شعار سال:روز سه‌شنبه بود که خبر تصویب کلیات طرح حمایت از کاربران فضای مجازی در نشست کمیسیون مشترک طرح صیانت با 18 رای مثبت و یک رای منفی منتشر شد؛ خبری که در کسری از ساعت تبدیل به موضوع اول فضای مجازی شد. در این میان واکنش‌های گسترده در شبکه‌های اجتماعی نیز خبر از آن می‌داد که نمایندگان مردم در خانه ملت در نیمه عمر مجلس یازدهم احتمالا با پرسروصداترین طرحی که در بهارستان به تصویب رسیده مواجه شده‌اند.

 رئیس جمهور: سیاست دولت، ارائه اینترنت پرسرعت است
 
آیت‌ا... سیدابراهیم رئیسی صبح دیروز در جلسه هیئت دولت به طور غیرمستقیم به این ماجرا ورود کرد و گفت: «سیاست دولت، ارائه اینترنت باکیفیت و پرسرعت است و وزارت ارتباطات مکلف است زیرساخت لازم را برای استفاده مردم از مزایای اینترنت امن، باکیفیت و پرسرعت فراهم کند».

وزیر ارتباطات: طرح اشکالات اساسی دارد
 
دکتر زارع‌پور وزیر ارتباطات هم موضعی صریح نسبت به این طرح گرفت و گفت: «از روزی که در وزارت ارتباطات مستقر شدم، همه تلاشم را معطوف به رفع ایرادات این طرح کردم و شاهد بودید که عنوان طرح و برخی از مفاد آن تغییر کرد اما این طرح همچنان اشکالات اساسی دارد و باید برطرف شود که از نمایندگان درخواست می کنم در بررسی جزئیات این طرح حتما به نظرات کارشناسی و دغدغه های مردم توجه کنند». وی افزود: « حرف مردم در این حوزه باید شنیده شود».

واکنش های موافقان و مخالفان طرح صیانت
 
اما بحث داغ موافقان و مخالفان این طرح، دیروز هم ادامه داشت. علی خضریان سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ در یادداشتی از روند تصویب کلیات طرح صیانت دفاع کرد و زدن برچسب «تعجیل» و «تصویب چند دقیقه‌ای» به آن را «بی‌انصافی» دانست. او همچنین نوشت: «اتکا به ادبیات غیرکارشناسی در مخالفت یا موافقت مطلق با قانون‌گذاری در فضای مجازی، ضمن تشدید هیجانات و دوقطبی‌های فرساینده در جامعه، منجر به حاشیه رفتن عقلانیت سیاسی برای تصویب قوانین موثر و کارآمد در کشور می‌شود».
 
«مهرداد ویس کرمی» دیگر موافق این طرح هم ادعاهایی درباره جلال رشیدی کوچی، مخالف سرسخت طرح مطرح کرد و گفت: «آقای رشیدی که این جوسازی‌ها را می‌کنند رسما عضو کمیسیون نیستند و رای مخالف ایشان اعتباری ندارد؛ ما به حرمت این‌‌که همکارمان بودند چیزی بهشان نگفتیم». او افزود: «طرح صیانت رفراندوم نیست و نظر کارشناسی مجلس است؛ این‌که بخواهیم تک‌به‌تک درِ خانه مردم برویم و نظرشان را بپرسیم شدنی نیست!»اوحتی نظر معاون حقوقی مجلس را زیرسوال برد و اظهار کرد: «درمورد شبهه‌ای که معاون قوانین مجلس گفته‌اند، وقتی همه اعضای کمیسیون اتفاق نظر داشته باشند، تاثیری ندارد».
دفاعیات رشیدی
 
البته «جلال رشیدی» هم در یک پخش زنده 30 دقیقه‌ای در  اینستاگرام به ابعاد دیگری از ماجرای تصویب کلیات طرح صیانت اشاره کرد:
 
- این‌که به یک‌باره در وسط زمان بررسی لایحه بودجه بگویند قرار است برای طرح صیانت، که حداقل 70 میلیون نفر نسبت به آن دغدغه دارند، جلسه بگذارند و رای بگیرند عجیب است.
 
- چنین جلسه‌ای نه با برنامه قبلی بود و نه در کارتابل نمایندگان ارسال شده بود و وقتی به اعضای کمیسیون اعلام کردم که چرا این گونه شده، گفتند 15-14 نفر توافق کردیم که امروز جلسه بگذاریم و رای‌گیری کنیم.
 
- حدود ساعت 10:30 موضوع را از آقای قالیباف پرس‌وجو کردم و ایشان هم گفتند برگزاری چنین جلسه‌ای در هیئت رئیسه مطرح نشده و با توجه به این‌که مجلس در حال بررسی بودجه است، قرار نیست کمیسیونی تشکیل شود و تشکیل آن خلاف است.
 
- سوال ما و بسیاری از مردم این است که چرا عده‌ای اصرار دارند این طرح با این سرعت تصویب شود؟ می‌گویند 50 جلسه برگزار شده اما آیا این جلسات توانسته دغدغه مردم را برطرف کند؟
 
- با فیلترشدن تلگرام،  چه شد؟ مردم به سمت واتس‌اپ و اینستاگرام  رفتند و این اتفاق بازهم تکرار خواهد شد، حرف اول و آخر ما این است که در فضای مجازی با بستن و مسدودکردن کار پیش نمی‌رود.
 
