شعارسال: بیماریها و نقصهای مربوط به حوزه ناباروری مردان یکی از شایعترین عوامل ناباروری است که انواع مختلفی دارد و به واسطه این گستردگی آمار و اطلاعات چندان دقیقی از مبتلایان به آنها وجود ندارد؛ علم و فناوری، گامهای بلندی را در درمان این بیماریها پیموده است اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.
به گفته مریم کبیرسلمانی؛ مدیرعامل ژن و سلول ایدهآل در بین عوامل ناباروریهای گوناگون در مردان، آزواسپرمی نسبتاً از عوامل شایع به شمار میرود؛ فناوری سلولهای بنیادی، روشها و راهکارهای مؤثری برای درمان آن پیشنهاد کرده و این شرکت نیز توانسته است با استفاده از دانش فنی بروز و بومیشده این حوزه، راهکارهایی را برای درمان این نوع از ناباروری در مردان ارائه دهد.
وی با بیان اینکه یک مرد از هر 15 مرد نابارور مبتلا به این بیماری هستند، افزود: آزواسپرمی به دو دسته بزرگ انسدادی و غیر انسدادی تقسیم میشود که در نوع انسدادی، بیضهها اسپرم تولید میکنند ولی لولههایی که اسپرم را از بیضه خارج میکنند، مسدود هستند.
این متخصص سلولهای بنیادی عوامل گوناگونی چون نقص ویتامین A، عدم کارکرد صحیح سلولهای سرتولی، آسیبهای ناشی از در معرض اشعه قرار گرفتن بیماران سرطانی و حتی افزایش دمای بیضه را عنوان میکند که بر مرحله حساس تبدیل اسپرماتوگونیای غیرتمایزی به تمایزی اثرگذار هستند.
مدیرعامل ژن و سلول ایدهآل با اشاره به اینکه شانس بالای باروری در مبتلایان به آزواسپرمی انسدادی زیاد است، گفت: حتی این بیماران ممکن است با یک عمل جراحی کوچک از راه طبیعی بچهدار شوند اما ناباروری با علت آزواسپرمی غیر انسدادی به درمانهای دارویی پاسخ نمیدهد و پیوند سلولهای بنیادی اسپرماتوگونیا تنها راه حفظ باروری طبیعی است.
وی ادامه داد: به دلیل نگرانیهایی که پیرامون اهدای اسپرم و تبعات ناشی از آن وجود دارد، این روش درمانی میتواند برطرف کننده این قبیل از مشکلات برای بیماران آزواسپرمی باشد.
به گفته کبیر سلمانی در این روش سلولهای یاد شده از بیضه جدا شده و پس از کشت و تکثیر آن به بیضه گیرنده پیوند زده میشود و به دنبال آن، سلولهای پیوند زده شده در بیضه، وارد فرآیند اسپرماتوژنریس میشود که نتیجه آن، تولید اسپرم و در نهایت کسب قدرت باروری فرد خواهد بود.
وی نقش توانمندی فنی و استفاده از ظرفیت متخصصان بومی در حوزه سلولهای بنیادی را زمینهساز این موفقیت درمانی دانست و افزود: اکنون با تلاش گروهی از متخصصان شاخههای مختلف علوم زیستی و با هدف فناوری در حوزه سلولهای بنیادی و ارائه خدمات تخصصی به مراکز فعال، این فرآیند آغاز شده است.
به گفتهی این فعال فناور، تاکنون تعدادی از مردان مبتلا به این نوع ناباروری در فرآیند درمان با این روش قرار گرفتهاند و از میان آنان تعدادی به درمان پاسخ مثبت داده و توانایی باروری خود را کسب کردهاند؛ همچنین تعداد قابل توجهی از متخصصان، تکنسینها و فعالان این حوزه فناوری به واسطه تلاش در این حوزه در شرکت مشغول فعالیت هستند.
