کد خبر: ۷۳۴۵۶

تعداد نظرات: ۳ نظر

تاریخ انتشار : ۱۳ مرداد ۱۳۹۶ - ۰۰:۳۷

فرهنگ و هنر » زبان و قومیت

زیروبم لهجه اصفهانی های عزیز (طنز)

لهجه ها با کارکردهای خاص متناسب شده در زیست بوم های طبیعی ، فرهنگی و اجتماعی مختلف، بعضا از چنان پیچیدگی اوایی برخوردار می شوند که نمی توان با نگاه سطحی به عمق آنها پی برد.یکی از این لهجه ها ، لهجه اصفهانی است که با ترکیب مثل های خاص این منطقه با این لهجه شیرین و تلفظ ویژه کلمات، انسان را بنوعی تحیر وادار می کند.در ادامه به برخی از این واژه ها و شیوه بیان آنها ( البته به زبان طنز) اشاره شده است. امتحان کارشناسی ارشد ناپیوسته در رشته زبان و ادبیات اصفهانی به همراه کلید حل سوالات (طنز).

شعارسال: هیچ پدیدار زبانی به گونه‌ای ناگهانی و در چهارچوب زمانی‌ محدود شکل نمی گیرد. بر این بنیاد زبان فارسی‌ امروز، از همان روزگار ساسانیان، در کنار زبان پهلوی‌ رایج، در حال به روز شدن بوده و گونه‌ها و گویش‌های آغازین ِ آن، در گوشه و کنار سرزمین پهناور ایران می بالیده و آنچه از سده‌ چهارم به ما رسیده، ساقه‌ بررُسته و بالیده‌ای از جوانه‌ نخستین ِ یکی از گویش‌های آن بوده که امروز از آن با نام زبان فارسی یا فارسی‌ دری یاد می‌کنیم.برای بررسی یک لهجه در یک زبان، ضمن تاریخ شناسی و پیشینه یابی ، شناخت سه گانه «دستگاه آوایی»، «دستور» و «واژگان» باید مدنظر باشد.بعنوان مثال برای لهجه اصفهانی باید در مرحله‌ نخست، دگردیسی‌های آوایی‌ لهجه‌ اصفهانی و پس از آن دیگرگونی‌ها و ویژگی‌های دستوری‌ این لهجه را در سنجش با فارسی‌ معیار بررسی کرد و سرانجام، فهرست هایی از کارواژه‌ها و نام‌واژه‌های دارای دوگونگی‌ آوایی و یا یکسره دیگرگونه نسبت به فارسی‌ معیار را بازشناسی نمود.
متن زیر قصد ورود پژوهشی به بحث همچون آثار علمی دکتر کلباسی و سایر بزرگان زبان شناسی کشور را نداشته و صرفا با رویکرد طنز به مسئله پرداخته شده است.

امتحان کارشناسی ارشد ناپیوسته در رشته زبان و ادبیات اصفهانی ،به همراه کلید حل سوالات .

ابتدا سوالات را کامل خوانده و با در نظر گرفتن قواعد قلب، اقدام به پاسخ دادن نمایید.

1-کلمات زیر را معنی کنید.

1- بَلگ 2- حَسِجّلال 3- آلاشغال 4- سِگاسوتا

5- زِرزِمین 6- شبی چراغی 7- چُماله 8- حَج مَن باقر

9- وَلَحظا 10- آونگون 11- بولونی 12- بَلکی

13- چرکوندی 14- گودالی 15- قیلاگونی 16- سُکِّربیت

17- دَمادولا 18- حَبّاد 19- ورمالیدند 20- مادی

21- چیویلی 22- لا ماشین

2- اعضای زیر کدامیک از اعضای بدن انسانند؟

1- چَکی لُپ 2- گُرته 3- سَکاسینه 4- سَکاصورِت

5- گیسی 6- چَکاچیویل 7- ناقولوسی

8- گُلی کمر خنجر

3- امراض بیرونی و درونی زیر کدامند؟

1- کمرم شیت شد 2- سرم بانگس 3- دلم انقلابس 4- زیرو رو میزِنم

5- دلمالِش 6- توتولی

4- جملات دعایی زیر را معنا کنید.

1- الای آکِلِه بیگیری

2- بادی یامان بیگیری ایشالله

3- الای بالا پر بِزِنی

4- الای سه قلی بودی

5- تیری غیب بخوری ایشالله

6- تیری اَجل خورده

7- توپ تو شیکمد بِرِد

8- الای بُپُکی

5- جانداران زیر کدامند؟

1- قورباغر

2- خرخاسِکی

3- سه پَلو

4- مالشتیمال

5- مالمالِک یا مالمالی

6- پاختِر

6- نسبت خانوادگی افراد زیر را مشخص کنید.

