خرید از کره جنوبی خریدار لوازم خانگی یا کالای ایرانی می‌شوند؛ بنابراین برای اینکه شاخص فقر و فلاکت را کاهش دهیم باید نرخ ارز را کاهش دهیم، اشتغال را افزایش دهیم، تمام بنیه خود را بر روی تولید قرار دهیم، سرمایه‌ها و سود آوری را به سمت تولید و در تولید تعریف کنیم از این جای کار به بعد می‌توانیم به این موضوع امیدوار باشیم که قطعا شاخص فلاکت کاهش می‌یابد و نرخ رفاه و رشد اقتصادی افزایش می‌یابد.

 

شعار سال با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو،تاریخ انتشار:25مهر1399،کدخبر:883197،snn.ir