شعار سال: مجتبی جهانتیغ، فعال اجتماعی: پهنه شمالی سیستانوبلوچستان بار دیگر به فاصله یک ماه از توفان گسترده ریزگرد بهمن ماه که سه استان جنوب شرق را در برگرفت، اینبار به همراه تندباد کم سابقه با سرعت صد کیلومتر با خسارت به مردم و زیرساختها زیر شنها دفن شد. این توفانهای ریزگرد خبر از بهار و تابستان هولناکی برای جنوب شرق میدهد؛ چراکه پدیده اقلیمی خاص منطقه یعنی بادهای ۱۲۰ روزه در سیستان هم اضافه خواهد شد.
بحران ریزگرد با عمری بیش از دو دهه از شیوع آن در جنوب شرق همزمان با آغاز خشک شدن هامون به علت قطع آب ورودی هیرمند از افغانستان، طی دهه ۹۰ به اوج رسید و سال ۹۵ زابل از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان آلوده ترین شهر جهان معرفی شد. اما این فاجعه زیست محیطی در کنار خشکسالی تحمیلی از سوی افغانستان باعث نشد دولت برنامهای جامع برای احیای هامون تدوین کرده و برنامهای اجرایی جهت مهار ریزگرد جنوب شرق داشته باشد و مساله را به ورود آب از افغانستان تقلیل داد که این مهم نیز با بی تفاوتی و اهمال وزارت خارجه و تمرکز شدید بر برجام روبه رو شد. ظریف از دسته گل بی تفاوتی خود در سیستان و شیوع فقر مطلق، زباله گرد شدن کشاورزان و سوءتغذیه کودکان و نوزادان و کوچ اجباری حداقل ۱۵۰ هزار نفر و شیوع اعتیاد و کارتنخوابی هزاران نفر در سیستان به دلیل عدم احقاق حقابه هامون بی اطلاع است و تاکنون طی هشت سال وزارت یکبار هم به سیستان سفری نداشته، گویا غیر از مذاکرات برجام با آن کیفیت پرحاشیه وظیفه دیگری ندارد، البته معقول تر بود توان و ادعای دیپلماسی خود را قبل از آمریکا با افغانستان محک میزد. وضعیت سیستان بزرگترین منادی شکست برجام بود. قفل کردن اقتصاد کشور به برجام و غفلت از علل داخلی، اقتصاد کلان را دچار بحران بی سابقه کرده و ناتوانی در احقاق حق ایران در آب هیرمند نیز و ضعف دیپلماسی در بالفعل کردن مزیتهای استان و کشور در صادرات انرژی و ترانزیت و تجارت به افغانستان و پاکستان در کنار کندی محرومیت زدایی و تکمیل زیرساخت ها اکنون جنوب شرق را دچار بحران کرده است.
تسخیرشدن دولت توسط مافیای فولاد و انتقال آب بحران زیست محیطی اقتصادی-اجتماعی منطقه سیستان و جنوب شرق با انفعال دولت و اتمام بند کمالخان در پشت مرز افغانستان و بستن مسیر ورودی آب به ایران به اوج خواهد رسید و دهه آینده، دهه بدتر و هولناکتری از نظر ریزگرد خواهد بود و شتاب مهاجرت از جنوب شرق تصاعدی بوده و جمعیت حاشیه کلانشهرها فزاینده خواهد شد و با تخلیه جنوب شرق بحرانهای امنیتی به واسطه نفوذ عربستان و آمریکا و داعش در افغانستان و پاکستان فزاینده خواهد بود و امنیتملی دچار مخاطره جدی خواهد شد و علاوه بر بحرانهای اقتصادی اعم از تورم و بیکاری و نابرابری، بحرانهای زیست محیطی ممکن است به چالشهای امنیتی بدل شود.
دولت نهتنها عزم جدی در مهار ریزگرد جنوب شرق از هر طریقی نشان نداده است بلکه با تسهیلگری و حمایت از گسترش صنایع به شدت آب بر فولاد در منطقه شرق و مرکز کشور که دچار کم آبی و کم بارشی و فقر منابع آبی هستند، چون خراسان جنوبی و رضوی، جنوب بلوچستان، یزد و کرمان هم منابع آبی منطقه را مصرف و تخلیه میکند هم به هزینه صدها میلیون دلاری از منابع ملی، پروژههای انتقال آب با تبعات زیستمحیطی و هزینه سرسام آور را برای شرکتهای انتقال آب تعریف کرده است و مساله تسخیرشدگی دولت توسط مافیای فولاد و انتقال آب را قوت میبخشد. بخشی بحران آب و نیاز کاذب ایجاد می کند و بخشی به این نیاز و بحران خودساخته پاسخ میگوید و هر دو به هزینه از جیب مردم؛ درحالیکه مردم در تبعات زیست محیطی آن درحال غرق شدن هستند. انتقال آب سرچشمه هلیلرود برای صنایع فولاد کرمان و خشکی جازموریان و اضافه شدن کانون بزرگی از ریزگرد در جنوب شرق و آغاز انتقال آب عمان برای صنایع سنگین جنوب شرق و خراسان، آخرین پروژههای بزرگ انتقال آب که به نام مردم محروم و مستضعف جنوب شرق است، ولی درواقع به کام شرکت های بزرگ پیمانکار انتقال آب و صنایع فولاد و معدنی است. درحالیکه مسائل اصلی مردم و تعیین کننده کیفیت زندگی آنها یعنی مهار ریزگرد و گرفتن حقابه در حاشیه است و نه عزم سیاسی جدی دیده می شود، نه برنامه و بودجه مشخص و دقیق و مناسبی.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از فرهیختگان، تاریخ انتشار: ۲۵ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۵۲۷۳۰، farhikhtegandaily.com