شعار سال: سخنرانی آقایی دراخرین جلسه کمیسون اقتصادی حزب اتحاد ملت ایران اسلامی. اقایی یکی از متخصصان برتر در حوزه‌ی نفت و انرژی کشور است که پس از بازنشستگی همواره با مرکز مطالعات وزارت نفت همکاری داشته است. او سال‌ها معاون وزیر نفت نیز بوده است. متن این سخنرانی به شرح زیر است:

انرژی درکشور ما شامل حوزه‌های نفت و مایعات گازی، گاز و میعانات گازی، پالایش و فرآورده‌های نفت وگاز، فرآورده‌های هیدروکربوری پتروشیمی، برق و انرژی الکتریکی، انرژی‌های تجدیدپذیر شامل انرژی خورشیدی، بادی، آبی و زمین گرمائی و بیوفیول و… و انرژی هسته‌ای و ذغال سنگ است.

حدود %۹۴ از انرژی الکتریکی کشور منشاء انرژی اولیه نفت وگاز دارند و عمده %۶ باقیمانده منشاء برق آبی و برق هسته‌ای وکمتراز %۰٫۵ منشاء انرژی‌های تجدیدپذیردارند. براین اساس درحال حاضر عمده انرژی مصرفی در کشوردارای منشاء انرژی اولیه نفت وگاز است. به این لحاظ  اکنون نفت وگاز نقش اساسی درتامین و مصرف و تقاضا‌ی انرژی درکشور دارد و نقشی بسیار مهم و تعیین کننده در اقتصاد و صنعت درکشور را به خود اختصاص داده است.

این موضوع باعث گردیده تا براساس آخرین ترازنامه انرژی هیدروکربوری کشورکه ترازنامه سال ۱۳۹۷ است مصرف انرژی اولیه در کشور حدود معادل ۴/۶ (شش و چهار دهم) میلیون بشکه معادل نفت خام و عمدتا نفت و گاز است. منابع نفت و گاز کشور جایگاه اول جهانی رابه خود اختصاص داده است که نقطه قوت مهمی برای کشور است. همچنین منابع انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی و بادی و نیز منابع انرژی هسته ای، منابع گسترده‌ای هستندکه تاکنون از این منابع و منابع نفت و گاز به خصوص نفت به نحو احسن و شایسته و به موقع استفاده ننموده‌ایم.

همین میزان کنونی ازاستفاده از این منابع مخصوصا نفت و گاز نیز به دلیل مصرف غیربهینه و عدم کنترل و هدایت مصرف وت قاضا باتوجه به  میزان مصرف روزانه بالای منابع انرژی و مصرف بالای سرانه انرژی، باعث گردیده است که مصرف سرسام آور انرژی از یکطرف و عدم بهره برداری بهینه و مناسب و به موقع از منابع تجدیدناپذیر نفت و گاز و تجدیدپذیر، توامان به عنوان یک تهدید بزرگ برای کشور و اقتصاد آن محسوب گردد.

بطوریکه باهمین سطح و روند تولید و مصرف انرژی نفت و گاز معادله عرضه و تقاضای داخلی نفت خام  دردهه دوم ۱۴۰۰ به هم  میرسند و این یک تهدیدبزرگ امنینی برای کشور  نیز هست. این نقاط قوت و نقاط ضعف و تهدیدات اقتصادی و امنیتی، مطالبی بسیار مهم درعرصه انرژی است و نشان میدهد که حتما میبایستی بطور عاجل برای آن چاره اندیشید و ادامه این وضعیت اصلا بی توجهی را برنمیتابد.

راه برون رفت از این وضعیت، قطعا ضرورتی اساسی و حیاتی برای کشور و امری بسیارحیاتی و محتوم است.

این راه برون رفت، نیازمند حزم و جزم و عزم جدی و اساسی در تغییر راهبرد‌های کلان موجود انرژی و اتخاذ راهبرد‌های کلان کارآ و اثربخش برای استفاده کامل و به موقع از قوت‌های مطروحه و رفع ضعف‌ها و غلبه برتهدیدات و بهره گیری هوشمندانه فرصت‌ها و برپایه نقاط قوت هاست که از وضعیت موجود به وضع مطلوب موردانتظارو دراسنادبالادستی دستیابیم.

پیش نیاز‌های راهبرد‌های کلان انرژی، بکارگیری راهبرد‌های کلان عمومی رشد و توسعه همه جانبه در کشور است و الزامات راهبردی تحقق راهبرد‌های کلان انرژی بسترسازی‌های نرم افزاری و سخت افزاری مرتبط است.