1- باخاجه 2- بُسوره 3- همریش 4- یاد 5- خارسو

7- اصطلاحات زیر را معنی کنید.

1- دَراومِد گفت 2- قو نیمیپِرِد 3- خَبِریش نیست

4- کَمَری راوِس هَنو 5- را نیمیبِرِد 6- مردی رِندیشس

7- سِگسارونس 8- آغولیاد واغلید؟ 9- اِدِراوادِرِد میکونم

10- برادون کشیدن 11- دِرِزا چاق کردن 12- جخ هم رسوندند

13-بِلاگیری درو وُردن 14- آدمی نَیَرز 15- وا میدارم

16- هوا کیـفس 17- آ یکی اونم 18- چه خبِر اَتِر؟

19- هوا تیفونس 20- دِ آره دِ 21- سُک نَزِن

22- وَقّی کردس 23- آدمی یه غازی

8- محله های زیر در کجای اصفهان قرار دارند؟

1- چارسو کوچیک 2- بازاری حَجاقا شجاع 3- پُشتی آشپِزی

4- کوجون 5- گورتون 6- جوزون

7- طوخچی 8- نجارباشی 9- جوق اِباد

10- مَچِّدلنبون 11- چاله حج میرزا 12- چارسو علی قولی آقا(آ ی کشیده)

13- چناردالبِتی 14- لَتیشا 15- باقوچخونه

16- کِرماکیلیچه 17- رودِرون 18- پارون

9- جملات زیر چه مواقعی به کار می روند؟

1- یار مبارِک پولِکی عروسا اووردن زورِکی

2- خارسو بیشین رو فشفشه بزا عروسد خوشش باشه

3- جیگِّر جیگِرس دیگِّر دیگِرس

4- مثلی سِگی تاتوره خورده میموند

5- شبا به چراغِس آ روزا به غِلاغ

6- اینقد کِریم پِشه بازی درنیار

7- قِرِشا قاشوق کردس

10- کدامیک گزینه واحد پول قدیمی در اصفهان بوده است؟

1- یه قاضی 2- یه قازی 3- یه غازی 4- عم قزی

11- تفاوت آآآقا با آ ی کشیده و آقا بدون آ ی کشیده در چیست؟

12- معنای کلمه گِلی را در هر ترکیب را بنویسید.

1- گِلی درخت

2- گِلی کوچا

3- گِلی هم

4- گِلی کوه

13- حالت های مختلف کلمه اونسّانیا را بنویسید. (برای اشاره به هر چیزی) موفق باشید

اما جواب ها

1) پاسخ های بخش معنی کلمات :

1- بلگ: همان برگ است. قاعده تبدیل ر به ل (در لهجه اصفهانی "ر" معمولا به "ل" تبدیل می شود)

2- حَسِجّلال: حاج سید جلال (قاعده ادغام بنیادی).

3- آلاشغال: معرب آشغال بوده که به مرور اَل به آل تبدیل شده. مثال: بیا بریم ناهار بخوریم. وای نه یه زا آلاشغال خوردم تو دلم دعواس.

4- سِگاسوتا: در اصطلاح به عده زیاد گفته می شود. دقت شود که سو در سگاسوتا کشیده خوانده شود. مثال وای خره نبودی بیبینی طرف سِگاسوتاشم اوورده بود. یعنی اینکه هر چی آدم داشت برداشته بود اوورده بود.

5- زِرزِمین: زیرزمین

6- شبی چراغی: تا قبل از ساعت 12 شب، تا وقتی چراغ ها روشنند.

7- چُماله: همون مُچاله تهرونی

8- حَج مَن باقر: حاج محمد باقر. قاعده یرملون در زبان اصفهانی

9- وَلَحظا: از لحظه میاد. مثال: خِرندیده همِشا تو کوچا ولحظا میزِند. یعنی همش تو کوچه ها الاف می گرده. خِر همون خیره

10- آونگون: آویزون

11- بولونی: خمره. گاهی جهت ابراز محبت به دیگران هم به کار می رود. مثال: بولونی پَ کوجای پَ؟ (معادل عبارت"پس کجایی عزیزم؟" در تهران).

12- بلکی: شاید

13- چرکوندی: همان چرک است که بار تنفری زیادتری دارد. مثال: دِ آره دِ جونم مرگ شده با یه زا لباسی چرکوندی اومِده بود.

