شعار سال: همگرایی و همدلی اجتماعی ریشه‌دار در فرهنگ ایرانی در توفان فردگرایی مدرن دچار ضعف و لغزش شده است. شاید مهمترین ضرورت فرهنگ عمومی حاکم بر جامعه امروز تقویت درک متقابل و توجه به همنوع است تا مانعی جدی در برابر آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی باشد.

هنگام حضور مردم کنار هم و برخورد تعداد زیادی از افراد با یکدیگر، قوانین نانوشته و خط قرمز‌های غیر رسمی شکل می‌گیرد که در رفتار‌های عمومی مردم نقش به سزایی دارد. اهمیت نظارت بر این قوانین و اصلاح آن به قدری واضح و مبرهن است که ۱۴ آبان مصادف با سال‌روز تصویب آیین‌نامه شورای فرهنگ عمومی، "روز فرهنگ عمومی" نام دارد.

فرهنگ عمومی شامل تمامی فعالیت‌های مبتنی بر اندیشه و عادت است که در جهت برآوردن نیاز‌های بشری بسته به انواع جوامع از نظر تاریخی، سیاسی، اقتصادی، مذهبی، رفتار‌های عمومی مردم را شکل می‌دهد. به عبارتی، فرهنگ عمومی قوانین نانوشته و غیررسمی است که تخطی از آن مجازات، به معنای عمومی آن را در پی ندارد، اما مورد تایید جامعه نیست.

فرهنگ عمومی در طول زمان تغییر می‌کند و البته این تغییرات لازم و ضروری است، چرا که ارزش‌ها و شرایط هر نسل با نسل قبل تفاوت اساسی دارد. امروز در فرهنگ عمومی ما، جای خالی درک متقابل و نگاه از دریچه چشم دیگران به وضوح احساس می‌شود. اینکه بدانیم و در نظر بگیریم هر انسان روزگار منحصر به خود را گذرانده و به همین دلیل زاویه نگاه، توانایی‌ها و نقاط ضعف او با دیگران متفاوت است. توجه به همین جمله ساده در عمل و تصمیم‌گیری‌ها، یکی از کاستی‌های اساسی فرهنگ عمومی ماست.

به طور مثال، بسیاری مواقع همسایه‌ای در ساختمان زندگی می‌کند که در ساعات غیرمعمول و در بیشتر روز‌های هفته میهمانی و رفت و آمد در منزلشان باعث برهم خوردن آرامش دیگران می‌شود و در مقابل افرادی هم هستند که حتی رفت و آمد یا میهمانی‌های ندرتی و مهم همسایگان دیگر را هم با اعتراض خود به تنش می‌کشانند. هردوی این موارد به دلیل فقدان وجود درک متقابل بین همسایه‌ها به وجود آمده است و خیلی مثال‌های دیگر که نشان از نبود درک متقابل و در نتیجه احترام نگذاشتن به حقوق دیگران دارد.

همدلی اجتماعی یکی از مهارت‌های ده‌گانه زندگی

مدرس دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی استان سمنان در گفتگو با ایرنا ابراز داشت: یکی از مهارت‌های بسیار مهم از مهارت‌های ده گانه زندگی، مهارت همدلی اجتماعی است. یعنی درک و فهم دنیای اشخاصی که در شبکه ارتباط اجتماعی با آنان همراه هستیم.

حمید مستخدمین حسینی ادامه داد: نقطه مقابل همدلی اجتماعی، بی تفاوتی اجتماعی است به معنی زندگی در گروهی است که جنس سخنانتان را درک نمی‌کنند، اهداف گروه برایشان مهم نیست، رفتارشان بسیار آزاردهنده است، بر تداوم رفتارشان اصرار می‌ورزند و جز خود به هیچ چیز نمی‌اندیشند.

وی افزود: همه افراد یک جامعه باید مهارت همدلی اجتماعی را کسب نموده و با داشتن این مهارت آرامش و آسایش را هم برای خود و هم برای دیگر اعضای گروه فراهم کنند. در جامعه‌ای که انسجام اجتماعی بالاست و تعلق اجتماعی به گروه نیز قدرتمند است، شاهد کنش‌های همدلانه در بین اعضای گروه هستیم. این گروه می‌تواند یک گروه کلان در سطح جامعه یا یک گروه اولیه در سطح خانواده باشد.

 

تعلق اجتماعی ضرورت دوران کرونا

مدرس دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی با اشاره به شرایط شیوع کرونا به عنوان یک مثال بارز از اهمیت همدلی اجتماعی تصریح کرد: در شرایط حساسی مثل شیوع ویروس کرونا، بی تفاوتی اجتماعی از سوی برخی از افراد جامعه می‌تواند موجب تشدید این بیماری در روز‌های اخیر شده است.

وی بیان کرد: بر مبنای تعلق اجتماعی باید چنان رفتار کنیم تا موجب آزار و اذیت دیگران نشویم و در کارکرد روزمره افراد و نهاد‌های اجتماعی اختلالی ایجاد نکنیم، اما امروز بسیاری از افراد با وجود به توصیه‌ها و تدابیر شدید، از زدن ماسک، و همچنین رعایت فاصله گذاری فیزیکی اجتناب می‌کنند که نشانگر پایین بودن تعلق اجتماعی اینگونه افراد می‌باشد که در دراز مدت گسست اجتماعی در سطح جامعه را با خود به همراه می‌آورد.

مستخدمین حسینی بیان کرد: همدلی اجتماعی به عنوان یک مهارت، امری اکتسابی است و یکی از عوامل اصلی کسب نمودن این مهارت به نحوه جامعه پذیری آنان در محیط خانواده و جامعه برمی‌گردد.

