شعار سال: سازمان برنامه و بودجه می‌گوید تا پایان سال انتظار می‌رود یک سوم درآمدهای نفتی بودجه دولتی محقق شود. این در حالی است که دولت در بودجه سال جاری خورشیدی، به رغم تحریم‌های آمریکا، صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت را گنجانده و در نیمه اول سال تنها ۱۷.۵ درصد رقم مقرر برای شش ماهه اول سال ۹۹ محقق شده است. بر اساس آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها، ایران پارسال روزانه حدود ۷۰۰ هزار بشکه صادرات نفت خام داشت و در سال جاری این رقم به ۳۰۰ هزار بشکه افت کرده است. دولت پارسال به رغم افت چشمگیر صادرات نفت، فروش روزانه ۱ میلیون بشکه نفت خام با قیمت بشکه‌ای ۵۰ دلار را در بودجه گنجاند. این در حالی است که شیوع کرونا قیمت نفت را طی نه ماه ابتدایی سال جاری میلادی به حدود چهل دلار کاهش داده است. این درحالی است که محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه با گفته بود تنها هشت و نیم درصد بودجه به نفت وابسته است. به رغم عدم تحقق درآمدهای نفتی در سال جاری، نوبخت روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرد برای بودجه سال آینده نیز صادرات روزانه ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه نفت در نظر گرفته خواهد شد.

کسری بودجه شدید دولت

آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره بودجه سال 99 نیز با نگاهی دقیق‌تر به منابع بودجه سال 1399 می گوید در بخش منابع حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (عمدتاً منابع حاصل از صادرات نفت) می‌توان دریافت که پیش‌بینی منابع در قانون بودجه با همان فروض موجود در لایحه (مبنی‌بر صادرات 1 میلیون بشکه و قیمت نفت 50 دلار) برآورد شده است. بر اساس این گزارش، با توجه به میانگین فروش نفت در یک‌سال گذشته، از این محل بودجه کشور با کسری قابل توجهی همراه خواهد بود. همچنین براساس این گزارش تحقق منابع حاصل از مولدسازی دارایی‌های دولت به مقدار تعیین شده در قانون بودجه سال 1399، با توجه به عملکرد بسیار پایین ردیف‌های مشابه پیش‌بینی شده در قوانین بودجه سال‌های گذشته و عدم تغییر قابل توجه در قوانین و ساختارهای مرتبط با موضوع مولدسازی دارایی‌های دولت، دور از انتظار است. پیش از این نیز مرکز پژوهش‌های مجلس نیز هشدار داده بود که درج ارقام غیرواقعی در بودجه، منجر به کسری شدید بودجه دولت خواهد شد.

کلیات لایحه بودجه سال 1399 در مجلس رد شده بود. بعضی نمایندگان معتقد بودند پیش‌بینی دولت از درآمدهایش در این لایحه «واقع‌بینانه» نیست و در عمل دولت را با کسری بودجه سنگینی مواجه می‌کند. هرچند در نهایت این لایحه با حکم حکومتی بدون مطرح شدن در صحن مجلس تبدیل به قانون شد. بودجه ای که به نظر می رسد که کسری آن حدود 60 درصد است. محمود جام ساز، کارشناس اقتصادی با اشاره به بلندپروازی در لوایح بودجه به فراز می گوید:«مهم ترین درآمدی که در بودجه داریم و نفت و مالیات است. سایر منابع درآمدی چندان مهم نیستند. پیش از اینکه بودجه بسته شود باید مسوولین با واقع بینی به آن نگاه می کردند. چندسالی است که ما تحت شرایط تحریم هستیم و الآن هم شاهدیم که حدود 200 هزار بشکه درآمد نفتی داریم و همچنین قیمت آن هم در بودجه 50 دلار بود که کاهش یافته است. فکر می کنم که سیاست مداران ما یا واقعیت ها را درک نمی کنند یا خود را به خواب زده اند.» هرچند این استاد اقتصاد معتقد است که «بودجه بسیاری از نهادها نیز به دولت تحمیل شه است و هرسال رقم آن اضافه می شود.»

کسری بودجه از کجا تامین می شود؟

به نظر می رسد که استقراض از بانک مرکزی مهم ترین منبع برای جبران کسری بودجه دولت باشد. برای جبران کسری بودجۀ سال ٩٩ شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه، بدون مصوبۀ مجلس پیشنهاد دولت را برای فروش ١٥٠ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی تصویب کرد. پیش از ان هم مجلس شورای اسلامی برای جبران کسری بودجۀ سال جاری پیش از این با انتشار ٩٠ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی موافقت کرده بود. دولت کسری بودجۀ خود را در سال ٩٨ به همین روش و با برداشت از صندوق توسعۀ ملی جبران کرد. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در آخرین گزارش خود تحت عنوان«راهنمای ترمیم کسری بودجه…» از دولت روحانی خواسته است که پیش از بدهکار کردن خود از طریق فروش اوراق قرضه به تبعات اقتصادی آن توجه کند. جام ساز هم معتقد است«اوراق بدهی منتشر شده درآمدی را برای دولت داشت؛ اما این موضوع بدهی های زیادی را برای دولت بعدی به رث می گذارد که مشکلات و چالش های خودش را دارد.»

یکی دیگر از روش های دولت برای جبران کسری بودجه چاپ پول از طریق بانک مرکزی است. طبق آمار رسمی، فقط در دوره یک‌ساله خرداد ۱۳۹۸ تا خرداد ۱۳۹۹، بانک مرکزی ۱۰۹ هزار میلیارد تومان پول چاپ کرده و به پایه پولی افزوده است. یعنی رقمی معادل کل چاپ پول در دولت های نهم و دهم. محمود جام ساز با اشاره به این موضوع می گوید:«دولت هروقت دچار تنگنا می شود سراغ بانک مرکزی می رود و برای مثال تنها در مورد جبران خسارت موسسات مالی و اعتباری بانک مرکزی حدود 38 هزارمیلیارد تومان اسکناس چاپ کرد.» این کارشناس اقتصادی همچنین درباره تبعات اقتصادی این کار می افزاید:«این مساله پایه پولی را افزایش می دهد می کند و با افزایش پایه پولی، نقدینگی افزایش پیدا می کند و تورم بسیار زیاد می شود و این تورم را مردم با فقر و تنگ دستی و کم شدن قدرت خریدشان درک می کنند.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری فراز، تاریخ انتشار: ۳ آذر ۱۳۹۹، کد خبر: -، faraz.ir