شعار سال: اکنون استان چهارمحال و بختیاری در کشور سرچشمه سه رود بزرگ کارون، زاینده‌رود و دز است و با توجه به این‌که این استان تنها یک‌درصد مساحت کشور را تشکیل می‌دهد، در گذشته حدود ۱۰درصد آب کشور را تولید می‌کرد، طی سالیان گذشته در فصول پاییز و زمستان این استان پوشیده از برف بود، یخچال‌های طبیعی این استان به‌مرور در فصل تابستان منابع آب سطحی و زیر زمینی را تغذیه می‌کردند. متأسفانه با تغییر الگوی بارش از برف به باران و به‌علت شیب بالای چهارمحال و بختیاری، بسیاری از بارش‌ها به‌صورت رواناب از استان خارج می‌شود، این مسأله فرسایش خاک را نیز درپی دارد و اکنون بسیاری از منابع آب زیرزمینی این استان در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.

خوشبختانه در چند سال اخیر با تدبیر مقام معظم رهبری اجازه برداشت از صندوق توسعه ملی برای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کشور آغاز شد، خوشبختانه با این بودجه اقدامات بسیار خوبی در این بخش در استان‌های مختلف کشور ازجمله چهارمحال و بختیاری صورت گرفت، به‌صورتی‌که در سیل سال۹۸ شاهد بیش‌ترین بارش نقطه‌ای در شهرستان کوهرنگ بودیم؛ اما سیل خسارت چندانی به این استان وارد نکرد.

به ‌گفته کارشناسان حوزه آب و خاک، یکی از دلایل کنترل رواناب‌ها و سیلاب احداث سازه‌های آبخیزداری در دشت‌ها بود و حجم خوبی از این بارش‌ها در داخل زمین نفوذ پیدا کرد. مزایای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری بیش‌تر از گذشته بر همگان اثبات شده است و نیازمند توجه بیش‌تر مسئولان به این مسأله است، نرخ فرسایش خاک در کشور و به‌ویژه چهارمحال و بختیاری نگران‌کننده است، قطعاً ایجاد یک‌سانتی‌متر خاک حاصلخیز بیش از 100سال زمان نیاز دارد، از دست رفتن خاک حاصلخیز کشاورزی و تولید را تحت‌تأثیر تبعات خود نیز قرار می‌دهد.

در بودجه عمومی مجلس به مسأله آبخیزداری توجه جدی شود

اخیراً رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در سفر به استان چهارمحال و بختیاری از امکان‌پذیر نبودن اختصاص بودجه از صندوق توسعه ملی به عملیات آبخیزداری در کشور خبر داد و به ایسنا گفت: در بحث تولید آب انجام عملیات آبخیزداری در سرچشمه رودها امر بسیار مهمی است.

سیدجواد ساداتی‌نژاد تأکید کرد: در سالیان گذشته از صندوق توسعه ملی به آبخیزداری بودجه اختصاص یافت، اما امسال این کار امکان‌پذیر نیست و باید در بودجه عمومی این مسأله دیده شود. ساداتی‌نژاد با اشاره به این‌که چهارمحال و بختیاری سرشاخه رودهای بزرگ ازجمله کارون و زاینده‌رود است، گفت: قطعاً انجام عملیات آبخیزداری برای تولید آب در این استان اهمیت بالایی دارد، در سال گذشته ۱۰۰میلیون دلار برای عملیات آبخیزداری در کشور از صندوق توسعه ملی اختصاص یافت، اما امسال برداشت بودجه از این صندوق حذف شد.

رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: مجلس شورای اسلامی باید به این مسأله در بودجه۱۴۰۰ توجه جدی داشته باشد تا اقدامات آبخیزداری صورت گرفته در کشور تثبیت شود. قطعاً بی‌توجهی به این مسأله می‌تواند در آینده تبعات جبران‌ناپذیری را داشته باشد. مسئولان باید موضوع خاک و آب را برای حفظ تولید و اشتغال در کشور در اولویت قرار دهند؛ زیرا اگر این سرمایه ملی در سایه بی‌توجهی از بین برود، دیگر جبران آن به راحتی امکان‌پذیر نیست.

اهمیت اختصاص بودجه برای انجام عملیات آبخیزداری

رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت از خاک اداره ‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری هم درخصوص تأثیرات اختصاص نیافتن بودجه از صندوق توسعه ملی به بحث آبخیزداری، اظهار کرد: در گذشته بودجه بسیار ناچیزی از اعتبارات دارایی‌های تملک سرمایه‌ای به این بحث اختصاص پیدا می‌کرد که عملاً باتوجه به افزایش هزینه‌های احداث سازه‌های سنگی ملاتی بودجه استانی پاسخگوی نیازها نیست، درحال‌حاضر احداث یک مترمکعب سازه مکانیکی و سنگی حدود ۵۰۰هزار تومان هزینه دارد.

