شعار سال: فقر جهانی در ۳۰ سال گذشته، به دلیل رشد جبرانی وسیعی که در کشور‌های در حال توسعه (به ویژه در آسیا) شاهد آن بوده‌ایم، کاهش چشمگیری داشته است. تا سال ۲۰۱۵ حدود ۷۲۹ میلیون نفر، یعنی ۱۰ درصد از جمعیت جهان، زیر خط فقر (درآمد ۱٫۹۰ دلار در روز) زندگی می‌کردند که این بسیار فراتر از «هدف توسعۀ هزاره» برای به نصف رساندن میزان فقر بود. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳، در دوران اوج کاهش فقر جهانی، ۱۳۰ میلیون نفر از جمعیت فقیر جهان کاهش یافت.

این اتفاق موفقیت‌آمیز متاثر از اقدامات چین و هند بود. در دسامبر ۲۰۲۰، چین اعلام کرد که فقر مطلق را به‌طور کامل از بین برده است. هند از موفقیت تازه‌تری پرده بر‌می‌دارد؛ رشد اقتصادی سریع، نرخ فقر را به ۷۷ میلیون نفر یا ۶ درصد از جمعیت این کشور در سال ۲۰۱۹ کاهش داده است. با این حال، هند پیش از از سرگیری جدی روند کاهش فقر، یک جهش کوتاه‌مدت فقر را، به دلیل آسیب‌های ناشی از شیوع کرونا تجربه خواهد کرد. احتمالاً تا سال ۲۰۳۰، هند با داشتن کمتر از ۵ میلیون نفر زیر خط (۱٫۹۰ دلار در روز)، به طور عمده فقر مطلق را از بین خواهد برد. تا سال ۲۰۳۰، تنها کشور‌های آسیایی‌ای که بعید است به هدف پایان دادن به فقر مطلق دست یابند، افغانستان، پاپوآ گینه نو و کرۀ‌شمالی خواهند بود.

در سایر نقاط جهان، روند کاهش فقر ناامید کننده است. در آمریکای لاتین، فقر در آغاز این قرن به سرعت کاهش یافت، اما از سال ۲۰۱۵ در حال افزایش است، بدون اینکه کاهش قابل توجهی در آن تا پایان این دهه پیش‌بینی شود. در آفریقا، به لطف رشد سریع جمعیت و رکود رشد اقتصادی، فقر پیوسته در حال افزایش است. میزان فقر در آفریقا، که به دلیل همه‌گیری به میزان ۱۱ درصد افزایش یافته است، تا سال ۲۰۳۰ نشانه‌های کمی از کاهش را از خود نشان می‌دهد.

این روند‌ها از ظهور یک چشم‌انداز کاملاً متفاوت از فقر حکایت می‌کنند. در‌حالی‌که در سال ۱۹۹۰، فقر در کشور‌های کم‌درآمد آسیایی متمرکز بود، امروز (و در آینده) فقر عمدتاً در کشور‌های جنوب صحرای آفریقا و کشور‌های بی‌ثبات و متاثر از درگیری قابل مشاهده است. تا سال ۲۰۳۰، کشور‌های جنوب صحرای آفریقا ۹ کشور از ۱۰ کشور دارای بیشترین میزان افراد فقیر خواهند بود. شصت درصد از فقر جهانی در کشور‌های بی‌ثبات و متاثر از درگیری متمرکز خواهد بود. بسیاری از مراکز اصلی فقر در دهۀ آینده (مانند نیجریه، جمهوری دموکراتیک کنگو، موزامبیک و سومالی) در هر دو دسته قرار خواهند گرفت. تلاش‌های جهانی برای دستیابی به «اهداف توسعۀ پایدار ۲۰۳۰»، از جمله حذف فقر مطلق، به دلیل تمرکز فقر در این بارفتار‌های بی‌ثبات و دسترس ناپذیر به مشکل بر خواهند خورد.

تا سال ۲۰۳۰، فقر نه تنها با کشورها، بلکه با مکان‌های خاصی درون کشور‌ها سروکار خواهد داشت. کشور‌های با درآمد متوسط تقریباً نیمی از فقرای جهانی را در خود جای خواهند داد که این امر تغییر چشمگیری نسبت به ۴۰ سال قبل محسوب می‌شود. نیجریه اکنون سیمای جهانی فقر است و از هند، به عنوان مرکز اصلی فقر در سال ۲۰۱۹، پیشی گرفته است. (اگرچه هند موقتاً به علت شیوع ویروس کرونا که بسیاری از هندی‌های آسیب‌پذیر را به زیر خط فقر بازگرداند، جایگاه سابق خود را باز یافت، اما نیجریه در سال ۲۰۲۲ رتبۀ اول را از آن خود خواهد کرد). نیجریه در سال ۲۰۱۵، کانون ۸۰ میلیون فقیر یا ۱۱ درصد از فقر جهانی بود؛ تا سال ۲۰۳۰، این آمار می‌تواند تا ۱۸ درصد یا ۱۰۷ میلیون فقیر افزایش یابد.

اعداد و ارقام و روند‌های مربوط به فقر به‌طور سنتی کشور به کشور گزارش شده‌اند. به هر ترتیب، امروزه ما شاهد امکان‌های شکوفایی قابل‌توجهی در کشور‌های کم‌درآمد هستیم، درحالی که کشور‌های با درآمد متوسط می‌توانند محل انباشت فقر زیادی باشند. با پیشرفت‌های حاصل شده در داده‌های جغرافیایی و فروملی، تمایل فزاینده‌ای وجود دارد که برای شناسایی و هدف‌گیری بهتر این «کانون‌های» فقر، داده‌های فروملی را جایگزین معیار‌های سنجش ملی کنیم.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه، تاریخ انتشار:۱۸ خرداد ۱۴۰۱، کدخبر:۲۱۹۹۵، iran-bssc.ir