وی با اشاره به نقش حائز اهمیت این روش درمانی در ایجاد ثروت و جذب بازار بالای این حوزه گفت: توجه به این فناوری و توسعه این روش درمانی میتواند ضمن ایجاد زمینه اشتغال برای متخصصانی که در این حوزه از سلولهای بنیادی فعال هستند، زمینه جذب بازار بزرگ این عرصه به کشور و در نتیجه آن ، ارزآوری قابل توجه را به همراه داشته باشد.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 1تیر1396، کدخبر: 1443960: www.tasnimnews.com
«تمامتوان» یا totipotent: به سلول تخمک و سلولهای جنین در مرحله ۴ سلولی و ۸ سلولی گفته میشود که میتوانند تمام بافتهای بدن و همچنین پردههای آمنیون (درون شامه) و کوریون (برون شامه) و جفت را ایجاد کنند. این یاختهها را میتوان از جنینهای چهار یا پنج روزه حاصل از تخمکهایی که با روشهای آزمایشگاهی لقاح داده میشوند به دست آورد و در محیطهای کشت اختصاصی رشد داد. از این رو، یاختههای تمام توان به یاختههای بنیادی جنینی هم معروف هستند.
«پرتوان» یا pluripotent: به سلولهایی گفته میشود که میتوانند سلولهای چندین بافت را تولید کنند. از جمله سلولهای لایه اکتودرم، مزودرم و اندودرم که به ترتیب مربوط به لایههای خارجی، میانی و داخلی جنین هستند. یاختههای بنیادی اکتودرمی، پیش ساز سلولهای پوست و سلولهای دستگاه عصبی هستند. یاختههای مزودرمی پیش ساز بافتهای عصبی، ماهیچهای، چربی، همبند، خون، سلولهای لولههای کلیوی و … هستند. یاختههای اندودرمی پیش ساز سلولهای لوزالمعده، تیروئید و سلولهای ریوی هستند. در افراد بزرگسال هم، نوعی از یاختههای بنیادی پر توان که منشأ مزودرمی دارند، در پالپ دندان و بعضی بافتهای چربی یافت میشوند. نوعی از این یاختهها (یاختههای بنیادی خون ساز جنینی) را میتوان از خون باقی مانده در بند ناف، پس از تولد نوزاد به دست آورد. ویژگی مهم این یاختهها نابالغ بودن لنفوسیتهای آن است. از این رو میتوان با پیوند زدن آنها به مغز استخوان افراد بیمار علاوه بر تأمین سلولهای خونی جدید برای آنها، انتظار موفقیت بالایی از عمل پیوند داشت. از آن جا که یاختههای بنیادی خون ساز جنینی «پرتوان» هستند و قابلیت تمایز به تمام بافتهای بدن را دارند؛ به دست آوردن آنها از بند ناف افق جدیدی برای درمان بسیاری از بیماریها در آینده نه چندان دور ترسیم میکند.
«چندتوان» یا multipotent: یک رده پایینتر از سلولهای پر توان محسوب میشوند و میتوانند سلولهای مختلف یک بافت معین را تولید کنند. مانند سلولهای بنیادی مغز استخوان که قادر به تولید انواع سلولهای مختلف بافت خونی، شامل سلولهای قرمز، سفید، لنفوسیتها و پلاکتها هستند. یاختههای بنیادی موجود در بافتهای مختلف (عصبی، پوست و …) افراد بزرگسال، در این دسته قرار میگیرند.
«تکتوان» یا unipotent: به سلولهایی گفته میشود که فقط توانایی تولید یک سلول متمایز را دارند. مانند لنفوسیتهای B که تنها قابلیت تولید پلاسموسیتها را دارند.
جنین ۳ تا ۵ روزه را بلاستوسیست مینامند. یک بلاستوسیست تودهای متشکل از ۱۰۰ یاخته و یا بیشتر است. یاختههای بنیادی، یاختههای درونی بلاستوسیست هستند که در نهایت به هر یاخته، بافت و اندام درون بدن تبدیل میشوند.
رشد یاختههای بنیادی در محیط آزمایشگاه را اصطلاحاً کشت یاختهای مینامند. در واقع جدا کردن یاختههای بنیادی جنینی از طریق انتقال سطح داخلی بلاستوسیست به یک ظرف کشت آزمایشگاهی پلاستیکی که شامل یک بستر تغذیهای به نام محیط کشت میباشد انجام میگیرد. تقسیم و ازدیاد یاختهها بر روی سطح این ظرف انجام میگیرد. سطح داخلی این ظرف معمولاً به وسیله یاختههای پوست جنین موش پوشیده شدهاست. این یاختهها قادر به تقسیم شدن نیستند. به این لایه پوشانندهٔ یاختهای در اصطلاح لایه تغذیهای (به انگلیسی: feeder layer) گفته میشود. دلیل استفاده از این یاختهها فراهم آوردن یک سطح طبیعی به منظور چسپیدن یاختههای بنیادی به آن و عدم جداشدنشان است. در ضمن یاختههای این لایه مواد مغذی را به داخل محیط کشت رها میکنند.
