شعار سال: چنانچه اقتصاد ایران در یک دهه گذشته با همان روند بلندمدتی که داشت رشد اقتصادی را تجربه می‌کرد، حجم اقتصاد کشور در پایان ۱۴۰۱ به یک هزار و ۱۴۰ هزار میلیارد تومان می‌رسید. چنانچه بنا باشد با همان روند دهه ۹۰ در سال‌های آتی رشد کنیم، در سال ۱۴۳۳ به این رقم خواهیم رسید.

میانگین بلند مدت رشد اقتصادی کشور در سال‌های قبل از دهه ۹۰ حدودا ۴.۳ درصد برآورد شده است. محاسبات نشان می‌دهد اگر با همان روند بلندمدت در یک دهه گذشته رشد اقتصادی را تجربه می‌کردیم، در پایان سال ۱۴۰۱ حجم حقیقی اقتصاد ایران به بیش از یک هزار و ۱۴۰ هزار میلیارد تومان می‌رسید. این در حالیست که حجم محقق شده اقتصاد کشور در پایان سال ۱۴۰۱ حدود ۷۸۰ هزار میلیارد تومان است. به بیان دیگر چنانچه شرایطی مانند تحریم در یک دهه گذشته به وجود نمی‌آمد و کشور از مسیر بلند مدت خود خارج نمی‌شد، در حال حاضر کیک اقتصاد ایران بالغ بر ۴۵ درصد بزرگ‌تر بود.

محاسبات نشان می‌دهد چنانچه از سال آینده به مسیر بلند مدت خود بازگردیم و سالانه ۴.۳ درصد رشد را تجربه کنیم، ۹ سال بعد تولید ناخالص داخلی ایران به جایی خواهد رسید که قرار بود امروز باشد. اگر هم بنا باشد طی سال‌های آتی با همین روندی که در یک دهه گذشته آمده ایم ادامه دهیم، در سال ۱۴۳۳ به حجم یک هزار و ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی نزدیک می‌شویم.

آخرین تصویر از اقتصاد ایران

بر اساس آخرین داده‌های منتشر شده از تولید ناخالص داخلی؛ حجم اقتصاد ایران از ۱۸۹ هزار میلیارد تومان در پاییز سال ۱۴۰۰ به نزدیکی ۱۹۵ هزار میلیارد تومان در پاییز سال گذشته رسیده است. بر همین اساس نرخ رشد اقتصادی در پاییز ۱۴۰۱ حدود ۲.۸ درصد بوده که نسبت به نرخ رشد تابستان کمی افزایش یافته است. علی رغم افزایش جزئی رشد اقتصادی در پاییز نسبت به تابستان، به طور کلی می‌توان گفت که نرخ رشد اقتصادی در کشور روندی نزولی را تجربه کرده، به گونه که از حدود ۷ درصد در بهار سال ۱۴۰۰ به کانال دو درصد رسیده است.

رشد اقتصادی ایران بدون احتساب نفت نیز در پاییز سال گذشته ۱.۶ درصد برآورد شده است. بالاتر بودن رشد اقتصادی کل نسبت به رشد اقتصادی بدون نفت گویای این است که در پاییز ۱۴۰۱ سرعت رشد بخش نفت نسبت به سایر بخش‌ها بالاتر بوده است. رشد اقتصادی بخش نفت در پاییز گذشته ۱۰.۷ درصد به ثبت رسیده است. همچنین رشد اقتصادی بخش کشاورزی برای هفتمین فصل متوالی در پاییز ۱۴۰۱ منفی شد.

اقتصاد ایران در پایان ۱۴۰۱

همان گونه که گفته شد آخرین آمار منتشر شده از رشد اقتصادی مربوط به پاییز سال گذشته است، بنابراین رشد اقتصادی و حجم اقتصاد ایران در کل سال ۱۴۰۱ در دست نیست. ۴ سناریو برای رشد اقتصادی زمستان در نظر گرفته شده تا نهایتا به رشد اقتصادی کل سال برسیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد در فرضی نه بدبینانه و نه خیلی خوشبینانه چنانچه رشد اقتصادی زمستان در حدود ۳ درصد بوده باشد، حجم حقیقی اقتصاد ایران در ۱۴۰۱ در حدود ۷۸۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

الان بایستی کجا بودیم؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین رشد اقتصادی ایران در دهه‌های قبل از سال ۹۰ حدود ۴.۳ درصد بوده است. این در حالیست که میانگین رشد اقتصادی در یازده سال گذشته یعنی از سال ۹۰ تا ۱۴۰۱ کمی بیشتر از ۱ درصد بوده است. چنانچه در دهه ۹۰ نیز اقتصاد ایران سالانه به طور متوسط مانند گذشته با همان نرخ ۴.۳ درصد رشد داشت، حجم حقیقی اقتصاد ایران در پایان سال ۱۴۰۱ به بالاتر از یک هزار و ۱۴۰ هزار میلیارد تومان می‌رسید. به بیان دیگر چنانچه در دهه گذشته نیز مانند روال عادی کشور رشد اقتصادی را تجربه می‌کردیم، کیک اقتصاد ایران بالغ بر ۴۵ درصد بزرگ‌تر از مقدار کنونی بود. این اختلاف به ارزش حدود ۳۶۰ هزار میلیارد تومان است. این امر نشان می‌دهد نه تنها در دهه گذشته در جا نزده ایم بلکه به طور چشمیگری از مسیر بلند مدت خود عقل مانده ایم. در ادامه گزارش با در نظر گرفتن ۳ سناریو برای رشد اقتصادی سال‌های آتی، به این امر پرداخته شده در چه سالی به حجم اقتصادی یک هزار و ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی خواهیم رسید.

