شعار سال: طی اولین روز‌های آبانماه سالجاری مدیر عامل محترم شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی اعلام نمودندکه سد نازلو با الویت تامین آب شرب و صنعت ارومیه و مناطق همجوار در افق ۱۴۱۰ برنامه ریزی شده و با توجه به تکرار همین صحبت‌ها توسط مقامات استان و نمایندگان ارومیه در مجلس شورای اسلامی در ماه‌های اخیر، اینگونه استنباط می‌گردد که تصمیم استان اذربایجان غربی و شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان غربی برای اجرای سد نازلو قطعی است.

یکی از اقدامات بسیار خوب و مناسب وزارت محترم نیرو در قالب اقدامات اصلاح ساختار آب کشور و حرکت به سوی تشکیل یک سیستم حکمرانی با تاب آوری پایدار، ایجاد مدیریت یکپارچه حوزه آبریز در سطح کشور بوده که از ابتدای سالجاری عملیاتی شد و مدیران ۹ حوزه آبریز انتخاب و شروع بکار کردند. حوزه آبریز دریاچه ارومیه نیز یکی از این حوزه‌های آبریز بود که البته اقدامات لازم برای حکمرانی در قالب مدیریت یکپارچه حوزه آبریز در این حوزه از ۱۳۹۳ و بعد از مشاهده خشکی تدریجی دریاچه ارومیه و جهت احیای دریاچه تحت عنوان ستاد احیای دریاچه ارومیه آغاز شد و از همان ابتدا با حضور اندیشمندان و متخصصان بخش آب کشور به راهکار‌های کاربردی جهت توقف پایین رفتن تراز آب دریاچه و بدنبال آن احیای دریاچه دست یافتند.

متعاقب این اقدامات در دومین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در مورخ ۹/۲/۱۳۹۳، تصمیمی تاریخی و بی سابقه گرفته شد و در آن اعلام توقف کلیه طرح‌های سدسازی اعم از مطالعاتی و اجرایی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در قالب ابلاغیه شماره ۱۸۱۷۱ مورخ ۲۸/۲/۱۳۹۳ معاون اول ریاست جمهور صورت پذیرفت و نهایتا هیئت وزیران در تاریخ ۱۲/۸/۱۳۹۳ مصوبات احیای دریاچه ارومیه را که یکی از بند‌های آن توقف طرح‌های مطالعاتی و اجرایی سدسازی در حوزه دریاچه ارومیه بود را جهت اجرا توسط تمامی ارکان زیر مجموعه دولت تصویب و ابلاغ نمودند

از طرف دیگر به استناد ابلاغیه وزیر محترم نیروی وقت در مورخ ۲۳/۶/۱۳۹۴ که در راستای مصوبات پانزدهمین جلسه شورای عالی آب تدوین و ابلاغ شد حق آبه زیست محیطی دریاچه ارومیه ۲۵۷۸ میلیون متر مکعب تعیین شد که سهم رودخانه نازلو از این مقدار ۱۵۴ میلیون متر مکعب است و، چون سد نازلو بر اساس آورد متوسط دراز مدت رودخانه ۳۵۱ میلیون متر مکعب و تخصیص ۲۱۳ میلیون مترمکعبی بخش کشاورزی برای آبیاری ۴۰۰۰۰ هکتار از اراضی آبی طراحی شده بود، ولی در شرایط حاضر و تدقیق آمار مشاهده می‌شود که آورد این رودخانه هم اینک بسیار کمتر از مقدار فوق بوده بطوریکه در صورت تامین حق ابه زیست محیطی ذزیاچه به میزان ۱۵۴ میلیون متر مکعب، بالطبع این مقدار از آورد رودخانه حتی قادر به تامین کامل آب بخش کشاورزی نیز نبوده لذا هر گونه بار گذاری اضافی با احداث سد نازلو مردود می‌باشد.