وی اضافه کرد: هر چقدر افراد در خانواده و محیطی گرم و انسجام اجتماعی قوی تری رشد یافته باشند به همان نسبت روحیه تعلق اجتماعی در آنان قوی‌تر خواهد بود. کسانی که در خانواده‌های گسسته رشد یافته اند عموما دارای تعلق اجتماعی پایین تری نسبت به دیگران هستند، چون دربیشتر موارد جامعه و شرایط اجتماعی را موجب مشکلات و مصایب خود می‌دانند و می‌خواهند به نوعی انتقام بگیرند.

وی افزود: از دیگر عوامل اصلی موثر در مهارت همدلی اجتماعی می‌توان از نهاد‌های آموزشی نام برد. اینکه تا چه اندازه محتوی آموزشی آنان منطبق بر تقویت رفتار‌های همدلانه باشد. متاسفانه در سیستم آموزشی ما آنگونه که باید و شاید به این مهارت پرداخته نشده است.

بی‌تفاوتی یک بیماری اجتماعی است

مستخدمین حسینی ابراز داشت: امروز در سطح جامعه شاهد نوعی بی تفاوتی اجتماعی هستیم و هنگام بروز حوادثی نظیر تصادف و یا آتش سوزی، بیشتر افراد با بی تفاوتی با گوشی موبایل در حال ثبت تصاویر هستند و یا هم اکنون شاهد انسان‌هایی در سطح جامعه هستیم که حداقل‌های بهداشتی را نیز رعایت نمی‌کنند و سرنوشت و سلامتی دیگران برایشان اهمیتی ندارد و مانند تب در بیماری که نشانه اختلال در کارکرد بدن می‌باشد، این بی تفاوتی نیز به عنوان یک بیماری اجتماعی نشانه اختلال در کارکرد برخی نهاد‌های اجتماعی است که در بلندمدت می‌تواند آسیب‌های اجتماعی بیشماری با خود به همراه آورد.

این مدرس دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی استان سمنان ادامه داد: برای افزایش تعلق اجتماعی و همدلی اجتماعی باید از نظرات اندیشمندان علوم اجتماعی استفاده نمود و با تزریق امید و اعتماد اجتماعی حس مسئولیت پذیری افراد را افزایش داد تا به این باور برسند که همه ما در یک کشتی نشسته ایم و سرنوشت همه به هم گره خورده است و در این بین نیز نباید سهم رسانه‌های جمعی را نادیده گرفت که نقش بسیار مهمی را در این خصوص ایفا می‌نمایند.

همدلی اجتماعی از سرفصل‌های مدنظر شورای فرهنگ عمومی سمنان

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سمنان در گفتگو با ایرنا ابراز داشت: شورای فرهنگ عمومی ۱۶ سرفصل مهم فرهنگی اجتماعی کشوررا دسته بندی کرده و بررسی آن را در اولویت قرار داده که این سرفصل‌ها شامل سبک زندگی و بخش‌های مختلف فرهنگ می‌شود.

فرشید فلاح ادامه داد: یکی از این سرفصل‌های مهم، ایجاد وحدت و همدلی اجتماعی است. شورای علمی مشورتی فرهنگ عمومی استان سمنان در ۶ ماه گذشته در خصوص تدوین سرفصل‌ها و مولفه‌های ایجاد وحدت در جامعه برنامه ریزی کرده اند.

وی افزود: اعضای شورای فرهنگ عمومی معتقدند که استان سمنان بر خلاف پیشینه تاریخی و فرهنگی قوی و سطح بالای تحصیلات و رویکرد دینی و سابقه مثبت اخلاق مداری در استان، از نظر وحدت بین شهرستان‌های استان با چالش مواجه است و یک آسیب فرهنگی مهم استان این است که اهالی شهرستان‌ها به عنوان زیر مجموعه استان سمنان با تعلل کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.

وی بیان کرد: البته رسانه‌های رسمی استان وارد این فضا نمی‌شوند، اما برخی فعالان فضای مجازی از این بستر برای تفرقه افکنی استفاده می‌کنند.

فلاح بیان کرد: اگر آسیبی را نپذیریم تلاشی برای رفع آن نمی‌کنیم. شورای فرهنگ عمومی استان سمنان این آسیب فرهنگی را شناسایی کرده و رفع آن را در دستور کار قرار داده است. ۵ نفر از مدیران فرهنگی عضو شورا این آسیب را ریشه یابی و راهکار‌هایی را مطرح کرده اند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سمنان گفت: مصوب شده است که همه دستگاه‌های اجرایی عضو شورا باید برای ایجاد وحدت بین ساکنان استان درحیطه وظایف خود تلاش کنند و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سمنان باید توجه به اقوام مختلف ساکن استان و لهجه‌ها و زبان‌ها و گویش‌ها و آداب و رسوم بومی را به عنوان راهبرد کلی قرار بدهد.

راه نجات یک جامعه از دل مهربانی، دوستی و درک متقابل می‌گذرد. سرمایه گذاری در ترویج این فرهنگ، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت و پرسود است که لزوم آن در روز‌هایی که حال خوب در جامعه به سختی یافت می‌شود، بسیار احساس می‌شود. آموزش و پرورش، رسانه‌های مختلف و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌توانند در نهادینه کردن این فرهنگ از سنین پایین نقش مهم و به سزایی داشته باشند.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 14 آبان 1399، کدخبر: 84097948، www.irna.ir