شعارسال: بیستم فروردین ماه امسال تصویب‌نامه هیات وزیران در خصوص اصلاح آیین نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست توسط معاون رئیس جمهور ابلاغ شد. در ماده ۱۳ این تصویب نامه درج شده؛ سازمان می‌تواند کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست را که به دستور مرجع قضائی به سازمان معرفی شده یا می‌شوند تا تعیین تکلیف نهایی در مرجع قضائی، به طور موقت رأسا یا از طریق مؤسسات مراقبت خانواده محور به خانواده‌های دارای صلاحیت بسپارد.

با درج این بند به نظر می‌رسد هدف، تسهیل و ساده سازی شرایط و فرایند فرزند خواندگی و امین موقت است. چرا که تا قبل از این خانواده‌ها پیش از سرپرستی کودک باید از طریق مراجع قضایی احراز هویت می‌شدند و پس از آن قانون می‌تواند وضعیت کودک بی سرپرست را تعیین تکلیف کند. شیوه نامه اجرایی این تصویب نامه هم قرار بود از تاریخ ابلاغ تا سه ماه بعد باشد که احتمالا یکی از همین روز‌هایی آینده است.

یکی از معضلات و دشواری‌های جامعه ما موضوع کودکان بی سرپرست است. کودکان بی گناهی که در شرایط خاص خانواده خود را از دست می‌دهند و به اجبار بی سرپرست می‌شوند.

کودکان بی سرپرست به کودکانی اطلاق می‌شود که به دلایل متعدد از حمایت و نگهداری خانواده محروم بوده‌اند و امکان زندگی در محیط خانواده را ندارند. این کودکان در مراکز شبانه روزی، خوابگاه، شیرخوارگاه‌ها موسسات مراقبتی شبه خانواده نگهداری می‌شوند.

سال‌های اولیه کودکی یعنی از تولد تا ۶سالگی مهم‌ترین دوران شکل گیری شخصیت است. یکی از مشکلات این کودکان نداشتن احساس امنیت و بی‌ثباتی در وضعیت آنهاست. کودکانی که در مراکز شبانه‌روزی هستند به دلیل جابجایی‌های مکرر از خانه به خانه دیگر و از خانه به شبانه روزی و از شبانه روزی به خانه، تغییر سیاست‌های مرکز نگهداری، و یا حتی از تغییر کارمندان، امکانات رفاهی و تفریحی متزلزل می‌شوند.

دو سال قبل، یعنی فروردین ماه ۱۴۰۰ معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی از امکان واگذاری مسئولیت نگهداری نوزادانِ بدون سرپرست به مراکز غیردولتی خبر داد؛ خبری که سبب شد بسیاری از مددکاران اجتماعی و کارشناسان حوزه آسیب‌های اجتماعی به آن واکنش نشان دهند. به‌گفته معاون سازمان بهزیستی «از حدود ۶۸۰ مرکز نگهداری شبانه روزی کودکان و نوجوانان که در سازمان داشته اند، حدود ۶۴۰ مورد از این مراکز توسط بخش غیردولتی و خیریه‌ها مدیریت می‌شود و جز شرکاء و همکاران اصلی سازمان هستند.»رسانه از سخنان مسعود فرید گزارش داد که او معتقد است: همان طور که مدیریت سنین سه سال به بالا را به بخش غیردولتی (در قالب ماده ۲۶) واگذار کرده بودیم، این مسئله مطرح شد که ما می‌توانیم حتی شیر خوارگاه‌ها را هم به متقاضیان دهیم البته متقاضیان صاحبان صلاحیت و کسانی که سابقه کار در این زمینه‌ها را دارند و از لحاظ رفتاری و سلامت همه جانبه مورد تایید هستند.

بعد از آن در خرداد ماه ۱۴۰۱ معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: بهزیستی در پی تدوین فرایند‌هایی است که واگذاری سرپرستی کودکان بدون سرپرستِ مؤثر مطابق ضوابط قانونی تسهیل شود.

محمد نصیری معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در نشست هم‌اندیشی در خصوص تسهیل فرزندخواندگی و امین موقت با اشاره به اینکه سیاست این سازمان مراقبت از کودکان فاقد سرپرست موثر در بستر خانواده است، گفت: بهزیستی در پی تدوین فرآیند‌هایی است تا واگذاری سرپرستی این کودکان مطابق با ضوابط قانونی تسهیل شود.

