شعار سال: ازدواج موقت اگرچه اسمش موقت است اما بیشتر احکام مربوط به نکاح و زوجیت در آن جاری است اما در ازدواج موقت دو نکته مهم وجود دارد که در ازدواج دائم موضوع کمی متفاوت است. در ازدواج موقت شرط تعیین مهریه و تعیین مدت عقد یک شرط اساسی محسوب می شود و در صورتیکه مدت یا مهریه قید نشود، عقد دچار اشکال می شود.
علاوه بر موضوع مهریه و تعیین مدت در ازدواج موقت، مهمترین تفاوت بین ازدواج موقت و ازدواج دائم، ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر است. حال با توجه به مباحث مربوط به این موضوع، دکتر زهرا داور، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، با تشریح جزئیات حقوقی پیرامون وضعیت مهریه و وراثت در ازدواج موقت عنوان می کند که این نوع از ازدواج هم با قاعده و قوانین اسلامی و شرعی هماهنگ شده و در تمام موارد می توان به قانون مربوط به آن استناد کرد.
اگرچه ازدواج موقت به نسبت به ازدواج دائم در جامعه ایرانی، شیوع فراوانی ندارد اما بهرحال هم به لحاظ شرعی و هم به لحاظ قانونی این نوع ازدواج، به رسمیت شناخته شده و دکتر داور نیز بر آن تاکید دارد و می گوید: تا پیش از تصویب قانون مدنی، در فتاوای همه فقهای شیعه بر جواز ازدواج موقت حکم داده شده و پس از تدوین قانون مدنی نیز در ماده 1075 این قانون، ازدواج موقت در حقوق ایران به رسمیت شناخته شده است.
وی در ادامه می افزاید: در همین قانون و در تعریف شرایط و ارکان اساسی نکاح منقطع یا همان ازدواج موقت، به موارد کلیدی اعم از شرایط صحت نکاح دائم به اضافه تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن تاکید شده است.
نکاح موقت مشروط به تعیین مهریه
داور در خصوص چگونگی تعیین مهریه در ازدواج موقت نیز اظهار می کند: همانگونه که گفته شد، تعیین مهریه یکی از ارکان و شروط اصلی در ازدواج موقت است تا جایی که طبق ماده 1095 قانون مدنی در نكاح منقطع عدم تعیین مهر در عقد، موجب بطلان است.
این حقوقدان یادآور می شود: با استناد به ماده قانونی فوق، عقد موقت بدون تعیین مهریه باطل است و این در حالی است که در عقد دائم اگر همان لحظه مهریه تعیین نشود، باطل نبوده و می توان بعد از مدتی آن را تعیین کرد.
داور در پاسخ به این سوال که عدم تعیین مهریه چه ضمانتی دارد؟ می گوید: به نظر بنده مواردی که برای تاکید بر تعیین مهریه و مدت آن، عنوان شده ضمانت نیست و یک نوع شرط یا عقد است. ضمن اینکه طبق قوانین موجود، تعیین مهریه از ضروریات بوده، تعیین خودش در حین صیغه موقت، بهترین ضمانت است.
وی همچنین در واکنش به برخی ابهامات موجود در جامعه پیرامون این مساله که در صورت بذل مدت از سوی شوهر، امکان منتفی شدن مهریه وجود دارد، نیز عنوان می کند: به استناد عقد، زن مالک مهریه است و بخشش باقی مانده مدت عقد از سوی مرد هیچ تاثیری ندارد.
این حقوقدان یادآور می شود: اما در خصوص بخشش مهریه از سوی زن، دیگر شرایط مانند عقد دائم بوده و هر زمانی که زن بخواهد می تواند آن را ببخشد؛ این امر بقدری واضح است که به عنوان مثال بگوییم فردی 10 میلیون به قرض از کسی گرفته باشد و به هر دلیلی، قرض دهنده آن مبلغ را به مقروض ببخشد و در چنین شرایطی قانون گذار نمی تواند بگوید او حق ندارد ببخشد یا مواردی از این قبیل که بخشش مهریه هم در ازدواج دائم و هم در ازدواج موقت از این مثال تبعیت می کند.
داور می گوید: موارد قانونی درباره ازدواج موقت بسیار محدود بوده و دلیل اصلی آن هم این است که این ازدواج چندان مرسوم نبوده و محدود به شرایط اضطرار است اما به طور کلی قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده با اختصاص موادی به امر نکاح موقت، ابهامات و ایرادات احتمالی در پیش رو را برطرف کردند.
وی با بیان مثالی خاطرنشان می کند: به عنوان مثال قانون گذار در ماده 21 قانون حمایت از خانواده، ثبت ازدواج موقت را در سه حالت اجبار کرده است که این موارد شامل توافق طرفین، بارداری زوجه و شرط ضمن عقد هستند.
زوجه موقت ارث نمی برد
این حقوقدان در خصوص چگونگی حق ارث زوجه (متعه) در ازدواج موقت نیز تاکید می کند: ارث برخلاف مهریه، حکم بوده و در قالب حق نمی توان آن را تعریف کرد.
وی اضافه می کند: در قانون به مساله ارث و نحوه ارث بردن وراث به تفصیل توضیح داده شده و طبق ماده 1154 در قانون مدنی به آن اشاره کرده است، ارث بین زوجه دائمی برقرار می شود به این معنا که زوجه موقت ارث نمی برد؛ به عبارت دیگر توارث بین زن و شوهر هنگامی است که رابطه زناشویی آنان ناشی از ازدواج دائم باشد در نکاح موقت هیچ یک از زوجین از یکدیگر ارث نمی برند.
به گفته داور، مرد می تواند وصیت کند که در زمان فوتش، تا یک سوم اموال به زوجه موقت داده شود که این وصیت است و از حکمی که حق زن را تعیین می کند، مجزا است.
فرزند زوجه موقت ارث می برد
این حقوقدان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه تکلیف حق ارث فرزندی که ثمره ازدواج موقت باشد، چه می شود، می گوید: این فرزند مانند فرزندان ناشی از عقد دائم از پدر ارث می برد؛ به عبارت دقیق تر همه حقوق و تکالیفی که پدر در قبال فرزندان زن دائم دارد، برابر این فرزند نیز داراست که بر این اساس نفقه، حضانت، توارث و سایر حقوق این فرزند مانند فرزندان دیگر پدر برقرار است.
وی در خصوص اینکه آیا زن می تواند در عقد نکاح موقت شرط ارث یا نفقه کند، نیز می گوید: اگرچه در این خصوص اتفاق نظر وجود ندارد اما به طور کلی، برای حل این مشکل زن می تواند مبلغ مهریه را به دلخواه تعیین کند و محدوده ای برای آن وجود ندارد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت تبیان، تاریخ 31 شهریور 95، کد مطلب: 335911: www.article.tebyan.net