بختیار احمدی‌فرد با بیان این‌که اگر بودجه در سطح ملی به انجام عملیات آبخیزداری اختصاص پیدا نکند با چالش مواجه می‌شویم، عنوان کرد: اگر این اتفاق رخ ندهد، به اجبار باید به سمت اجرای عملیات بیولوژیک ازجمله نهال‌کاری، جنگل‌کاری و بته‌کاری در مناطقی که نرخ فرسایش خاک بالا است، برویم.

احمدی‌فرد ادامه داد: اما این اقدامات تأثیر ۱۰۰درصدی در کنترل فرسایش خاک ندارد و قطعاً سازه‌های آبخیزداری تأثیر بالاتری در این مسأله دارند، احداث سازه‌های آبخیزداری مکانیکی و سنگی‌ملاتی موجب کنترل رسوب در دشت‌ها، کنترل سیلاب، کنترل رواناب‌ها و نفوذ آب در زمین می‌شوند، همچنین این سازه‌ها سرعت سیلاب را کنترل می‌کنند.

رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت از خاک اداره ‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به این‌که در چند سال گذشته با تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی اقدامات خوبی در حوضه آبخیزداری در استان انجام گرفت، بیان کرد: حدود ۵۰۰سازه مکانیکی در دو سال اخیر در استان احداث شده است، اما در برخی نقاط به‌علت صعب‌العبور بودن، کمبود اعتبارات و هزینه بالا برای احداث سازه‌های آبخیزداری این کار کم‌تر از سایر نقاط بود و اگر بودجه اختصاص پیدا نکند در آینده با مشکل مواجه می‌شویم.

وی تأکید کرد: درصورت حذف بودجه عملیات آبخیزداری از صندوق توسعه ملی باید به‌سمت جنگل‌کاری و نهال‌کاری در مناطقی برویم که نرخ فرسایش خاک در آن‌ها بالا است.

احمدی‌فرد خاطرنشان کرد: با بودجه اختصاص یافته از صندوق توسعه ملی برای بحث آبخیزداری در چند سال اخیر حدود ۳۰درصد رواناب‌ها با اجرای سازه‌های آبخیزداری کنترل شد و حدود ۲۰درصد بارش‌ها در زمین نفوذ داده شد و همچنین ۱۰درصد رسوبات نیز کنترل شد.

رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت از خاک اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: نرخ فرسایش خاک در چهارمحال و بختیاری در هر هکتار حدود پنج تا ۲۰تن در هکتار است و این درحالی است که میانگین نرخ فرسایش خاک در کشور زیر ۱۵تن در هکتار است.

آبخیزداری برای مناطقی که با کم‌آبی مواجهند، یک ضرورت است

در ادامه عضو کمیسیون آب و کشاورزی و نماینده مردم بروجن در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به اهمیت مسأله آبخیزداری اظهار کرد: کشور ایران در یک منطقه نیمه‌خشک واقع شده، بنابراین مهم‌ترین نکته برای حفظ منابع آبی محدود در کشور انجام عملیات آبخیزداری است.

حجت‌الاسلام و المسلمین امیرقلی جعفری با بیان این‌که آبخیزداری به‌معنای نفوذ آب در لایه‌های زمین و در آبخوان‌ها برای استفاده در آینده است، عنوان کرد: چهارمحال و بختیاری بام ایران است و به‌علت توپوگرافی خاصی که دارد اگر عملیات آبخیزداری در آن انجام نشود، تمامی بارش‌ها از دسترس خارج و این مسأله باعث فرسایش خاک نیز می‌شود.

جعفری افزود: آسیب فرسایش خاک بیش‌تر از خارج شدن آب از دسترس است، زیرا می‌توان به طریق مختلف منابع آبی را احیاء کرد، اما احیای منابع خاک به‌راحتی امکان‌پذیر نیست، لذا آبخیزداری برای مناطقی که با کم‌آبی مواجه هستند، یک ضرورت است.

این عضو کمیسیون آب و کشاورزی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: در سالیان گذشته به دستور مقام معظم رهبری بودجه‌ای از صندوق توسعه ملی یا همان صندوق ارزی به بحث آبخیزداری در کشور اختصاص یافت، اما این کار امسال ممنوع است و پول برداشت شده باید طی سالیان آینده به این صندوق بازگردد.

وی تأکید کرد: باید در بودجه جاری کشور، اعتباری به مسأله آبخیزداری اختصاص پیدا کند، در تلاش هستیم در لایحه بودجه۱۴۰۰ برای این کار بودجه‌ای اختصاص دهیم و نگذاریم این امر مورد غفلت واقع شود.

جعفری یادآور شد: آسیب‌های بی‌توجهی به مسأله آبخیزداری در کوتاه‌مدت مشخص نمی‌شود، قطعاً در سالیان آینده عواقب فرسایش خاک و از دسترس خارج شدن منابع آبی فاجعه‌بار می‌شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات از سبزینه، تاریخ انتشار:  22 دی ۱۳۹۹، کد خبر: 91285،sabzineh.org