شعار سال:در طول چند هفته اخیر صنایع مختلف بخصوص صنعت غذایی تحت تاثیر فشار سنگین افزایش قیمت ارز قرار گرفت و اثر این فشار در دو بخش تامین مواد اولیه(کمبود مواد اولیه و افزایش چندین برابری قیمت) و فروش محصولات(افزایش قیمت محصولات نهایی) ، قابل لمس بوده است. در این بین، یکی از محصولات اصلی که در بخش های مختلف صنعت غذایی مورد استفاده قرار می گیرد کره بوده که در ادامه مطلب به صورت تخصصی تر ،ابعاد مختلف این صنعت و راهکارهای کاهش و برون رفت از بحران ایجاد شده بررسی شده، همچنین اقدام به تحلیل کارآمدی سیاست هایی خواهد شد که دولت تا کنون برای برون رفت از این بحران اتخاذ کرده است.

کره حیوانی مستقیما از چربی شیر گرفته شده و شیر تنها ماده پایه ای در تولید کره حیوانی می باشد(متوسط چربی شیرهای تولید داخل(گاو نژاد هلشتاین) بین 3.2% تا 3.5% بوده و این چربی در اروپا و آرژانتین(گاوهای نژاد جرزی) حدود 7% است ). چربی شیر پس از ورود به کارخانه و انجام ازمایشات اولیه ، از شیر جدا شده و وارد پروسه تولید کره می شود. درصد کره استاندارد 82% چربی می باشد که با توجه به فرمول مورد تایید انجمن ، برای تولید هر یک کیلو کره نیاز به تقریبا 27 کیلوگرم شیر با چربی  %3.2 خواهد بود .همچنین با توجه به اعلام صورت گرفته توسط وزارت بازرگانی ماهانه حدود 1500 تن مصرف کره به صورت بسته بندی و برای استفاده در تولید محصولات استفاده می شود. که با توجه به محاسبات بالا حدود 40500 تن شیر به صورت ماهانه با چربی 3.2% نیاز است تا این میزان کره تولید شود.

در ماه های گذشته دولت اقدام به همکاری با بعضی از تولید کنندگان برای واردات ماشین‌آلاتی کرده که مسلما در کوتاه و میان مدت، تاثیر چندانی در افزایش تولید نداشته و تنها بازار پسندی محصول کره را بهینه تر خواهد نمود . حتی برخی کارشناسان و تولید کنندگان قدیمی این صنعت ، دلیل تسهیل در واردات ماشین آلات بدون در نظر گیری حجم شیر تولیدی موجود را ، انجام کاری تبلیغاتی و بدون برنامه قلمداد کرده اند. چرا که مشکل اصلی ، موجودی شیر تولیدی کشور است که ارتباط مستقیم با خوراک دام دارد. کاهش واردات خوراک دام بخصوص کنجاله سویا و عدم توانایی یا تمایل در تخصیص ارز ، عاملی بر کاهش تولید شیر داخل به حدود  30%  است.

از طرف دیگر سیاست دولت در اعمال عوارض بر صادرات خامه نیز می تواند عاملی هر چند کوتاه مدت بر کنترل قیمت کره و کنترل موجودی آن دانست، ولی این سیاست می تواند هزینه ای سنگین برای تولید کنندگان صادرات محور داشته باشد. در حال حاضر بخشی از صادرات لبنیات کشور مربوط به خامه منجمد می باشد که بنظر می رسد که با اعمال محدودیت در صادرات خامه منجمد، می توان وضعیت بازار داخلی را اندکی کنترل نمود.

همچنین،بنظر می رسد که در شرایط موجود ، دولت امکان تامین ارز واردات خوراک دام را ندارد و در صورتی که ارز آزاد تخصیص داده شود قیمت شیر حدودا سه برابر خواهد شد که بالطبع قیمت کلیه محصولات لبنی همچون کره و تمام محصولاتی که کره به عنوان ماده اصلی در آن استفاده می شود افزایش قابل توجهی خواهد یافت. در صنایعی که کره در آنها استفاده می شود نظیر صنعت لبنیات  و بستنی مستقیما و به صورت غیر مستقیم صنایع شیرینی، شکلات و کیک و بیسکویت که کره را به عنوان ماده اولیه مصرف می کنند ، شاهد افزایش قیمت خواهیم بود . صنایع مورد اشاره، سهم بزرگی از کالاهای تند مصرف را شامل می شوند که تاثیر بالایی بر سبد مصرف حلقه دوم خانوار خواهد داشت.

بر اساس توضیحات ارایه شده و با توجه به هزینه های پیش بینی شده ، واردات با برنامه در مقایسه با اصرار بر تولید داخلی فوری و شعارگونه منجر به خودکفائی ، منطقی تر بنظر می رسد .چرا که وضعیت جوی، تولیدی و اقلیمی کشور به گونه ای است که افزایش تولید احتمالی کره، با هزینه بیشتری نسبت به واردات ، امکان پذیر بوده  و چنانچه هدف ما در نگاهی یکپارچه، صرفه جویی در هزینه ها باشد، در کوتاه مدت، چاره ای جز تداوم واردات هدفمند وجود ندارد.

برای بالا بردن تولید کره همانطور که گفته شد نیاز به برنامه ریزی بلند مدت وجود داشته و بر این قاعده، نیاز به واردات حداقل در کوتاه و میان مدت وجود دارد. تامین کره داخل کشور و بی نیازی از واردات امری بلند مدت بوده و نیاز به اصلاح نژاد دام های داخلی(کاهش گرایش به  دام سنتی یا دام هلشتاین پایه و ترویج نژادهایی با چربی شیر بالا نظیر جرزی با متوسط7 درصد چربی شیر ) برای بالا بردن چربی شیر و برنامه ریزی موثر برای تامین خوراک متناسب با نیاز دام ها وجود دارد. بنظر می رسد که در بلند مدت و حداقل دوره زمانی 5 ساله ، با تغییر الگو کشت، اصلاح نژاد دام‌ها و الگو‌برداری از کشور های صاحب سبک در تولید کره (همچون نیوزلند،استرالیا، فنلاند، آمریکا و ... ) ، دنباله گیری و  اجرای سیاست های از مزرعه تا سفره، می تواند خودکفائی در این محصول را دنباله گیری نمود.

اما راهکار کوتاه مدتی که بنظر بتوان سریع تر پاسخگو به تقاضای کره داخلی باشد، تغییر الگو مصرف داخلی مصرف کنندگان کره از مصرف محصولات پرچرب به محصولات کم چرب ولی با طعم و مزه های متشابه می تواند باشد. . با خروج این میزان خامه از روند تولید محصول نهایی(شیر، ماست، پنیر های خامه ای و ...) می توان حدود 25% از چربی مورد نیاز تولید کره در داخل را تامین کرد.

با گرایش بدین سمت، شرکت‌های تولیدی می توانند ضمن حفظ مشتریان خود در بازار تورمی ، تولید محصولات کم چرب با قیمت پایین تر ولی با کیفیتی تقریبا همانند را دنباله گیری کنند. در برخی از محصولات هم می توان با استفاده از چربی گیاهی و طعم دهنده های مجاز ، میزان چربی کاهش یافته دامی را پوشش داد ولی باید توجه داشت که، این کار الزاما می بایست اطلاع رسانی شده و مصرف کنندگان دارای معذوریت های پزشکی ، از استفاده آن پرهیز کنند.

امیررضا مردان - دانشجو دکتری کسب و کار و کارشناس صنعت لبنیات

 

 

اختصاصی پایگاه تحلیلی- خبری شعار سال