شعار سال :خورشیدگرفتگی یا کسوف، هنگامی رخ می‌دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت‌هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمام آن را از دید ناظر زمینی بپوشاند. ماه در خورشیدگرفتگی از بین خورشید و زمین عبور می‌کند. این حرکت مانع رسیدن نور خورشید به زمین می‌شود و هنگامی که ماه از مقابل خورشید می‌گذرد سایه ماه روی زمین می‌افتد و آسمان تاریک می‌شود. خورشید گرفتگی به سه شکل کلی، جزئی و حلقوی رخ می‌دهد که در هر یک از این شکل ها بخش‌هایی از خورشید به اصطلاح می‌گیرد.

امروز سوم آبان ماه 1401 از حدود ساعت ۱۳:۳۰ شاهد کسوف حداکثر 60 درصدی در ایران خواهیم بود که از مناطق غربی آغاز می‌شود و به تدریج شهرهای دیگر به سمت مرکز و شمال شرق کشور خواهد بود که تا ساعت ۱۶ پایان می‌یابد و در همین فاصله یعنی همزمان با شروع خورشیدگرفتگی تا هنگام باز شدن خورشید، نماز آیات واجب می شود.

«رستمی» عضو کمیته علمی رصد خورشید گرفتگی ایران بیان داشت که،بیشترین میزان خورشید گرفتگی در ایران٬ در روستای تکله قوز از توابع شهرستان راز و جرگلان استان خراسان شمالی روی می‌دهد. خورشیدگرفتگی در استان خراسان شمالی از ساعت ۱۳:۴۱ تا ۱۶:۹ دقیقه روی خواهد داد.

نماز آیات در سال دهم قمری بر مسلمانان، واجب شد. در این سال، هنگامی که ابراهیم فرزند پیامبر (ص) از دنیا رفت، خورشید گرفتگی رخ داد. گروهی از مردم خورشید گرفتگی را با مرگ ابراهیم مرتبط دانستند؛ اما پیامبر (ص) این دو را از نشانه‌های الهی دانست که به امر خدا رخ می‌دهد، نه با مرگ یا حیات کسی. سپس دستور داد هنگامی که کسوف و خسوف رخ می‌دهد، نماز آیات بخوانند و خود با مسلمانان نماز آیات خواند.

در روایات از نماز آیات با این عنوان، یعنی صلاةالآیات یاد نشده است؛ بلکه با عنوان «صلاةالکسوف» از آن نام برده شده است اما در کتاب‌های فقهی هر دو عنوان برای آن به کار رفته است. گفته می‌شود علت نام‌گذاری این نماز به نماز آیات، احتمالاً این است که انسان این پدیده‌ها را نشانه قدرت خدا و مالکیت او بر همه چیز بداند.

اگر انسان از وقوع خورشیدگرفتگی جزیی اطلاعی نداشته باشد و بعد از باز شدن خورشید بفهمد که کسوف رخ داده، نماز آیات بر او واجب نیست، ولی چنانچه از وقوع آن اطلاع داشته و نماز آیات را نخوانده باشد، قضای آن واجب است. حضرت امام خمینی (ره) در مساله ۱۴۹۹ رساله توضیح المسائل می‌فرماید: اگر بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند، ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست.

روش خواندن نماز آیات
نماز آیات دو رکعت بوده و هر رکعت پنج رکوع دارد و می‌توان آن را دو گونه عمده به جا آورد:

۱- بعد از نیّت، تکبیر بگوید و یک حمد و سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره تمام بخواند، باز به رکوع رود، تا پنج بار این کار را انجام دهد، بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده کند و برخیزد و رکعت دوم را مانند رکعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام ‏دهد.

۲- بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد، آیه‌های یک سوره را پنج قسمت کند( بجای قل هو الله) و یک قسمت از آن را بخواند و به رکوع رود، بعد سر بردارد و قسمت دوم از همان سوره را (بدون حمد) بخواند و به رکوع رود و همین طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام کند و بعد به رکوع رود و رکعت دوم را هم به همین صورت به جا آورد، مثلًا سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ احَدٌ» را به ترتیب زیر تقسیم کند: قبل از رکوع اوّل: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» بگوید و به رکوع رود بعد بایستد و بگوید: «قُلْ هُوَ اللَّهُ احَدٌ» باز به رکوع رود و سربردارد و بگوید: «اللَّهُ الصَّمَدُ»، باز به رکوع رود و سر بردارد و بگوید: «لَمْ ‏یَلِدْ وَ لَمْ‏ یُولَدْ» و به رکوع رود و سر بردارد و بگوید: «وَ لَمْ ‏یَکُنْ لَهُ کُفُوَاً احَدٌ»، بعد به رکوع رود و بعد از سر برداشتن دو سجده کند و رکعت دوم را نیز مانند رکعت اوّل به‏ جا آورد و در آخر تشهد بخواند و سلام گوید.

حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله) در اجوبه الاستفتائات درباره خواندن نماز آیات به این شیوه می‌فرماید: بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم‌الله به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سوره‌ای را قرائت و رکوع کند. سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگری از آن سوره را بخواند و به رکوع رود و بعد، سر از رکوع برداشته و آیه دیگری از همان سوره را قرائت نماید و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره‌ای که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود.

*** همان چیزهایی که در نمازهای پنج گانه (یومیه) واجب و مستحب است، در نماز آیات نیز واجب و مستحب است ولی در نماز آیات، مستحب است به جای اذان و اقامه، سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند الصلاة.
*** مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید سمع الله لمن حمده و نیز پیش از رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم، گفتن تکبیر مستحب نیست.
*** خواندن نماز آیات به جماعت اشکال ندارد، بلکه مستحب است.
*** در تقسیم سوره، «بسم الله الرحمن الرحیم» آیه به حساب نمی‌آید.

*** اگر در حال عادت ماهانه زنان ، آفتاب يا ماه بگيرد و تا آخر مدّتى كه خورشيد يا ماه بازمی‌گشود از خون حيض پاك نشده باشد، نماز آيات بر او واجب نبوده و قضا هم ندارد. همچنین نماز آیاتی که به‌واسطه زلزله واجب شده است و قضای آن بر حائض واجب نیست.

*** نماز آیات برای زلزله هیچ گاه قضا نمی‌شود و همواره باید با نیت اداء خوانده شود و همچنین لازم است که تعجیل در خواندن، ولی در خورشید گرفتگی (کلی) اگر بعداً آن را به جا آورد باید نیت قضا کند.

*** خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در صورتی موجب واجب‌شدن نماز آیات می‌شود که با چشم غیرمسلح دیده شود. اگر آن‌قدر کم باشد که فقط با چشم مسلح دیده می‌شود یا بسیار زودگذر باشد، نماز آیات واجب نیست.

خورشید گرفتگی سوم آبان در حرم امام رضا (ع)

اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال،برگرفته از منابع گوناگون