برداشت اول.
بازگشت به مسیر بلند مدت

چنانچه فرض کنیم از سال آینده همه چیز تغییر کند و اقتصاد ایران به روال عادی خود برگردد و سالانه به طور متوسط رشد ۴.۳ درصدی را تجربه کند، در سال ۱۴۱۰ حجم حقیقی اقتصاد ایران به یک هزار و ۱۳۸ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. به عبارت دیگر چنانچه از سال آینده مانند روال بلند مدت اقتصاد کشور رشد را تجربه کنیم، ۹ سال بعد تازه به جایی خواهیم رسید که بنا بود امروز باشیم. با توجه به روند نزولی انباشت سرمایه و همچنین منفی شدن سرمایه گذاری خالص در کشور و همچنین شرایط سیاسی، بین المللی و اجتماعی کنونی، بعید به نظر می‌رسد در دهه آینده متوسط رشد بالای ۴ درصد را تجربه کنیم. از همین رو کشور در برخی از سیاست‌ها به تجدید نظر جدی احتیاج دارد.

برداشت دوم.

رویای برنامه توسعه محقق می‌شود؟

همواره در سالیان گذشته در کشور از نرخ رشد اقتصادی هدف ۸ درصدی صحبت شده، اما به غیر از سال ۹۵ که سال بعد از توافق برجام بود و رشد ۱۴ درصدی را تجربه کردیم، حتی هیچ گاه به این نرخ رشد نزدیک هم نشده ایم. اما ظاهرا بار دیگر در برنامه هفتم توسعه رشد اقتصادی هدف ۸ درصد تعیین شده است. محاسبات نشان می‌دهد چنانچه از سال آینده به طور متوسط ۸ درصد رشد را تجربه کنیم در سال ۱۴۰۶ حجم حقیقی اقتصاد به یک هزار و ۱۴۵ هزار میلیارد تومان خواهد رسید، به بیان دیگر با فرض رشد ۸ درصدی نیز ۵ سال بعد به حجم اقتصادی می‌رسیم که بنا بود در پایان سال گذشته می‌داشتیم.

همانگونه که گفته شد رشد اقتصادی ۸ درصد رویایی و دور از دسترس است. فارغ از شرایط کنونی ایران، کشور‌های انگشت شماری در جهان وجود دارند که توانسته اند چند سال پیاپی رشد‌های اقتصادی بالا و در محدوده ۸ درصد را تجربه کنند.

برداشت سوم.
ادامه روند کنونی رشد

میانگین رشد اقتصادی کشور در بیش از یک دهه گذشته (از سال ۹۰ تا سال ۱۴۰۱) ۱.۲ درصد برآورد شده، محاسبات نشان می‌دهد چنانچه در سال‌های آتی نیز متوسط رشد مانند دهه‌ای باشد که پشت سر گذاشته ایم، در سال ۱۴۳۳ به حجم اقتصادی یک هزار و ۱۴۲ هزار میلیارد تومان خواهیم رسید. به بیان دیگر چنانچه در ادامه با همین روندی که در یک دهه گذشته داشتیم پیش رویم، بالغ بر ۳۰ سال آینده به نقطه‌ای خواهیم رسید که بنا بود در پایان سال ۱۴۰۱ باشیم.

همانگونه که مشاهده شد در یک دهه گذشته اقتصاد ایران بسیار عقب مانده و ار همین رو بسیاری دهه ۹۰ را دهه از دست رفته خوانده اند. عقب ماندگی ایران به شدتی است که حتی اگر از سال آینده در فرضی رویایی سالانه ۸ درصد رشد کنیم، در سال ۱۴۰۶ تازه به جایی می‌رسیم که امروز بنا بود باشیم. در تمامی نظریات رشد انباشت سرمایه و پیشرفت تکنولوژی از اصلی‌ترین عوامل رشد اقتصادی بر شمرده می‌شوند، به طبع در شرایط تحریمی تحقق این شرایط به شدت دشوار است.

کاهش سهم سرمایه گذاری ار حجم تولید ناخالص داخلی ایران در طول یک دهه گذشته زنگ خطری جدی برای کشور به حساب می‌آید. چنانچه وضعیت انباشت سرمایه به عنوان موتور رشد اقتصادی بهبود نیابد، در سال‌های آتی نیز شاهد رشد‌های به مراتب وخیم تری خواهیم بود. چنانچه این وضعیت ادامه یابد در تله رشد‌های اقتصادی ناچیز و چه بسا منفی گیر خواهیم کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت صدای بورس، تاریخ انتشار:۵ فروردین ۱۴۰۲، کدخبر: 469271، www.sedayebourse.ir