14- گودالی: چاله و گودال تحقیر شده

15- قیلاگونی: قیر و گونی. قیل همان قیر است. قاعده تبدیل ر به ل. مثال: این چای چرا قیله؟ یعنی چرا اینقدر چایی سنگینه که رنگش مثل قیر شده؟

16- سُکِّربیت: چوب کبریت

17- دَمادولا: نزدیکی ها. مثال: لباسای من کو؟ همین دمادولاس

18- حَبّاد: حبیب آباد. مکانی نزدیک اصفهان. قاعده اضمحلال 5 حرف در یک تشدید

19- ورمالیدند: رفتند. مثال: چوریا ورمالیدن تو سیبه یعنی جوجه ها داخل بن بست رفتند. مثال: وَپِّریده پاچاشا ورمالیدس. یه اصطلاحیه در مورد شلوارای برمودا

20- مادی: جوی آب.. در اصفهان مواقعی که از واژه مادی استفاده نمی شود از واژه جوق یا جوقچی استفاده می شود.

21- چیویلی: چرکوندی

22- لا ماشین: در اصطلاح همان زیر ماشین است. حسن رفت لا ماشین یعنی ماشین بهش زد (تصادف کرد)

2)پاسخ های سوالات اعضای بدن :

1- چَکی لُپ: دهان. مثال: هر چی از چکی لپش دراومد نثاری ما کرد.

2- گُرته (گُرده قاعده تبدیل د به ت): پشت و کمر

3-: سَکا سینه: سر و سینه با هم. سکا سینِم گرفتس.

4- سَکاصورت: صورت

5- گیسی: ماهیچه شانه و گردن. مثال: خره اینقدِه تا تو این گیسییام درد میکوند که اَلاَمانما بریدس... با گیسو اشتباه نشود.

6- چکاچیویل: صورت. مثال: آب اِز چکاچیویلش سرِزیرس عامو. (سرازیر)

7- ناقولوسی: نای و یا همان خرخره. مثال: اتوبوسِ تا تو ناقولوسیش پر کردس.

8- گُلی کمر خنجر: مهره های آخر ستون فقرات.. یه جمله معروف هم هست که میگه: اِگه این کارا بوکونی گلی کمر خنجرد میشکِنِد. یعنی انگار این کار برات خیلی سخته.

3)پاسخ های سوالات امراض بیرونی و درونی :

1- کمرم شیت شد: کمرم داغون شد. شیت احتمالا از واژه شِت فرنگی گرفته شده.

2- سرم بانگس: سرم درد میکنه. از بنگ میاد.

3- دلم انقلابس: همون تو دلم چمچماله یا وضعیت مزاجیم خوب نیست.

4- زیرو رو میزِنم: نوعی از انقلاب دل که پیشرفت کرده و اعضا مجاور را تحت تاثیر قرار داده.

5- دلمالِش: یه نوع خاصی از حالات نامساعد مزاجی که بیشتر در مواقع ازدواج پیش میاد.

6- توتولی: زگیل. من واقعا دیگه نمیدونم این واژه از کجا اومده شرمنده!!!

4 )پاسخ های سوالات جملات دعایی:

1- الای آکِله بیگیری: آکله به معنی: خوره. یعنی الهی مرض خوره بگیری.

2- بادی یامان بیگیری ایشالله: این دعا در مواقعی که کسی زیاد داد و فریاد می کند بکار می رود. یامان از یمن میاد. باد یمنی تبدیل شده به: باد یمانی, وبعد به باد یامان.. و آن مرضی باشد شبیه خناق که گلو باد می کند و راه نفس بسته می شود. در برخی مواقع یامان حذف می شود و داریم الای باد کنی.

3- الای بالا پر بِزِنی: یعنی بال بال کنی و بمیری یه چیزی شبیه خروس. الهی جون بکنی و بمیری.

4- الای سه قلی بودی: وقتی کسی یک مزه بیمزه میندازه به جای اینکه به طعنه بگن ماشالله چقدر تو خوشمزهای میگن ایشالله سه قلی (سه قلو) بودی یا به شکل مختصر شالّا سه قلی بودی. یعنی یه قل کمه برای اینکه همچین مزه هایی بریزه. در واقع نوعی تحقیر پشت پرده داره.

5- تیری غیب بخوری ایشالله: معنی واضح است امیدوارم هیچ وقت همچین تیری نخورین.

6- تیری اَجل خورده: در این جمله دعایی فرض بر این است که تیر به شما اصابت کرده.

