شعارسال:این روزها درِخانهای قدیمی با معماری قاجاری واقع در بازار بین الحرمینِ بازار تهران پس از سالها به روی مردم باز شده تا همه بتوانند از این خانه زیبا با معماری منحصر به فردش به صورت رایگان بازدید کنند.
برای رسیدن به این خانه باید از از متروی 15 خرداد به سمت پله نوروزخان بروید و از آنجا با ورود به بازار بین الحرمین پا به خانهای بگذارید که محل زندگی حاج حسین آقا با خانوادهاش بوده است.
خانهای به قدمت 170 سال
در بدو ورود به این خانه قدیمی با سردری با عنوان «هُوالحَقُ المَلِکُ المُبین» مواجه میشوید که این آیه، امضایی بوده که حاج حسین ملک برای خود انتخاب کرده بود. از در چوبی وارد خانه میشوید و با گذر از راهرویی کوچک به حیاط اصلی میرسید، جایی که حوض آبی رنگ و درختان سر به فلک کشیده کنارش نوستالژیتانرا قلقلک میدهد.
رو به رویتانشاه نشین قرار دارد که اتاق شخصی حاج حسین آقا ملک هم در آنجا واقع شده، اتاقی با کاغذدیواریهای گل برجسته و مخمل که حتی در زمان فعلی هم نمونه آن بی نظیر است، سقف اتاق پر از نقش و نگارهای جذاب است و پشتیهای چرمی دیوارکوبزیبایی خاصی به اتاق حاج حسین بخشیده، اتاقی که نمونه آن در موزه ملک هم شبیه سازی شده است.
در بازدید از این خانه که بیش از 170 سال قدمت دارد باید حواستان به دیوارکوبها و نقشهای بالای شاهنشین باشد، چون درختها روی آن را پوشانده و اگر حواستان نباشد بخش مهمی از این بازدید را از دست دادهاید.
تأثیر معماری اصیل ایرانی در خانه ملک
در قسمت چپ حیات زیرزمینی قرار دارد که با ورود به آن نسیم خنکی صورتتان را نوازش می دهد، جایی که به راحتی میتوانید تاثیر معماری اصیل ایرانی را در هوایی که در این مکان جریان دارد حس کنید.
در بازدید از این خانه تالار نیلوفر را از دست ندهید، تالاری که حاجحسین ملک در سالهای آخر عمر خود در آن به سر برده و پر از نقوش و معماریهای تلفیقی است که چشم هر بینندهای را خیره میکند.
تالار معرق، حجاری و کاشیکاریهای حیاط قاجاری و تالار مینا هم از جمله بخشهای دیدنی است که باید در بازدید از خانه ملک به آن توجه کنید.
حاج حسین آقا ملک که بود؟
سال 1250 خورشیدی بود که حاج حسین ملک، واقف و بنیانگذار کتابخانه و موزه ملی ملک در تهران و در خانوادهای اصالتاً تبریزی متولد شد.
حاج حسین آقا یکی از دو پسرحاج محمدکاظم ملکالتجار بازرگان و زمیندار بزرگ دوره قاجار بودکه همه ثروت پدری را در راه فرهنگ کشور خرج کرد.
حاج حسن شیوه زندگی متفاوتی با برادرش داشت و بیشتر اهل شعر و شاعری و سفر بود و به همین جهت نامی از او باقی نماند، اما حاج حسین آقا همه ثروت پدر را وقف خرید کتابهای خطی، چاپ سنگی و سربی کرد و کتابخانهای را 116 سال پیش در مشهد راهاندازی کرد.
از آنجا که زمین پدری وی در مشهد و نزدیک به 60 هزار هکتار بود برای رسیدگی به زمینهای پدری مأمور شد تا به خراسان سفر کند و در راه بازگشت زمانی که جوانی 28 ساله بود، میهمان حاکم نیشابور شد و در آنجابا یک نسخه از دیوان ابنیمین آشنا شد و آن را خواند و همانجا هم از روی آن نسخهبرداری کرد.
راهاندازی موزه و کتابخانه در خانه شخصی
این نسخهبرداری تلنگری در زندگی حاج حسینآقا بود که باعث شد به سمت خرید کتب و نسخههای خطی تمایل پیدا کند. سال 1300 که پدر وی فوت میکند، حاج حسین آقا کتابخانه را به منزل پدری خود واقع در بینالحرمین بازار تهران منتقل میکند و تا20 سال پیش تمامی تشکیلات موزه ملک در خانه پدریاش بود.
ویپس از آن شروع به جمعآوری آثار تاریخی خوشنویسی، لاکی، سند، تمبر و سکههای تاریخی کرد و این سکهها به لحاظ تکامل و کیفیت بهترین مجموعه به شمار میروند. وی همچنین بیش از 100 هزار قطعه تمبر تاریخی را جمعآوری کرد و در نهایت در سال 1316 تمامی این آثار را وقف آستان قدسرضوی کرد.
تا سال 1375 تمامی این مجموعه در خانه پدری حاج حسین آقا در بازار تهران بود. وی در سال 1323 و در معامله با شهرداری زمین فعلی موزه ملک را از شهرداری میگیرد و پیشبینی میکند که در آینده کتابخانه از بازار به اینجا منتقل شود.
انتقال مجموعههای ملک از خانه بینالحرمین به موزه
سال 1351 که حاج حسین آقا فوت میکند تولیت موزه در اختیار آستان قدس قرار میگیرد. با پیگیریهای دختر بزرگ حاج حسین آقا یعنی عزتملک و همچنین اهتمام تولیت وقت آستان قدس آیتالله طبسی مکان فعلی موزه که وزارت خارجه آن را گرفته بود، پس میگیرند و سال 1360 شروع به ساخت موزه میکنند،11 سال بعد تمامی آثار از خانه بازار به موزه ملک منتقل میشود و این موزه در سال 76 به صورت رسمی افتتاح میشود.
از حاج حسین آقا که بزرگترینواقف فرهنگی ـ تاریخی معاصر ایران استپنج دختر به یادگار ماند. خانمها عزتملک، ملکزاده و صدیقه از همسر اولش بانو نوابهقدسیه و خانمها فلورتو رُزالت دختران او از همسر دومش، زرین خانم بودند که در حال حاضر تنها دختر کوچک او یعنی رُزالت در قید حیات است و در خارج از کشور زندگی میکند.
برای بازدید از خانه تاریخی ملک میتوانید شنبه تا پنجشنبه از ساعت 9:30 تا 15:30 به بازار بین الحرمین واقع در بازار بزرگ تهران مراجعه کنید.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ 11اردیبهشت 98، کدخبر: 13980211000525، www.farsnews.com