- می گویند دنبال مسدودسازی نیستیم اما نگرانی مردم این است که عملا دسترسی‌ها محدود شود. مثل این‌که بگوییم جاده شمال باز است اما فقط کسانی می‌توانند وارد این جاده شوند که ماشین 10 میلیارد تومانی داشته باشند و 100 میلیون تومان عوارض بدهند. این یعنی جاده مسدود نیست اما در حقیقت کسی نمی‌تواند وارد آن شود.
 
- نگرانی ما این است که خیلی از افراد که کسب و کارشان را در فضای مجازی ایجاد کردند، آسیب ببینند. ما به عنوان نمایندگان باید تلاش کنیم برای مردم کار ایجاد کنیم نه این‌که کاری را هم که خودشان ایجاد کرده‌اند، دچار مشکل کنیم.اظهارات رشیدی کوچی در حالی است که همچنین بر اساس ماده ۱۸۳ قانون آیین نامه داخلی مجلس ، همزمان با بررسی بودجه سالانه هیچ طرح یا لایحه ای نباید مطرح شود .
 

در این میان «سیدنظام الدین موسوی» سخنگوی هیئت رئیسه مجلس هم ظهر دیروز درباره این ماجرا گفت: معاونت قوانین مجلس ایراداتی را به روند تصویب کلیات طرح حمایت از کاربران فضای مجازی وارد دانسته است که هیئت رئیسه مجلس باید این گزارش را بررسی کند، اگر صحت استدلال معاونت حقوقی پذیرفته شد، باید مجدد برای این طرح رأی‌گیری شود، ضمن آن‌که بعد از تصویب کلیات و جزئیات طرح در کمیسیون، هم شورای نگهبان باید درمورد اصل مصوبه اظهارنظر کند و هم مجلس بازه زمانی اجرای آزمایشی آن را تعیین کند، بنابراین، این مصوبه نهایی مجلس محسوب نمی‌شود».این در حالی است که برخی شنیده ها حاکی از این است که هیئت رئیسه   نشستی در این باره نداشته است و رشیدی کوچی نماینده مرودشت هم اعلام کرد برگزاری نشست هیئت رئیسه برای بررسی باطل بودن رای طرح فضای مجازی هیچ ضرورتی ندارد .

طرحی نه برای فیلترینگ و نه کاهش پهنای باند
 
آنچنان که گفته شد فراتر از تردید درباره سرانجام این طرح، ابهام درباره کیفیت اجرای آن است که تبدیل به موضوع محل بحث در افکار عمومی شده است. این ابهام باعث شده مخالفان طرح نیز با ارائه تفاسیر مختلف بدون اشاره به ‌بندی مشخص، نتایج اجرای طرح «حمایت از کاربران فضای مجازی» را به ظن خود شرح دهند. به همین خاطر تصور عمومی نسبت به اجرای این طرح بیش از هر چیز بر محور فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی و کاهش سرعت اینترنت شکل گرفته است؛ تصوری که البته رئیس کمیسیون مشترک بررسی طرح حمایت از کاربران در فضای مجازی آن را خلاف واقع دانست و گفت: اعضای کمیسیون مشترک بارها از مردم و منتقدان خواهش کرده‌اند به جای توجه به شبهات فضای مجازی این طرح مجلس را بخوبی مطالعه کنند؛ زیرا در متن طرح به محدودسازی یا بستن شبکه‌های اجتماعی هیچ اشاره‌ای نشده است. رضا تقی‌پور در گفت‌وگویی تصریح کرد: حتی نام طرح قبلی نیز در طرح جدید تغییر کرده است و این طرح به نام نظام تنظیم‌گری خدمات فضای مجازی مطرح شده است و موضوعاتی همچون محدودسازی یا فیلترینگ در طرح جدید مطرح نیست. وی با بیان اینکه در طرح جدید آمده است: فضای مجازی باید دارای چارچوب باشد، بیان داشت: اینکه مطرح می‌شود در طرح مجلس مسدود‌سازی یا فیلترینگ وجود دارد اصلا چنین موضوعی در طرح حمایت از کاربران در فضای مجازی نیامده است و هر کسی که این موضوع را مطرح می‌کند دروغ می‌گوید.
 

علی خضریان از دیگر موافقان طرح «حمایت از کاربران فضای مجازی» نیز با انتشار یادداشتی در توضیح این طرح نوشت: ‏کسی با فعالیت شرکت‌های خارجی و رقابت در اقتصاد دیجیتال مخالف نیست. پلتفرم‌های اقتصادی غیرایرانی همچون نشان‌های خارجی در صنایع مختلف می‌توانند در ایران فعالیت کنند. آنچه مغایر ‫عقلانیت حکمرانی است، قاچاق اطلاعات، پهنای باند، عدم پرداخت مالیات و پاسخگو نبودن به دولت ایران است. در بخش دیگری از یادداشت نماینده مردم تهران آمده است: ‏باید بپذیریم همان طور که مرزهای جغرافیای سیاسی کشور نیاز به مراقبت و ساماندهی دارد، جغرافیای سایبری ایران هم باید ساماندهی شود، به شیوه‌ای که شرق و غرب مرز مجازی خود را مدیریت می‌کنند و واژه ‫مدیریت به هیچ وجه معنای تهدید اینترنت یا مخالفت با اصل آن نیست.