به عنوان مثال نمیتوان راهبرد‌های کلان کارآ و اثربخش درانرژی را به جریان انداخت و تحقق بخشید مگراینکه مکانیسم‌های کسب و کار رقابتی و سالم و هدایت شده و کنترل شده و عادلانه بازار در راهبرد‌های کلان عمومی کشور به عنوان پیش نیاز آن وجود نداشته باشد و یا نمیتوان به راهبرد‌های کلان کارآ و اثربخش انرژی دست یافت لیکن الزام راهبردی رشد سرمایه گذاری و توسعه فناوری و توسعه تعاملات بین المللی برپایه عزت و منافع ملی موردتوجه قرار نگیرد.

مسیر رسیدن به وضع مطلوب از شناخت وضع موجود و نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات آغاز و بابهره گیری از بهترین تجارب داخلی و بین المللی و شناخت دقیق اهداف کلان در اسناد بالادستی کشور ترسیم و باشناخت فاصله وضع موجود بااهداف کلان وبهترین تجربیات درخورآن وتبیین راهبرد‌های کلان کارآواثربخش برای رسیدن به وضع مطلوب ترسیم نهائی میگردد.

قطعا درتحقق این راهبردها، کنترل مستمرراهبردی میبایستی درطول برنامه واجراصورت پذیرد.

راهبرد‌های انرژی درکشور ما میبایستی از چهار سند بالادستی قانون اساسی، سندچشم انداز، سند سیاست‌های ابلاغی اصل ۴۴، سند سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، تبعیت نمایند. اهمیت مضامین مرتبط و اصلی هریک از سه سند اول روشن است و در مورد سند چهارم مهمترین مطلبی که  اهمیت ویژه دارد تکیه به اقتصاد و رشد و توسعه درون زا و برون نگر است.

در بستر این اسناد بالادستی و هدفمند و دارای سیاست‌ها و اهداف کلان و محوری راهبردی، ۱۰ موضوع راهبردی زیر ازبین مجموعه موضوعات راهبردی انرژی از اهمیت بسیاربالاتری برخوردارند:

۱-اصلاح ساختار‌ها وسیستم ها‌ی انرژی.

۲-تجاری سازی وخصوصی سازی.

۳-سبد دارائی ها‌ی غیرفیزیکی و فیزیکی.

۴-سرمایه گذاری.

۵-فناوری.

۶-اکتشاف وتوسعه وتولید نفت وگاز.

۷-زیست محیطی.

۸-تنوع بخشی و امنیت انرژی.

۹-مدیریت عرضه و تقاضای انرژی.

۱۰-تعاملات اثربخش بین المللی.

ازبین این ۱۰ موضوع راهبردی ۲ موضوع اول، اهم وریل گذاررشدوتوسعه و ۸ موضوع بعدی مهم و لکوموتیو رشد و توسعه‌اند.

هر دو موضوع اول و اهم و ریل گذار اساسا مغزافزاری و نرم افزاری و ۸ موضوع بعدی هم نرم افزاری وهم سخت افزاری اند.

اساسا در موضوعات راهبردی و راهبرد‌های کارآ و اثربخش برآمده در هریک از این ده موضوع، نقش اصلی را، رشد و توسعه‌های مغزافزاری و نرم افزاری تشکیل میدهند و رشد و توسعه سخت افزاری تحت الشعاع رشد و توسعه مغرافزاری و نرم افزاری میبایستی قرارداشته باشند.

در هریک از این موضوعات ده گانه فقط به راهبرد‌های اهم آن موضوع اشاره میشود.

معمولا راهبرد‌ها دربیان و نوشتار خیلی کوتاه عنوان میشوند لیکن در اینجا برای جلوگیری از تشریح تفصیلی و جداگانه  هربک، در متن راهبرد تاحدودی تشریح راهبرد نیز بطور مختصر گنجانده شده است و مجموعه آنهابه شرح زیراند:

۱– موضوع راهبردی اصلاح ساختار‌ها وسیستم‌های انرژی:

۱-۱- اصلاح ساختاربخش‌های اقتصادکلان وانرژی و همسوئی آن‌ها با اهداف سندچشم انداز و سیاست‌های کلی اصل ۴۴درجهت افزایش کارآئی و اثربخشی بخش‌های تولید وانتقال ومصرف انرژی.