بر اساس طرح جامع آب شرب و صنعت مطالعه شده توسط وزارت نیرو، در افق سال ۱۳۲۵ شهرستان ارومیه با کمبود آب شرب و بهداشت به میزان حدود ۷ میلیون متر مکعب روبرو خواهد شد و لذا بر حسب وظیفه ذاتی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، این شرکت در صدد تامین آب شرب مناسب برای شهر وندان است، ولی باید توجه داشت که با توسل به کاهش تلفات ۲۷ درصدی شبکه آب شرب شهری، کاهش سرانه ۲۹۲ لیتری شهروندان ارومیه‌ای با روش‌های مناسب، کاهش مصرف و اصلاح شبکه و استفاده از تمام ظرفیت تخصیص ۷۶ میلیون مترمکعبی سد شهرچای ارومیه، تامین آب شرب تکافوی نیاز شهری را خواهد نمود مضافت بر اینکه با تلفیق استفاده از آب سطحی و زیر زمینی و هم چنین قطع ابیاری فضای سبز ارومیه از شبکه آب شهری قطعا نیازی به استفاده از منابع آب رودخانه نازلو نخواهد بود.

یکی از مواردی که در توجیه اجرای سد نازلو عنوان می‌شود تثبیت حق آبه ایران در مقابله با ساخت سد در سرشاخه‌های رودخانه نازلوچای از طرف کشور ترکیه بوده که پاسخ به این موضوع تشکیل کشور‌های مشترک در یک حوضه آبریز است و مسلما قبل از هر گونه اقدام سازه‌ای در ابتدای امر بایستی به دیپلماسی آب توجه نمود و اقدامات مشترک دو کشور همسایه با تشکیل سازمان کشور‌های ذینفع در حوضه آبریز نازلو مد نظر قرار گیرد.

در مجموع هر گونه بارگذاری جدید از طریق سدسازی بر روی منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه، منجر به هدر رفت سرمایه گذاری مادی و معنوی طی سال‌های گذشته شده و کاملا غیر منطقی است که با صرف هزینه هزاران میلیاردی از سرشاخه‌های رودخانه زاب جریان آب به دریاچه ارومیه منتقل شده، ولی از یکطرف دیگر منابع آب یکی از مهمترین رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه یعنی رودخانه نازلو برای رها سازی به سمت دریاچه دچار خدشه گردد و لذا به این نکته تاکید می‌نماید که در شرایطی که احیای دریاچه بسیار شکننده شده قطعا ترتیب اثر دادن به طرح‌هایی که با روح حاکم بر مصوبات دریاچه ارومیه تضاد داشته موجب سست شدن مصوبات هیئت وزیران که به منزله ستون‌های احیای دریاچه ارومیه محسوب شده میگردد. این بدان معناست که نه تنها حوضه آبریز دریاچه ارومیه ظرفیت توسعه برداشت آب را ندارد بلکه در صورتی که قرار بر تحقق اراده دولت در احیای دریاچه ارومیه باشد، می‌بایست اضافه برداشت‌های کنونی که از تجاوز به حق آبه زیست محیطی دریاچه ارومیه تامین شده نیز کاسته شود و پیشنهاد می‌گردد جهت شفافیت موضوع، مطالعات تعیین تخصیص پویا برای منابع و مصارف حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته تا تصمیم گیری خردمندانه بر اساس مطالعات تدقیق شده صورت پذیرد.

انتظار می‌رود که وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست بطور جدی مدیریت یکپارچه منابع و مصارف آب را در حوزه‌های آبریز و خصوصا حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دستور کار خود قرار داده و توجه داشته باشند که هر گونه اقدامی که به تامین منابع جدید و مصارف جدید منتهی شود ابتدا باید در شورای حوزه آبریز که با حضور مدیران ذیمدخل سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان و مدیر حوزه آبریز تشکیل می‌گردد، تصویب شده و بعد از آن در فضای عمومی جامعه منتشر گردد.

محسن موسوی خونساری
دکترای تاسیسات آبی

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از زیست آنلاین، تاریخ انتشار: ۸ آبان ۱۴۰۰، کدخبر: ۸۵۴۹۸، www.zistonline.com