پس از چند روز یاختههای کشت داده شده شروع به رشد و تقسیم شدن در این محیط میکنند. هنگامی که این عمل انجام گرفت یاختههای کشت داده شده که زیاد شدهاند را از این محیط برداشته و به محیطهای تازهٔ کشت منتقل میکنند. روند کشت مجدد یاختهها بارها و بارها به مدت چند ماه تکرار میشود. بعد از ۶ ماه یا بیشتر ۳۰ یاختهٔ اولیه تبدیل به هزاران میلیون یاختهٔ بنیادی جنینی میشوند. یاختههایی را که در این دوره ۶ ماه و در این محیط کشت مخصوص تقسیم شده و در عین حال تماییز نیابند را پرتوان (pluripoten) مینامند.
اخیراً راه حلهایی جهت کاهش مدت زمان تولید یاختههای بنیادی ارایه شده است
پارکینسون: در این بیماری نورونهای سازنده دوپامین در قسمت توده سیاه مغز از بین میروند. با جایگزین کردن سلولها میتوان به بهبودی بیمار کمک کرد.
دیابت نوع یک: سلولهای β در جزایر لانگرهانس پانکراس مورد حمله سیستم ایمنی قرار گرفته و از بین میروند. در نتیجه توانایی بدن در تولید انسولین از بین رفته و درصورت عدم تزریق خارجی، بیمار زنده نخواهد ماند. با بازسازی و جایگزینی این سلولها مشکلات بیماران دیابتی حل خواهد شد.
آلزایمر: در نتیجه تجمع پروتئین tau (مرتبط با ریزلولههای اسکلت سلولی) در داخل سلولهای عصبی و تجمع پروتئین بتا-آمیلوئید در خارج سلولها، توانایی آنها در انتقال پیام عصبی کاهش یافته و بیمار با مشکلات حافظه و سایر مشکلات عصبی مرتبط رو به رو خواهد شد. در مراحل مختلف این بیماری تعداد زیادی از سلولهای درگیر دچار خزان یاختهای میشوند. با جایگزین شدن سلولهای عصبی از بین رفته؛ بهبود قابل ملاحظهای در وضعیت این بیماران انتظار میرود.
سکته مغزی: در اثر ایجاد لخته خونی و در نتیجه از بین رفتن بخشی از بافت مغز به علت نرسیدن اکسیژن اتفاق میافتد.
بیماران قلبی: توصیه میشود برای افرادی که در مراحل وخیم بیماری قلبی بوده و در انتظار دریافت قلب پیوندی به سر میبرند، در کنار تجویز داروهای سرکوبکننده دستگاه ایمنی، از روش پیوند یاختههای بندناف به عنوان یک روش کمکی استفاده کرد.
بیماران کبدی: در حال حاضر اگر بیماری دچار سرطان کبد باشد، جراح مجبور است برای جلوگیری از انتشار سرطان (متاستاز) به بخشهای دیگر بدن، بخش سرطانی کبد را نابود کند. برای این منظور معمولاً طی دو عمل جراحی همزمان، خون ناحیه سرطانی کبد را قطع میکنند تا بافت آن را بازسازی کنند.
درمان قرنیه: هم اکنون پروژه استفاده از سلولهای بنیادی جهت درمان قرنیه چشم در پژوهشگاه رویان در حال پیگیری میباشد.
مشکلات/فلج نخاعی، سوختگی، آرتروز، روماتیسم و …
درمان بیماریهای دهان، فک:تحقیقات گستردهای در زمینه درمان آسیبهای وارده به بافت صورت و غدد بزاقی با استفاده از سلولهای بنیادی در مرحله آزمایشگاهی در حال انجام است که نتیجه حاصل از آن میتواند جایگزین مواد مصنوعی شود