۱-۲- ایجاد مرکزیت درمدیریت، سیاستگذاری، هدایت راهبردی، برنامه ریزی، نظارت و کنترل یکپارچه راهبردی بخش‌های مختلف انرژی درکشور از طریق وزارت نفت و انرژی

۲– موضوع راهبردی تجاری سازی وخصوصی سازی:

۲-۱- توجه به اهداف و پیاده سازی راهبرد‌ها و الزامات سیاست‌های کلی اصل ۴۴ وبهره گیر‌ی از سازوکار‌های تجربیات موفق جهانی در فرآیند‌های تجاری سازی، و آزادسازی هدایت و کنترل شده و خصوصی سازی، و کنارگذاشتن و برگشتن ازتجربه‌های ناموفق جهانی در خصوصی سازی درکشور درتجربیات موفق جهانی درخصوصی سازی، همانطورکه در عمل نیز شاهد بوده ایم، خصوصی سازی به معنای تغییر مالکیت آخرین حلقه فرآیند خصوصی سازی است. فرآیند‌های قبلی برقراری سازوکار قانونمند کسب و کارسالم و رقابتی و عادلانه بازار، کیفی سازی، تجاری سازی، بنگاهداری تجاری و ارتقای بهره وری است.

۲-۲- بهبود فضای کسب و کار سالم و رقابتی و عادلانه بازار، برقراری هدفمند آزادی هدایت وکنترل شده کسب و کار، توسعه خصوصی سازی اصولی (بند۱-۲) و گسترش مشارکت و ارتقاء توانمندی بخش‌های خصوصی درحوزه‌های مختلف انرژی به منظور توسعه تجارت داخلی، منطقه‌ای وبین المللی صنایع انرژی باتوجه به بازار‌های هدف.

۲-۳- اصلاح مستمر قیمت‌ها تاحذف کامل یارانه‌ها و تنظیم قیمت حامل‌های انرژی براساس ساز و کار رقابتی و سالم و عادلانه بازار، در بستر انجام اقدامات ضروری و همزمان در اقتصاد کلان برای رشد تولید در همه عرصه‌ها و رشد درآمد سرانه.

۳– موضوع راهبردی سبددارائی ها:

۳-۱- تلاش برای توسعه پایدارسبد دارائی‌ها و پورتفولیوی صنایع نفت وگاز و انرژی و زیرساخت‌های مرتبط و صنایع وابسته وانرژی بر، بارعایت توجیه فنی/ اقتصادی /زیست محیطی طرح‌ها و الزامات آمایش سرزمینی و تعیین حوزه‌های کلیدی و اولویت دارسرمایه گذاری‌ها در مناطق مستعد کشور  به ویژه درسواحل شمال و جنوب کشور برای صنایع پائین دستی نفت و گاز، به منظورحداکثرسازی و توسعه بهره‌گیری از ارزش افزوده در صنایع نفت و گاز و انرژی و صنایع وابسته و انرژی‌بر و جلوگیری ازخام فروشی نفت خام و میعانات گازی و تولیدات خام صنعت پتروشیمی و با رعایت ارزیابی اطمینان بخش دراز مدت بازار در توسعه متوازن آنها.

۳-۲- ایجاد دارائی گسترده‌تر ناشی از بهره برداری صحیح و حداکثری از درآمد‌های حاصل از منابع نفت وگاز کشور و استفاده از آن در توسعه امور زیربنائی و ارزش افزوده درکلیه بخش‌ها و نیز توسعه صنایع انرژی بر (شامل صنایع پتروشیمی، صنایع سیلیکات، صنایع فلزی و…).

۴– موضوع راهبردی سرمایه گذاری

۴-۱- توسعه و جلب سرمایه گذاری‌ها و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی در صنایع نفت و گاز و انرژی به منظور توسعه و ارتقای کیفیت وکمیت تولیدات ودرزمینه بهره برداری گسترده‌تر ازمنابع معدنی وامکانات طبیعی، محیطی، جغرافیائی وآب وهوائی درارتباط باانرژی‌های تجدیدپذیر وبرق آبی درکشوردرجهت تنوع بخشی تولید وعرضه حامل‌های انرژی.

۵– موضوع راهبردی اکتشاف، توسعه و تولید نفت وگاز:

۵-۱- گسترش اکتشاف، توسعه و تولید از منافع گسترده نفت و گاز کشور به عنوان یک مزیت رقابتی و موتور محرکه و پیشران در توسعه اقتصادی کشور.