*چوب حراج به کودکان زیر سرپرستی بهزیستی

بعد از این گفته‌های مسئولان بهزیستی در طی دو سال اخیر حالا به نظر می‌رسد شیوه نامه جدید در سکوت خبری و بدون رسانه‌ای کردن و صحبت از اینکه چه تغییراتی در قوانین ایجاد شده است، قرار است به اجرا در بیاید. در خصوص واکاوی این تصمیم و چرایی آن به سراغ علیرضا شریفی یزدی آسیب شناس رفتیم تا خطراتی که در شرایط واگذاری جدید، کودکان بی‌سرپرست را تهدید می‌کند، بررسی کنیم.

این جامعه شناس گفت: با تسهیل شرایط واگذاری به گونه‌ای که سلامت کودکان در معرض خطر و آسیب‌های جسمی و روانی قرار نگیرد، موافق هستم. در حال حاضر از تغییرات و چگونگی فرایند تسهیل سازی را به دلیل اینکه رسانه‌ای و بیان نشده است، به طور دقیق اطلاع ندارم. اما با کلیت چنین طرحی موافق هستم چرا که مسیری که در حال حاضر وجود دارد و برای خانواده‌ای که فرزند ندارند یا فرزند دارند، اما می‌خواهند فرزند دیگری هم به سرپرستی بگیرند باید طی شود، مسیر سختی است، اما این رویکرد در کل دنیا این چنین است فقط در کشور ما نیست که ضوابط واگذاری فرزند پروتکل سخت گیرانه دارد.

شریفی یزدی ادامه داد: مساله امین موقت بحثی دیگر است، اما در فرایند واگذاری فرزند به خانواده تسهیلاتی در نظر گرفته می‌شود که همه آن‌ها در جهت صرف واگذاری نیست بلکه بخشی از آن به ارائه خدمات بعد از واگذاری از سوی دستگاه‌های ذی ربط صورت می‌گیرد، برای اینکه مردم ترغیب به این امر شوند.

این تحلیل‌گر مسائل اجتماعی توضیح داد:، اما مساله کجا بوجود می‌آید؛ در دوره‌ی اول و دوره دوم کودکی یکی از مشکلاتی که برای کودکان ایجاد می‌شود، نداشتن ثبات است. یعنی بچه‌ها در سنین کودکی و تا قبل از نوجوانی که تفکر انتزاعی در آن‌ها شکل بگیرد، دارای تفکر عینی هستند؛ و این جابجایی‌های مکرر معمولا برای کودکان بی سرپرست لطمات روحی سنگین به جا می‌گذارد و باعث می‌شود که طرحواره رهاشدگی و طرد و تنهایی در آن‌ها شکل بگیرد؛ و احساس عدم امنیت در این کودکان تقویت شود و در سال‌های بعد زندگی به صورت انواع آسیب‌های اجتماعی خودش را نشان دهد؛ بنابراین باید در نظر داشته و مراقبت کنیم تا تسهیل سازی فرایند واگذاری کودکان چه به صورت موقت چه دایم با این احتمال که بعدا ممکن است از طرف مرجع ذی الصلاح در نهاد قضایی تایید نشود و بچه برگردد او را دچار احساس عدم امنیت، طرحواره دوست نداشتن و رها شدن می‌کنیم در نتیجه لطمه‌ای که این این کودک با آن مواجه می‌شود به مراتب بیشتر از کودکی است که به هر دلیلی از سنی دیگر در پرورشگاه و مراکز نگهداری زندگی می‌کند و این رفت و برگشت‌های آسیب زا را ندارد.

شریفی یزدی گفت: بله تسهیل کردن کار خوبی است به شرط آنکه اولا منتج به عدم دقت نشود که بعد متوجه بشویم والدین انتخاب شده برای کودک، صلاحیت لازم را برای نگهداری از او ندارند. ثانیا درصد و امکان بازگشت کودک به مراکز نگهداری باید به شدت کاهش پیدا کند و حتی به سمت صفر میل کند. چون بچه‌ها توان پشت سر گذشتن چنین تروما‌هایی را ندارند.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت فراز، تاریخ انتشار: 26تیر1402، کدخبر: 64143، www.farazdaily.com