شعارسال: فرونشست زمین در اثر استخراج بی‌رویه منابع آب زیرزمینی، یکی از رویدادهایی است که در ایران به وفور مشاهده می‌شود. با توجه به استخراج بی‌رویه منابع آب زیرزمینی در کشور، متأسفانه روز به روز استان‌های بیش‌تری دچار فرونشست زمین می‌شوند یا در معرض خطر فرونشست زمین قرار می‌گیرند؛ از جمله استان‌های کرمان، تهران، خراسان رضوی، همدان، گلستان و اصفهان.

اکنون اما فرونشست زمین که طی سال‌های گذشته دشت ورامین را با مشکلات زیادی مواجه کرده، به نزدیک‌ترین فاصله ممکن تا راه‌آهن سراسری تهران- مشهد رسیده و اگر برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود، ممکن است حوادث جبران‌ناپذیری همراه داشته باشد.

فرونشست، پدیده‌ای مخرب است که از آن به عنوان زلزله خاموش نیز یاد کرده‌اند. این پدیده طی سال‌های اخیر خسارت‌های مختلفی به شهرستان‌های دشت ورامین (ورامین، پیشوا و قرچک) وارد کرده و سبب شده رتبه نخست جهان در میزان پیشروی فرونشست زمین به این منطقه اختصاص یابد.

براساس اعلام مسئولان سازمان محیط زیست، ورامین با سالانه ۳۶ سانتی‌متر نشست زمین، رتبه نخست جهان را به خود اختصاص داده است.

تخریب کاربری بخش‌هایی از زمین‌های کشاورزی دشت ورامین، ویرانی برخی تأسیسات زیربنایی، ایجاد شکاف‌های عمیق در دشت، دیواره‌های منازل و میله‌های چاه آب روستاییان از جمله این خسارت‌هاست و حالا این فرونشست به نزدیکی خط آهن سراسری رسیده.

جنوب راه‌آهن سراسری تهران – مشهد، در مجاورت ایستگاه ابردژ، جایی که انبوهی از درختان کویری تاغ در عرصه‌ای به وسعت ۱۱ هکتار همچون سپری محافظ از پیشرفت کویر به مناطق مسکونی عمل و از ورود شن و ماسه به راه‌آهن جلوگیری می‌کنند، حالا شکاف‌های عمیقی مشاهده می‌شود که عرض برخی از آن‌ها به بیش از ۲۰ متر می‌رسد و حتی آب‌رسانی به جنگل‌های تاغ را نیز با مشکل مواجه ساخته است.

فرونشست عمدتاً به دلیل استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و نابودی سفره‌های زیرزمینی رخ می‌دهد؛ پدیده‌ای که برای اهالی روستای معین‌آباد شهرستان پیشوا چنان بی‌سرو صدا هم اتفاق نمی‌افتد و لرزه‌های ایجاد شده در فروریختن آبخوان‌ها، به گوش روستاییان و کشاورزان نیز می‌رسد.

حال این پدیده مخرب در منطقه سلمان‌آباد ورامین به کم‌ترین فاصله ممکن به راه‌آهن سراسری تهران- مشهد رسیده و این در حالی است که روزانه بیش از ۱۸۰ رام قطار از ریل رآهن عبور می‌کند و هر آن ممکن است فرونشست، زیر ریل‌ها صورت بگیرد.

موضوع در وزارت راه در حال پیگیری است

مدیرکل راه‌آهن استان تهران در این باره گفت: در راه‌آهن سراسری تهران- مشهد روزانه ۱۸۰ رام قطار شامل قطار تهران – مشهد، تهران- شمال و قطار حومه‌ای تهران- ورامین- گرمسار از دشت ورامین و منطقه ابردژ که بیش‌ترین میزان فرونشست دشت را دارد، عبور می‌کند که مسئولان راه‌آهن را بیش از پیش نسبت به این موضوع حساس کرده است.

عابدین هادی‌نژاد اظهار داشت: موضوع فرونشست اکنون در وزارت راه و شهرسازی در حال بررسی است و مطالعات جامعی درباره پیشروی آن در محل عبور ریل صورت گرفته.

وی افزود: وضعیت فرونشست زمین در حاشیه راه‌آهن به صورت روزانه پایش می‌شود و در طرحی جامع قرار است تا حاشیه ریل در محدوده منطقه ابردژ ایمن‌سازی شود تا کم‌ترین دغدغه مردم و مسافران عبوری از این مسیر نیز برطرف شود.

فرونشست در حال نزدیکی به مناطق مسکونی پیشوا

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان پیشوا نیز گفت: فرونشست زمین در پیشوا درحال نزدیک‌شدن به مناطق مسکونی شهری و نیز خطوط راه‌آهن‌ و سه خط بزرگ فشار قوی برق است.

امامعلی یگان‌زاده اظهارداشت: ویلاسازی، تغییر کاربری، ساخت‌وسازهای غیرمجاز و به‌ویژه حفر چاه‌های غیرمجاز و پایین رفتن سفره آب‌های زیرزمینی از جمله عوامل موثر بر فرونشست زمین در این منطقه است.

وی گفت: شکاف‌های عمیق و متعددی در نزدیکی زیرساخت‌های شهرستان‌های ورامین و پیشوا از جمله تیرهای برق، دیواره‌های دامداری‌ها، میله‌های چاه‌ها و کانال‌های انتقال آب پدید آمده که سبب آسیب شده است.