آزمون ضروری ولی دشوار بهارستان
 
افسارگسیختگی فضای مجازی در کنار فقدان ظرفیت قانونی برای کنترل این بستر باعث شده در سال‌های گذشته بحران‌های زیادی به جامعه ایران تحمیل شود. در این میان سرمایه‌گذاری سنگین جریانات معاند برای بهره‌گیری حداکثری از این فضا در کنار سیاست ضدایرانی صاحبان پلتفرم‌های اجتماعی باعث شده بسیاری از سناریوهای علیه امنیت ملی کشورمان نیز در این بستر پی گرفته شود. در نمونه مشهود این رفتارها در حالی که گروه‌های تروریستی تجزیه‌طلب نیز بیشترین استفاده را از شبکه اجتماعی اینستاگرام می‌برند، این پلتفرم آمریکایی اقدام به حذف هرگونه محتوایی در بزرگداشت شهید حاج‌قاسم سلیمانی کرده و حتی اکانت‌هایی را که محتوایی در دفاع از ایران تولید می‌کنند نیز محدود یا مسدود می‌کند. در چنین فضایی خیز نمایندگان مجلس برای تدبیر درباره «حکمرانی مجازی» امری صحیح و قابل توجه است. قانونمند کردن فضای مجازی ضمن مقابله با طرح‌های استکباری، مقابل بسیاری از کلاهبرداری‌هایی که با استفاده از خلع نظام نظارتی در اینترنت صورت می‌گیرد نیز می‌تواند بایستد. با این حال ضمن واقع‌بینی در این باره باید بایسته‌های اجرای موفق این طرح را نیز مدنظر قرار داد که مهم‌ترین آنها به شرح ذیل است.
 
اقناع عمومی و دوری از تصمیم‌گیری پشت درهای بسته: باز نگه داشتن باب گفت‌وگو در مواجهه با مردم، شنیدن نگرانی‌های عمومی و بیان راهکارهایی که در این باره اتخاذ شده از مهم‌ترین نکاتی است که نمایندگان مردم باید به آن توجه کنند. بازار گسترده شایعات در این حوزه و نگرانی مردم از امکان به خطر افتادن کسب و کارهای‌شان از جمله این موارد است. لذا بهتر است نمایندگان مجلس و مسؤولان امر ضمن توضیح و تشریح اهداف و چگونگی این بحث، در جلساتی با اصناف، آنها را نسبت به عدم مخاطره علیه کسب‌و‌کارهای‌شان قانع کنند. بسیاری از نگرانی‌های عمومی در این باره نیز به خاطر تصور این موضوع است که با قانونمند شدن فضای مجازی امکان ارتباط‌گیری مردم مختل می‌شود که در این باره نیز باید مردم را بخوبی قانع کرد. در نهایت اینکه تصور مردم از این طرح نباید اینگونه باشد که توطئه‌ای علیه منافع آنها اتخاذ شده و تحقق این امر در سایه گفت‌وگو و اقناع مردم میسر است.
 
تبیین صحیح علل لزوم قانون‌گذاری در حوزه حکمرانی مجازی: در کنار برطرف کردن نگرانی‌های مردم، تبیین علل ضروری بودن حرکت به سمت حکمرانی مجازی از دیگر مسائلی است که باید قانون‌گذاران به آن توجه کنند. سایه سنگین هراس‌آفرینی درباره قانونمند شدن فضای مجازی باعث شده اساسا مخاطرات افسارگسیختگی فضای مجازی کمتر در مباحث روز جایی پیدا کند. از همین رو یکی دیگر از مواردی که باید مورد توجه نمایندگان قرار گیرد، لزوم تشریح چرایی نیاز کشور به قانون‌گذاری در این حوزه است.
 
تضمین کارآمدی طرح: حافظه جمعی مردم مملو از اتخاذ تصمیمات فوری با هدف تحقق اموری است که هیچگاه رنگ واقعیت به خود ندیده‌اند. به همین خاطر نمایندگان مردم باید بخشی از توجه خود را به این مساله معطوف کنند که اساسا شرایط برای اجرای صحیح طرح «حمایت از کاربران فضای مجازی» فراهم شده است یا خیر و اگر جواب مثبت است؛ آنگاه این موضوع مجوزی برای بی‌توجهی به سایر وجوه بایسته نیست، چرا که قطعا الزام این قبیل طرح‌ها، وابسته به میزان کارآمدی آنهاست. بنابراین اهتمام اصلی طراحان باید به تضمین کارآمدی این طرح معطوف باشد.
 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری دانشجویان ایران ، تاریخ انتشار:  5  اسفند 1400، کدخبر: ،www.iusnews.ir،425247