7- توپ تو شیکمد برد: در مواقعی که فردی زیاد غذا بخورد بکار می رود. از دیگر جملات دعایی مشابه می توان به الای کارت بخوری (کارت همان کارد است قاعده تبدیل د به ت)اشاره کرد.

8- الای بُپُکی: الهی بترکی. تقریبا در هر موقعیتی به کار میرود.

نکته: دقت شود که اصولا در اصفهان (بد اصفهانیاشون البته) نسبت جمله دعایی مثبت به جمله دعایی منفی تقریبا صفر است.

5)پاسخ های سوالات مربوط به جانوران و جانداران:

1- قورباغر: قورباغه. قاعده تبدیل ه به ر. مثال دیگر: مهتابی که می شود: مرتابی.

2- خرخاسِکی سه پ--لو: همان خرخاکی است و چون از هر طرف جلو عقب و پشت که نگاه کنی قیافه اش یکسان است به آن سه پهلو گویند.

3- مالشتیمال: بالشت مار بوده و به سوسک های بزرگ و پهن گفته می شود که با چند تبدیل پیچیده و نادر تبدیل شده به: مالشتیمال. قواعد بکار رفته 1- قاعده "ی" چسبان به مضاف 2- قاعده تبدیل ر به ل 3- - پدیده نادر تبدیل ب به م. مثالی دیگر از تبدیل ب به م: اسب می شود اسم.

4- مالمالِک یا مالمالی: مارمولک. قاعده تبدیل ر به ل

5- پاختِر: یاکریم. حیوانی خنگ شبیه کبوتر با بهره هوشی صفر

6)پاسخ های سوالات نسبت خانوادگی افراد:

1-باخاجه: پدربزرگ یا مادربزرگ

2- بُسوره: پدر زن یا پدر شوهر

3- همریش: باجناق

4- یاد: جاری. نسبت همسر دو برادر

5- خارسو: مادر شوهر یا مادر زن.

این لغت برای من جالب بود. خارسو یعنی: خار چشم. الله اکبر

7) پاسخ به سوالات اصطلاحات:
۱- دَراومِد گفت: برگشت گفت
۲- قو نیمیپِرِد: خیلی خلوته
۳- خَبِریش نیست: چیزی حالیش نیست.
چیزی بارش نیست. به اوضاع بد اقتصادی هم گفته میشود. مثال اگر از یه اصفهانی برسند چه خبر از بازار؟ میگه خبریش نیست (مدت جواب ۲ ثانیه).
دقت شود که در یک جمله، یه مفهوم به اون بزرگی بیان شد. حالا اگه که این سوال را از یه تهرونی می پرسیدی جواب می شد: ببین میدونی چیه الان با توجه به سیاست های جهانی و این مالیاتایی که دولت گذاشته و؛ و؛ و. در آخر .. وضع فروش زیاد خوب نیست. (مدت جواب ۵ دقیقه)
۴- کَمَری راوِس هَنو: هنوز نصف راهم نیومده
۵- را نیمیبِرِد: بلد نیست
۶- مردی رِندیشه: خیلی آب زیرکاهه
۷- سِگسارونه: شلوغه. متضاد قو نیمیپِرِد.

قاعده کلی: برای جا‌های شلوغ معمولا از واژه سگ و برای جا‌های خلوت از واژه قو استفاده می شود. مثال: بیا از اون فلان خیابون بریم. جواب: اصلا و ابدااا (بدون تنوین) ... فلان خیابون این وقتی شب سِگسارونه

