شعار سال: از گروه های مارکسیستی، حزب توده کم وبیش از یادها رفته بود اعضای اصلی و رهبران این حزب پیشتر در اروپای شرقی و شوروی سرگردان بودند و با انتشار محدود مجله ها و بیانیه های حزب هرچند وقت یک بار حضور خود را اعلام می کردند.

بدین ترتیب، آن سالها در کشمکش های گفتمانی ایران از حزب توده که شاه زمانی از آن وحشت داشت، خبری نبود و مدت ها طول کشید تا با پیروزی انقلاب، مارکسیست های کهنه کار توده ای به عرصه سیاست باز گردند. از فداییان خلق و دیگر گروه های مسلح مارکسیستی نیز اثر چندانی بر جای نمانده بود.بیشتر اعضای اصلی این گروه ها کشته شده یا در زندان به سر می بردند.

مبارزه مسلحانه چریک های مارکسیست با دستگاه های قدرتمند امنیتی و نظامی شاه نه موفقیت قابل توجهی در برداشت و نه آنچنان که انتظار داشت توده ها را به طرفداری از آنان برانگیخت . مجاهدین ، که زمانی در بین گروه های مذهبی از احترام و اعتبار برخوردار بودند، پس از چرخش ایدئولوژیک سال 1354 محبوبیت خود را از دست دادند.

در واقع مبارزه مسلحانه خللی بر ارکان پهلویسم وارد نکرد و جز افزایش شکنجه و اعدام حاصلی در بر نداشت.

در این میان از ملی گرایان مشروطه خواه نیز فعالیت چندانی به چشم نمی خورد. رژیم هرگونه فرصت ابراز وجود را از این طیف، که بر مبارزه مسالمت آمیز در چارچوب قانون اساسی تاکید داشت، دریغ کرد.

بیشتر بزرگان این گروه پس از تحمل مدتی حبس، یا به خارج از کشور مهاجرت کردند و یا به زندگی دانشگاهی و روشنفکری روی آوردند.

بسیاری از روحانیون و اسلام گرایان فعال نیز در زندان، و تبعید در شهرهای دور افتاده روزگار می گذراندند و یا خود را به فعالیت های فرهنگی مشغول می کردند.

در این شرایط جامعه ایران در آرامشی فریب دهنده به سر می برد و از منازعه های عمیق گفتمانی چیزی به چشم نمی آمد ولی این ها همه ثمره سیاست های خشن طرد و سرکوب گفتمان حاکم بود، و گرنه چشما تیز بین می توانست از ورای این سکوت، فریاد اعتراض گفتمان های طرد شده را بشنوند.

جیمی کارتر، ریئیس جمهور وقت آمریکا که در دی ماه 56 و اندکی پیش از شروع طوفان انقلاب به تهران سفر کرده بود، ایران را جزیره ای باثبات و آرام در منطقه ای طوفانی قلمداد کرد.

آرامش این جزیره با ثبات چندی بعد با انتشار مقاله ای در روزنامه اطلاعات، که با هدف تخریب شخصیت امام خمینی (ره) منتشر شده بود برهم ریخت و از همان فردای انتشار مقاله، اعتراض های سراسری و پی در پی علیه رژیم آغاز گردید. در شهر قم تظاهرات و اعتراض های طلاب و مردم در روز19 دی به خاک و خون کشیده شد و در چهلم شهدای قم ، مردم تبریز دست به اعتراض گسترده زدند که با دخالت ارتش و کشته شدن تعدادی از انقلابیون پایان گرفت.

در پی این قیام ها کانون مخالفت با دولت از روشنفکران به روحانیت، مراجع و شخص امام خمینی(ره) منتقل گردید، اتحادی بی نظیر در میان علما برای مخالفت با دولت شکل گرفت به نقش سایر گروه های مخالف اندک اندک در سایه حضور گسترده توده های مذهبی کم رنگ شد و مخالفت ها جلوه ای مذهبی یافت.

با گسترش قیام، شاه خود در 26 دی کاه از ایران خارج شد و امام خمینی(ره) در 12 بهمن 1357 در میان استقبالی با شکوه به ایران بازگشت.

بدین ترتیب، گفتمان اسلام سیاسی به رهبری امام گوی سبقت را از دیگران ربود و به گفتمان برتر تبدیل شد. در واقع امام خمینی (ره) با تکیه بر اعتبار مرجعیت با بازسازی تاریخی عاشورا قیام علیه شاه را همانند امام حسین(ع) علیه یزید و علی(ع) در برابر معاویه قلمداد کرد، آن را واجب دینی و تکلیف شرعی شمرده اجر عمل دردهای آن را با اجر مجاهدان صدر اسلام برابر دانست و شهیدان مبارزه را در صف شهیدان کربلا قرار داد و بدین ترتیب توده ها را به مبارزه تشویق کرد.

همانند سازی مبارزه سیاسی علیه شاه با واقعه عاشورا مردم را مشتاقانه به استقبال از شهادت و مرگ هدایت کرد.برای بسیاری از مردم، و به ویژه جوانان پرشور، انقلاب فرصتی کوتاه تلقی می شد که خدا پس از عاشورا به بندگان برگزیده خود برای رسیدن به اوج تعالی انسانی یا مقام شهادت هدیه کرده است . برای اینان امام خمینی(ره) حسین زمان بود و هرکسی که در برابر او قرار می گرفت یزید به شمار می آمد و مرگ در راه یاری امام خمینی (ره) با کشته شدن در روز عاشورا و در کنار امام حسین(ع) یکسان دانسته می شد. همین همانند سازی بود که اشتیاق به شهادت را به یک پدیده عام تبدیل کرد و مردم را با دست های خالی به استقبال گلوله ها برد. امام بیش از متکلم و اندیشمند سیر واقعه کربلا را با ضرورت های سیاسی جامعه پیوند زد و از دست های دینی برای مبارزه سیاسی سود جست و بدین ترتیب اعتبار گفتمان اسلام سیاسی را تضمین کرد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری نصر، تاریخ انتشار: 13 بهمن 1394، کد مطلب: 45495. www.nasr.ir