یگان‌زاده افزود: شکاف‌های ایجاد شده در زمین‌های کشاورزی روستای معین‌آباد شهرستان پیشوا نیز تا آن‌جا ادامه یافته که کشاورزی در این زمین‌ها امکان‌پذیر نیست و پرکردن چاله‌های ایجاد شده با خاک نیز چاره‌ساز نخواهد بود.

وی گفت: طبق آخرین آمار در استان تهران سالانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب افت آب زیرزمینی رخ می‌دهد که حدود ۸۰ میلیون مترمکعب آن مربوط به دشت ورامین و ۴۰ میلیون مترمکعب مربوط به دشت‌های تهران و شهریار است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان پیشوا افزود: زمین در جنوب غرب شهرستان پیشوا و در حوالی روستای معین‌آباد سالانه ۳۶ سانتی‌متر نشست دارد و آن‌قدر حاد شده که درحال نزدیک‌شدن به مناطق مسکونی شهری در این شهرستان، خطوط راه‌آهن‌ و سه خط بزرگ فشار قوی برق است.

شناسایی یک‌هزار و 400 چاه غیرمجاز در دشت ورامین

مدیر امور آب شهرستان ورامین با اشاره به این‌که مهم‌ترین علت فرونشست زمین برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی است، از شناسایی یک‌هزار و ۴۰۰ حلقه چاه آب غیرمجاز در دشت ورامین خبر داد که اقدام به استحصال آب از منابع زیرزمینی می‌کنند.

محمد داوودی افزود: در حال حاضر بیش از یک‌هزار و ۷۰۰ حلقه چاه آب مجاز در شهرستان‌های ورامین، قرچک، پیشوا و پاکدشت فعالیت می‌کنند که از این تعداد ۷۱۸ حلقه در ورامین، ۱۵۴ حلقه در قرچک، ۲۹۷ حلقه در پیشوا و مابقی در پاکدشت حفر شده است.

وی تصریح کرد: با اخذ مجوز از دستگاه قضایی نسبت به انسداد چاه‌های غیرمجاز اقدام می‌شود.

مدیر امور آب ورامین اظهارداشت: سال ۹۷ تعداد ۲۱۵ حلقه چاه غیرمجاز مسدود و از ابتدای امسال نیز ۸۲ حلقه چاه غیرمجاز شناسایی و مسدود شده است.

داوودی یکی راه‌های کنترل وضعیت برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی را نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌ها اعلام کرد و افزود: سال گذشته ۵۰ دستگاه کنتور هوشمند و امسال نیز تاکنون ۲۵ دستگاه کنتور هوشمند روی چاه‌های آب نصب شده است تا استحصال آب بر اساس پروانه بهره‌برداری صورت گیرد.

وی گفت: مهم‌ترین عامل برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی شهرستان ورامین راه‌اندازی خط دوم انتقال پساب تصفیه شده جنوب تهران به دشت ورامین است تا با استفاده از حوضچه‌های تغذیه مصنوعی شمال دشت، آب به اعماق زمین وارد و از افت سطح سفره‌های زیرزمینی جلوگیری شود.

داوودی افزود: اگر برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی ادامه پیدا کند، نه تنها فرونشست تشدید می‌شود، بلکه در سال‌های آینده، آب شرب سالمی هم برای مردم باقی نمی‌ماند.

جلوگیری از فرونشست به عزم ملی نیاز دارد

رئیس اداره حفاظت محیط زیست ورامین نیز در این باره گفت: جلوگیری از فرونشست دشت ورامین به عزمی ملی نیاز دارد تا از حوادث و خطرات ناشی از آن پیشگیری شود.

منصور گل‌محمدی افزود: در عمق ۳۰ تا ۴۰ متری زمین لایه‌ای رُسی رسوب‌گذاری شده که همانند یک پوشش در عمق زمین گسترش پیدا کرده و باعث شده دو سفره آب زیرزمینی یکی در قسمت بالایی و دیگری در زیر این لایه تشکیل شود و به دلیل ایجاد اختلاف میان سطح آب بالای دشت نسبت به پایین، لایه‌های زیرین به دلیل اختلاف فشار بتوانند وزن طبقات رویی را تحمل کند.

وی اظهار داشت: به دلیل افزایش میزان بهره‌برداری آب از سفره‌های زیرزمینی، وزن طبقات بر فشار آبخوان می‌چربد و سبب می‌شود آب از خلل خاک خارج شود و تراکم لایه رسی که ضخامت ۴ تا ۱۰ متری دارد، در قسمت رویی تغییر یابد و در سطح زمین شکاف و فرونشست ایجاد کند.

مشکل فرونشست زمین به ستاد بحران کشور اطلاع‌ داده شده است

فرماندار شهرستان پیشوا نیز گفت: مشکل فرونشست زمین به دلیل بعد کشوری به رئیس ستاد بحران کشور اطلاع داده و از وی درخواست شده برای جلوگیری از تشدید این وضعیت، چاره‌ای اساسی بیندیشد.

حسین عباسی اظهارداشت: در جلسات متعدد با کارشناسان، وضعیت فرونشست در مناطق مختلف دشت ورامین بررسی شده، ولی این موضوع در توان و ظرفیت شهرستان نیست و تمامی دستگاه‌های استانی و کشوری برای جلوگیری از پیشرفت آن باید پیش‌قدم شوند.

وی تصریح کرد: امروز فرونشست زمین به زیرساخت‌های شهرستان‌های ورامین و پیشوا آسیب جدی وارد کرده و نزدیک شدن آن به دکل‌های برق فشار قوی و راه آهن سراسری، زنگ خطر را به صدا در آورده است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 22مهر1398 ، کدخبر: 76337: www.sabzineh.org