شعار سال: با گذشت دو هفته از وقوع ریزگرد نسبتاً شدید در خوزستان که غلظت غبار در هوای اهواز را به بیش از 5برابر حد مجاز رسانده بود، مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» منشأ 65 درصد گرد و غبارها و ریزگردهای کشور را کانون‌های بیابانی داخل کشور عنوان کرد. این در حالیست که پیش از این و با شدت گرفتن پدیده ریزگردها در جنوب غرب کشور در یک دهه اخیر، بسیاری از مسئولان و کارشناسان، بیابان‌های کشور عراق و عربستان را منشأ اصلی ریزگردها عنوان می‌کردند. اما حالا معلوم شده عامل بسیاری از این گرد و غبارها و ریزگردهای سالهای اخیر در داخل مرزهای کشور بوده است.

رضا بیانی، مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها و مراتع در این باره می‌گوید: در سال‌های اخیر تصور می‌کردیم که منشأ بسیاری از گرد و غبارها از خارج از ایران است اما اکنون بر اساس تصاویری که از ماهواره مودیس به طور روزانه دریافت می‌کنیم، قادر هستیم علاوه بر پایش آخرین تغییرات در سطح جنگل‌ها و مراتع، ریزگردها و آتش سوزی‌ها را هم پایش کنیم.

او می‌افزاید: در گذشته حداقل ما در سازمان جنگل‌ها امکان این را نداشتیم که دسترسی روزانه به تصاویر ماهواره‌های مختلف برای پایش هایمان داشته باشیم. اما اکنون این امکان برایمان فراهم شده و تصاویر مربوط به ایران از ماهواره مودیس در ساعت یک بعد از ظهر هر روز در اختیارمان قرار می‌گیرد و با بهره‌گیری از سیستم سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی بسیاری از پایش‌ها برایمان میسر شده است.

این مقام خاطر نشان می‌کند: مطالعات ما نشان داده که 65 درصد ریزگردهای کشور منشأ داخلی و کمتر از 35 درصد آن منشأ خارجی از عراق، عربستان، سوریه و استان وان ترکیه دارد. به گفته او«تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد آن دسته از ریزگردهایی که مانند ریزگرد پنجشنبه و جمعه گذشته اهواز با منشأ داخلی اتفاق می‌افتد عمدتاً تا شوشتر هم می‌رسد اما اگر منشأ آن خارجی و از عربستان باشد بوشهر و بسیاری از شهرهای دیگر را هم در بر می‌گیرد.»

سیستان و بلوچستان آماج بیشترین ریزگردها

بیانی می‌افزاید: «در حال حاضر 11 کانون بزرگ تولید ریزگرد در کشور داریم که 5 کانون در استان سیستان و بلوچستان و کرمان واقع شده و حوزه هامون جازموریان به تنهایی عامل حدود 25 درصد از گرد و غبارهاست و بیابان‌های منطقه «زابل و بیرجند» و «کاشان و نطنز» نیز به ترتیب 5/12 و 10 درصد از ریزگردها را باعث می‌شوند.» مدیرکل دفتر مهندسی سازمان جنگل‌ها همچنین معتقد است: «اراضی کشاورزی رها شده، مراتع تخریب شده و تالاب‌های خشکیده عمده ترین کانون‌های تولید ریزگرد داخلی در کشور محسوب می‌شوند و بیشتر ریزگردهای اهواز نیز مربوط به بیابان‌های جنوب این شهر، شادگان و هندیجان است.» پیش از این نیز معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیستاز وجود بیش از 350 هزار هکتار بیابان، زمین‌های کشاورزی رها شده و کانون بحرانی در خوزستان خبر داده بود که به گفته او عامل اصلی گرد و غبارهای خوزستان است.

اما در حالی که یافته‌های مطالعاتی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور نشان می‌دهد که فراوانی وقوع ریزگردهای با منشأ داخلی در خوزستان، 4/5 درصد از مجموع ریزگردهای کشور را تشکیل می‌دهد و حدود 62 درصد از کل ریزگردهای کشور نیز تنها در سیستان و بلوچستان، جنوب خراسان و کرمان به وقوع می‌پیوندد یک مقام مسئول در سازمان زمین شناسی کشور از تبدیل 350 هزار هکتار از اراضی خوزستان به کانون ریزگرد خبر داده و می‌گوید: 84 درصد ریزگردهای اهواز در 10 سال گذشته منشأ داخلی داشته است. علی اژدری، مدیرکل سازمان زمین شناسی جنوب باختری (مرکز اهواز) چند روز قبل خاطر نشان کرده بود: «ممانعت جدی از انتقال آب از سر‌شاخه‌های رودخانه‌ها به استان‌های دیگر و احیای عرصه‌های طبیعی تخریب‌شده مانند تالاب‌ها، مناطق مرطوب و مراتع مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار برای مهار کانون‌های داخلی ریزگرد است و نباید همواره از نهال‌کاری و مالچ‌پاشی برای مهار کانون‌های ریزگرد صحبت شود.»

بر اساس نقشه‌های پایش ریزگردها که توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور تهیه شده، بیابان‌های جنوب تهران و جنوب و شرق قم نیز 4/12 درصد از ریزگردهای کشور را به‌وجود می‌آورند که دامنه تأثیر آنها عمدتاً پایتخت و شهرهای اطراف را در بر می‌گیرد. رضا بیانی، مدیرکل دفتر مهندسی سازمان جنگلها می‌گوید: اینها بزرگترین کانون تولید ریزگردها با منشأ داخلی در کشور هستند و به جز این نیز مناطق دیگری هم در سراسر کشور هستند که باعث وقوع گرد و غبار می‌شوند اما وسعت و فراوانی گرد و غبارهای آنها قابل قیاس با این 11 منطقه ذکر شده نیست ولی در ابعاد منطقه‌ای و استانی حایزاهمیت هستند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری دنیای سفر، تاریخ انتشار 7مرداد95، کدمطلب:100442، www.donyayesafar.com