شعار سال: طبق آمار گمرک، میزان واردات برنج در پنج ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ ارزش، 102 درصد افزایش یافته است و در کنار این افزایش واردات، دلالان نیز برای کسب سود بیشتر، سوداگری قدیمی را رونق بخشیدند و با قاطی کردن برنج پرمحصول ایرانی با برنج خارجی، غش در معامله می‌کنند. قبلا می‌گفتند زیره به کرمان بردن، نشانه کار بیهوده است. اما گویی این روزها ضرب‌المثل‌ها هم تغییر کاربری پیدا کرده‌اند.

مصداق این جمله، کامیون‌های مملو از برنجی است که به سمت شمال در حرکت هستند. متاسفانه چند سالی است که یک عده سودجو گنجشک را رنگ می‌کنند و جای قناری می‌فروشند. مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج ماجرا را این‌گونه شرح می‌دهد: «یک زمانی این‌ انگیزه خیلی کم و شاید فقط محدود به یک مغازه بود. ولی امروز شاهد این هستیم که تولیدکنندگان در کارخانه این کار را انجام می‌دهند. ما باید ببینیم که این‌انگیزه از کجا آمده است؟ امروز اگر می‌بینیم که افراد به این سمت می‌روند و از این بازار سوءاستفاده می‌کنند، از کجا ناشی می‌شود؟ به نظر می‌رسد این اختلاف قیمت بین برنج خارجی و ایرانی به قدری بالا است که این‌انگیزه را ایجاد می‌کند. برای مثال عرض می‌کنم، فرض بفرمایید اگر کسی بتواند برنج تایلندی را با برنج ایرانی قاطی کند، قیمت بهترین نوع برنج تایلندی سه هزار تومان و قیمت برنج پرمحصول ایرانی هشت هزار تومان است. پنج هزار تومان اختلاف قیمت وجود دارد. شما در کدام صنعت می‌توانید به یکباره 120 تا 150 درصد سود ببرید؟ وقتی دولت تعرفه را 26 درصد کرد، دیگر هیچ ‌انگیزه‌ای برای قاچاق ایجاد نشد. یک زمانی اختلاف قیمت برنج پرمحصول داخلی و خارجی 500 تومان و اختلاف قیمت برنج خارجی قانونی با برنج قاچاق 1800 تومان در هر کیلو بود و برای قاچاقچی صرفه اقتصادی داشت، ولی وقتی این تعرفه را کاهش دادیم، قاچاق از بین رفت، ولی برنج تقلبی در بازار زیاد شد.»

تنها طی دو سال گذشته واردات برنج از سه کشور تایلند، پاکستان و اروگوئه دو برابر شده است. علت کاملا مشخص است؛ برنج تولید این سه کشور کاملا شبیه برنج‌های پرمحصول ایرانی و به‌راحتی قابل مخلوط کردن با برنج‌های داخلی است. در مقابل برنج هندی که متفاوت است و قابل مخلوط کردن نیست، رشدی در واردات نداشته است. مخلوط کردن برنج‌های داخلی با خارجی، به قدری ماهرانه انجام می‌شود که کمتر کسی می‌تواند تشخیص دهد که این برنج پلمب‌شده، ترکیبی از برنج داخلی و خارجی است.

با دو تن از بنکداران تهران گفت‌وگویی کوتاه انجام شده است که آنها وضعیت برنج پرمحصول ایرانی را این‌گونه بیان می‌کنند:

«- کل برنج مصرفی‌مان را از شمال به صورت مستقیم می‌فرستند، ولی موارد بسیاری رخ داده که به شخصه بسته‌بندی آن را برای پخت باز می‌کنم و در حالی که مدعی بودند این برنج ایرانی است، ولی با پخت دوگانه‌اش مشخص می‌شود که با برنج خارجی ادغام کرده‌اند.

- بسیار پیش آمده در برنجی که پخته شده، یکسری‌هایش له و وارفته است. قاطی داشتن آنها با برنج خارجی با چشم قابل‌تشخیص نیست، ولی بعد از پخت، عیار آن نیز مشخص می‌شود.»

شالیکاران و تولید‌کنندگان هم به‌شدت از این تخلفات گله‌مند هستند. زبیحی، تولید‌کننده برنج می‌گوید: «الان برنجی را که من کشاورز با زحمت تولید می‌کنم، تلاش می‌کنم برنج خوب و مرغوبی را به مردم بدهم تا استفاده کنند، ولی بعضی‌ها با مخلوط کردن برنج داخلی و خارجی باعث می‌شوند کیفیت به‌شدت کاهش پیدا کند و مصرف‌کننده نسبت به آنچه که ما تولید می‌کنیم، بی‌اعتماد شود. این اتفاق قطعا کار دلالان است.»

بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که نبود آمار دقیق از مراحل تولید و همچنین شفاف نبودن میزان واردات بر داغی بازار سوداگری این سودجویان افزوده است. غلامعلی قربانی، رئیس انجمن برنج ایران در این باره می‌گوید: «می‌توانم به جرات بگویم 70 تا 80 درصد برنج‌های سالم روستاییان، در تهران با برنج‌های خارجی مخلوط می‌شود. درصد ادغام در محل تولید پایین است و عمدتا در انبار دلالان صورت می‌گیرد. انبار هم در تهران است و هم امکان دارد در استان‌ها باشد. کنترل باید قوی باشد. یا اینکه برنج را کارخانه‌دار اگر می‌خواهد به وزارتخانه یا جایی بفروشد، با آرم و شناسنامه خودش باشد. وقتی تشخیص داده شد این برنج مخلوط با برنجی خارجی است، آن شناسنامه ثابت می‌کند که این برنج از کجا آمده است.»

بالاخره مثل خیلی از مشکلات دیگر، نبود نظارت دقیق بر مراحل تولید تا عرضه است که بازار کار متقلبان را حسابی سکه کرده است. در کنار وضع محدودیت در زمان واردات و نوع واردات، این وسط کشاورزان هم می‌توانند با فروش محصولات‌شان به تاجران خوش‌نام این ضربه تایلندی به بازار برنج داخلی را دفع کنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت فرهیختگان آنلاین، تاریخ 15 مهر 96، کد مطلب: 11686: www.fdn.ir