قاضی هفتم فروردین سال ۱۲۴۸ خورشیدی (۱۳ ذی الحجه سال ۱۲۸۵ قمری) در تبریز زاده شد. پدرش آیت الله «سید حسین قاضی طباطبایی» از علمای معروف بود. سیدعلی پس از بلوغ و رشد به تحصیل علوم ادبی و دینی مشغول شد و مدتی نزد پدرش، میرزا «موسی تبریزی» و میرزا «محمد علی قراچه داغی» درس خواند.
پدرش به علم تفسیر علاقه و رغبت خاصی داشت، چنان که قاضی خودش تصریح کرده، « تفسیر کشاف» را نزد پدر خوانده است. سیدعلی همچنین ادبیات عربی و فارسی را نزد شاعر نامی و دانشمند معروف میرزا «محمد تقی تبریزی» متخلص به «نیر» خواند.
قاضی در سن 26 سالگی به نجف اشرف مشرف شد و تا آخر عمر آن جا ماند. کوشش های خستگی ناپذیر قاضی در راه کسب علم، کمال و دانش، در سن 27 سالگی به ثمر نشست و این جوان بلند همت در جوانی به درجه اجتهاد رسید.
وی در لغت عرب نیز کم نظیر بود به طوری که چهل هزار لغت عرب را از حفظ بود. او شعر عربی را چنان می سرود که عرب زبانان از تشخیص آن عاجز می ماندند و متوجه نمی شدند که شعر، از یک شاعر غیر عرب است.

**استادان و شاگردان قاضی
قاضی در نجف نزد «فاضل شربیانی»، شیخ «محمد حسن مامقانی»، شیخ «فتح الله شریعت»، «محمد کاظم خراسانی» و میرزا «حسین خلیلی» علم آموخت. او از سن نوجوانی از پدرش سلوک را فرا گرفت و در نجف اشرف نزد آیت الله «شیخ محمد بهاری» و آیت الله «سید احمد کربلایی» به کسب مکارم اخلاقی و عرفانی پرداخت. این 2 استاد از برجسته ترین شاگردان «ملا حسینقلی همدانی» بودند.
قاضی سال ها اخلاق و عرفان اسلامی را با کلام نافذ خویش تدریس کرد. او در هر دوره شاگردانی پرورش داد که هر کدام از بزرگان عرفان و اخلاق محسوب می شوند. از شاگردان این عالم وارسته می توان به آیت الله «محمد تقی آملی(ره)»، آیت الله «سید محمد حسین طباطبائی(ره)»، آیت الله «سید محمد حسن طباطبائی(ره)»، آیت الله «محمد تقی بهجت (ره)»، آیت الله «سید عبدالکریم رضوی کشمیری(ره)»، آیت الله «سید عبدالحسین دستغیب(ره)»، آیت الله «علی اکبر مرندی(ره)»، آیت الله «علی محمد بروجردی(ره)»، آیت الله «نجابت شیرازی(ره)»، آیت الله «سید محمد حسینی همدانی» و آیت الله «سید هاشم رضوی (ره)» اشاره کرد.

**آثار قاضی طباطبایی
قاضی بخشی از قرآن را تفسیر کرد و در فقه و اصول نیز تالیفاتی داشت که بیشتر آن ها از بین رفته است و آن چه باقی مانده، تعلیقه ای بر کتاب «ارشاد» اثر «شیخ مفید» است. از دیگر آثار بر جای مانده وی، اشعاری است که به مناسبت های مختلف سروده است. نامه ها و دستور العمل های عرفانی نیز از دیگر آثار قاضی است که او به سید حسن الهی (برادر علامه طباطبائی)، شیخ ابراهیم و ... نوشته است. (1)
از دیگر آثاری که از قاضی برجای مانده، شرحی ناتمام بر دعای سمات است. او این اثر را در 2 سال پایانی عمر خود و به عربی نوشت و به سبب بیماری موفق به اتمام آن نشد و فقط حدود یک سوم این دعا را شرح کرد که نخستین بار در ۱۳۸۴ در تهران به چاپ رسید.
قاضی هفتم بهمن سال ۱۳۲۵ در سن ۷۷ سالگی وفات کرد و در قبرستانِ «وادی السلام» نجف، به خاک سپرده شد.

**روش و منش عرفانی
عرفان یا شناخت خداوند تبارک و تعالی مقصدی عالی است که هر کسی را به آن قله راه نیست. عمل به ظواهر دین و احکام شرعی، رعایت اخلاق اسلامی، شناخت و مراقبت نفس، توجه باطنی به ساحت قدس الهی و غفلت از جهان فانی که روش انبیای الهی و اوصیای گرامی آنان و ائمه طاهرین(ع) است، شرط اصلی ورود به حریم عرفان الهی است.
قاضی از کسانی است که عرفان خود را با جمع بین ظاهر و باطن و توجه و توسل دایمی به ساحت ائمه اطهار(ع) و بی اعتنایی به زینت های دنیایی و وسوسه های نفسانی درآمیخته بود. او همواره به شاگردان خود دستور می داد که ضمن رعایت دقیق موازین شرعی و انجام واجبات و مستحبات و ترک محرمات و مکروهات، از آداب باطنیِ اعمال غافل نشوند و به ویژه بر حضور قلب در نماز تاکید می کرد.
قاضی به پیروی از استادان خویش در عرفان و اخلاق، بهترین راه رسیدن به مقصد عالی الهی را «معرفت نفس» می دانست.(2)
در واقع روش عرفانی قاضی مبتنی بر زهد منفی و دنیا گریزی نیست بلکه او معتقد است که آدمی هم در جمع زندگی کند و هم خلوت خویش را داشته باشد.(3)

**الگوی اخلاق و عرفان
قاضی پیش از آن که به تدریس مبانی نظری توحید بپردازد، نشانه های خداجویی، زهد و ایمان در کردارش آشکار بود. همین سلامت رفتار و گفتار موجب شد که دل های پاک شیفته او شوند و او را به دیده شخصیتی الهی بنگرند.
خاطراتی که از زبان و قلم شاگردان قاضی به یادگار مانده است، پرده از عظمت اخلاقی و عرفانی آن ستاره آسمانی برمی دارد و چهره ملکوتی آن پیر فرزانه را به تصویر کشیده و زوایای پنهان وجود او و ویژگی های اخلاقی و عرفانی او را بیان می کند.(4)

**ویژگی های اخلاقی
شخصیت های بزرگ تاریخ دارای ویژگی های ممتازی هستند. درباره زندگی و جلوه های مختلف شخصیت درخشان قاضی طباطبایی اما تاکنون آثار معدودی به رشته تحریر درآمده است.
محبت و شیفتگی قاضی نسبت به خاندان رسالت چیزی نبود که بر کسی پوشیده باشد. همچنین او به تواضع، فروتنی، خدمت به خلق خدا، رعایت پاکیزگی و حُسن اخلاق معروف بود.

*پی نوشت ها
1- طیار مراغی، محمود، حسن زاده، صادق ، اسوه عارفان، انتشارات آل علی، سال۱۳۸۰، ص121
2- هاشمیان، هادی، « دریای عرفان (زندگی نامه و شرح احوال آیت الله سید علی قاضی)»، تارنمای مرکز اطلاع رسانی غدیر
3-«سیره معنوی آیت الله سید علی قاضی»، تارنمای شهید آوینی
4- هاشمیان، منبع پیشین