۸- آغولیاد واغلید: راحت شدی؟ حالا خوب شد. مثال: آغولیاد واغولید اینو گفتی؟ (برای بیان احساس دلخوری) به معنی آب‌ها از آسیاب افتاد هم هست. مثال: تا آغولیاش واغلید فکری رفتن به سرش زد. نوعی آسیاب درونی.
۹- اِدِراوادِرد می کونم: ادراوادر به معنی تیکه پاره. ادراوادرد میکونم یعنی می کشمت.
۱۰- برادون کشیدن: براتون آماده کردن. ولی در عمل وقتی استفاده میشود که کسی می خواهد به جایی برود که هیچ فایده‌ای نداره. مثال. فرد تهرونی: من میخوام برم با فلان مسوول درباره این مشکل صحبت کنم؟ مشاور اصفهانی: جَناب حتما این کارا بوکونید. اونجا برادون کشیدن.
۱۱- دِرِزا چاق کردن: فرار کردن
۱۲- جخ هم رسوندند: تازه پیدا کردند (بدون جخ هم بکار میرود).
مثال آقا جلیلا اینا یه بِچه هم رسوندند. یعنی یه بچه پیدا کردند، صاحب فرزند شدند.
۱۳- بِلاگیری درو وُردن: شیطونی کردن. مثال: بِچه بلاگیری نکون. اسم فاعلش می‌شه بِلازِده به معنی شیطون. مثال: بِلازده هنچی نکون.
۱۴- آدِمی نَیَرز: آدم بیخود
۱۵- وامیدارم: وادار کردن. مثال: بووِر کن اِگه این کارا کردی وامیدارم علیِ ایاقدا جا بیارد. ترجمه: باور کن اگه این کارو کردی علی را وادارمی کنم حسابتو برسه.
۱۶- هوا کیــفس: هوا ابریه (کیف همون کیپ فرنگیه)
۱۷- آیکی اونم: از این گذشته. مثال: آیکی اونم مثلا ایشون برا ما چیکار کردن؟
۱۸- چه خبِر اَتِر؟: یعنی همون چه خبر. هنوز برای من روشن نشده که این اتر از کجا میاد و به چه معنی است؟
۱۹- هوا تیفونه: هوا طوفانیه (تایفون فرنگی)
۲۰- دِ آره دِ: آره دیگه
۲۱- سُک نزِن: ناخنک نزن، فضولی نکن، اذیت نکن. مثال: اینقد سُک نزن به این جیگِّری من. یعنی اینقدر منو اذیت نکن.
۲۲- وَقّی کردس: رنگش پریده، رنگش رفته. مثال: اُوی این لباس زرده را درش بیار که وَقّی کردس... به معنای بهت نمی یادم بکار میره. اُوی این لباس زرده را درش بیار که تو تَنِد وَقّی کردس.. واقعا زبان در تعریف برخی از اصطلاحات الکنه.
۲۳- آدمی یه غازی: همون آدمی نیرز

8) پاسخ به سوالات ۸ ( محله های اصفهان)و ۱۰ ( واحدهای پولی قدیم) جز واحد عملی محسوب می شوند.

9) پاسخ به سوال جملات زیر کی بکار می روند :
۱- یار مبارِک پولِکی عروسا اووردن زورِکی: کری خانواده داماد برای خانواده عروس در روز عروسی
۲- خارسو بیشین رو فشفشه بزا عروسد خوشش باشه: کری خانواده عروس برای خانواده داماد در روز عروسی
۳- جیگِّر جیگِرس دیگِّر دیگِرس: وقتی بخوای محبتتو نسبت به اونی که دوسش داری نشون بدی.
۴- مثلی سِگی تاتوره خورده میموند: مواقعی که کسی خیلی شلوغ پلوغ می کنه و فعالیت داره. تاتوره گیاهی است که هنگامی که سگ آن را میخوره دل درد گرفته و هی دور خودش میچرخه.
۵- شبا به چراغسا روزا به غِلاغ: یعنی طرف شبا بیداره و روزا میخوابه.
۶- اینقد کِریم پِشه بازی درنیار: وقتی کسی هی مزه بریزه.
۷- قِرِشا قاشوق کردس: وقتی یه نفر شیک کرده بهش اینو میگن.

10) پاسخ به سوال 10 : جزو واحدهای عملی محسوب می شود.

11)پاسخ به سوال تفاوت آآآقا با آ ی کشیده و آقا بدون آ ی کشیده:
آقا با مد روی آ یعنی شوهر- آقا بدون مد یعنی پدر . مثال: سلام خُبین؟ آـــقادون چیطورن؟ با مد میشه شوهرتون چطوره؟
سلام خُبین؟ راسی آقادون حالش چیطورس؟ بدون مد میشه باباتون چطوره؟

12) پاسخ به سوال معنای کلمه گِلی
۱- گِلی درخت: بالای درخت
۲-گِلی کوچا: در کوچه‌ها
۳- گِلی هم: درهمو برهم
۴- گِلی کوه: نوک کوه

13) پاسخ به سوال حالت های مختلف کلمه اونسّانیا
اونِسّانیا: واژ‌های متداول مابین اصفهانی‌های ساکن کره به معنی اوناهاش.
۱- اونسّانیا ۲- اونسّانیشا ۳- اونسّانیشونا (برای احترام) ۴- اونسّاشا ۴- ایناهانیشا ۵- اینسّانیشا ۶- اینسّاشا
اگر اونسّانیا برای اشاره به انسان باشد ایناندا و ایناندشون و ایناندشونا را هم خواهیم داشت .