۵-۲- افزایش حداکثری ضریب برداشت از مخازن و افزایش و بهبود برداشت از مخازن، با استفاده از برترین و مناسب‌ترین فناوری‌ها در وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های بالادستی مرتبط به آن.

۶– موضوع راهبردی فناوری:

بکارگیری فناوری‌های نوین درتولید، انتقال و مصرف انرژی برای افزایش کارآئی و اثربخشی و بهره‌وری انرژی و ارتقاء بازده صنایع انرژی و نیروگاه‌ها درجهت کاهش شدت انرژی.

۷– موضوع راهبردی زیست محیطی:

برقراری توسعه متوازن و پایدار با رعایت کامل ملاحظات زیست محیطی و باتاکید بر استفاده صحیح و موثر از ذخائر و منابع و تاسیسات انرژی و منابع طبیعی درجهت مصالح و منافع بین نسلی و انسانی و حفظ محیط زیست سالم و وپاک.

۸– موضوع راهبردی تنوع بخشی وامنیت انرژی:

۸-۱- تنوع بخشی در سبدعرضه و تقاضای انرژی جهت ارتقاء امنیت انرژی و رعایت یکپارچگی انرژی با تاکید برمصالح و منافع ملی.

۸-۲- افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و دوستدار محیط زیست در سبد عرضه و تقاضای انرژی درکشور و افزایش درآمد‌های ناشی از صادرات حامل‌های انرژی.

۹– موضوع راهبردی مدیریت عرضه وتقاضای انرژی:

۹-۱- مدیریت تامین انرژی موردنیاز برای پاسخگوئی به رشداقتصادی، تقاضاو صادرات جهت ارتقاء امنیت انرژی.

۹-۲- تقدم بخشیدن به مدیریت تقاضای انرژی نسبت به مدیریت عرضه انرژی و تنظیم سهم مناسب تقاضا و صادرات حامل‌های متنوع انرژی با رعایت ملاحظات فنی /اقتصادی دار /زیست محیطی وبهینه سازی مصرف انرژی درجهت تامین منافع ملی.

۱۰– موضوع راهبردی تعاملات اثربخش بین المللی:

استفاده حداکثری ازجایگاه ژئوپلیتیک انرژی کشور در تعاملات منطقه‌ای و بین المللی درعرضه و تقاضای انرژی با رعایت پایداری امنیت انرژی در سطح داخلی و گسترش امنیت منطقه‌ای و بین المللی انرژی در چارچوب سیاست‌های راهبردی انرژی با بکارگیری دیپلماسی انرژی فعال وکارآمدواثربخش درجهت مصالح ومنافع ملی.

مجموعه ۱۷ راهبرد فوق اهم راهبرد‌های انرژی در ۱۰ موضوع راهبردی فوق الذکر در حوزه‌های ۸ گانه انرژی در نفت وگاز و پالایش و فرآورده‌های هیدروکربوری پتروشیمی و برق و انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای و زغال سنگ را تشکیل میدهند.

بارعایت و بکارگیری این اساسی‌ترین راهبرد‌ها درکشور، میتوان حداعلای استفاده از فرصت‌ها در بکارگیری نقاط قوت و جلوگیری از تهدید‌ها را شاهد بود.

براین اساس، برقراری مدیریت یکپارچه و منسجم انرژی در کشور و ایجاد نظام‌های رگولاتوری هدایتگر  توسعه و بهره برداری درحوزه‌های متنوع انرژی، که برقراری این نظامات رگولاتوری در آن‌ها لازم وضروری است؛ و سامان‌دهی تقاضا و مصرف هدایت و کنترل شده با ایجاد مصرف بهینه انرژی و باکاهش مصرف سرانه و کاهش شدت انرژی و افزایش بهره‌وری انرژی و تقدم مدیریت تقاضا برمدیریت مصرف و حداکثرسازی بهبود و افزایش برداشت از مخازن نفت و گاز و افزایش ضریب برداشت از مخازن و استفاده از درآمد آن به عنوان دارائی برای توسعه زیرساخت‌های کشور و افزایش ارزش افزوده ناشی از آن و عدم مصرف این دارائی برای بودجه جاری جهت تامین منافع ملی؛ و برقراری مدیریت منسجم انرژی  در کشور و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ازبرجسته‌ترین راهبرد‌ها و موضوعات راهبردی از بین مجموعه مهمترین راهبرد‌های انرژی برشمرده شده است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از امتداد، تاریخ انتشار:۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر:۲۳۳۸، www.emtedad.news