شعار سال: مسئولان وزارت علوم از حذف برخی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها در جریان طرح بین‌المللی‌سازی سخن به میان آورده‌اند، طرحی که قرار بود بر اساس آن در نهایت ۵ دانشگاه و ۵ پژوهشگاه به عنوان مراکز علمی تحقیقاتی و آموزشی در تراز بین‌المللی قرار گیرند.

بین‌المللی سازی دانشگاه‌ها؛ موضوعی که از سال ۱۳۹۶ به صورت رسمی برای وزارت علوم به‌عنوان یک راهبرد میان مدت در نظر گرفته شد. براساس این طرح ۹ پژوهشگاه و ۱۶ دانشگاه برای قرار گرفتن در تراز جهانی انتخاب شدند. براساس افق این طرح قرار بود که در نهایت ۵ دانشگاه و ۵ پژوهشگاه به عنوان مراکز علمی تحقیقاتی و آموزشی در تراز بین‌المللی انتخاب شوند.

بودجه ۴۰ میلیاردی برای بین‌المللی سازی

طراح برنامه بین‌المللی‌سازی مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وقت وزارت علوم بود. شریعتی آن زمان که مذاکرات هسته‌ای به ثمر نشست و تحریم‌ها یکی پس از دیگر در حال برداشته شدن بود این تصمیم را گرفت و در دی‌ماه ۹۶ به صورت رسمی از اجرای آن خبر داد. ۶ ماه بعد یعنی در تیرماه ۱۳۹۷ شریعتی نیاسر اعلام کرد: «۴۰ میلیارد تومان اعتبار برای طرح «ارتقای ۵ دانشگاه و ۵ پژوهشگاه کشور به تراز ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا» اختصاص یافته است.»

وی ادامه داد: «روند حرکت به سمت بین‌المللی شدن توسط دانشگاه‌های تعیین شده رضایت‌بخش است و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی با استفاده از درآمد اختصاصی خود اجرای این پروژه را ادامه داده‌اند.»

بعداً که شرایط تغییر کرد و کارشکنی‌های آمریکا آغاز شد، معاون آموزشی وقت وزارت علوم اعلام کرد: «شرایط اثری بر روی برنامه بین‌المللی‌سازی ندارد و این برنامه با قدرت پیش می‌رود. پیشنهاد شده که دانشگاه‌ها بین ۳ الی ۵ درصد درآمد‌های اختصاصی خود را به این پروژه‌ها اختصاص دهند.».

اما با اوج گرفتن تحریم‌های تازه و زمانیکه بودجه کشور به‌شدت کاهش یافت پروژه بین‌المللی سازی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها هم کمتر مورد توجه قرار گرفت. تا جاییکه در روز‌های اخیر سخن از تغییر برنامه به میان آمده است. محمدتقی نظرپور معاون اداری مالی وزارت علوم در این خصوص گفت: «با توجه به وضعیت بودجه در تخصیص بودجه به پروژه ارتقای ۵ دانشگاه و ۵ واحد پژوهشگاه برتر کشور به تراز بین المللی نیز کمبود و تغییراتی ایجاد می‌شود.»

حذف برخی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها از طرح بین‌المللی‌سازی

اکنون هم معاون آموزشی فعلی وزارت علوم خبر از حذف برخی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها داده است. علی خاکی صدیق در این باره می‌گوید: «امسال یک ارزیابی مجدد از عملکرد دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌هایی که در طرح ارتقاء به تراز بین المللی شرکت دارند، صورت گرفت. با توجه به این که دو سال از اجرای این طرح می‌گذرد، احتمال دارد تغییراتی در جدول آن ایجاد شود.»

معاون آموزشی وزیر علوم یادآور شد: «از آنجایی‌که برخی دانشگاه‌ها در این زمینه بهتر کار کرده‌اند و برخی دیگر عملکرد خوبی نداشته‌اند، امکان خارج شدن دانشگاه‌هایی که عملکرد خوبی نداشته‌اند از این طرح وجود دارد.»

البته ناگفته نماند که از ابتدا هم قرار بود که بعد از ۵ سال در مجموع ۱۰ دانشگاه و پژوهشگاه باقی بمانند. شاید این سخنان معاون آموزشی برای تحت فشار قرار دادن دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مطرح در پروژه بین‌المللی‌سازی است. بررسی‌های میدانی خبرنگار آنا نشان می‌دهد که این دانشگاه‌ها با هدف قرار دادن کشور‌های مشترک و عدم تقسیم کار مناسب و هدفمند در این زمینه، نتوانسته‌اند نتایج چشم‌گیر به دست آورند. دانشگاه‌های حاضر در این طرح شامل دانشگاه‌های الزهرا (س)، صنعتی امیرکبیر، اصفهان، صنعتی شریف، شیراز، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، تبریز، شهید بهشتی، تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، علامه طباطبایی و خوارزمی هستند که اکثراً برای دریافت علم مؤثر کشور‌های پیشرفته مشترک نظیر فرانسه، اتریش، هلند، روسیه و ... را مدنظر قرار داده‌اند و هر یک بیشتر از طریق روابط علمی اعضای هیئت علمی پروژه‌ها و برنامه‌های مشترک تعریف کرده‌اند و برنامه راهبردی مشخصی در این زمینه ارائه نشده است.

از سوی دیگر در این میان اساساً خبری از عملکرد پژوهشگاه‌ها نیست و مشخص نیست که در شرایط کنونی خروجی واقعی پژوهشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم به چه میزان است تا بتوانند در زمره پژوهشگاه‌های تراز بین‌المللی قرار گیرند. وقتی از پژوهشگاه‌ها هم درباره خروجی‌شان سؤال می‌شود مدام اعلام می‌کنند که بودجه چندانی به آن‌ها اختصاص نمی‌یابد.

با وجود سرمایه‌گذاری‌های دو سال اخیر در بین‌المللی‌سازی دانشگاه و قرار دادن دانشگاه‌ها و پژوهشگاه در لیست ۲۰۰ دانشگاه و پژوهشگاه برتر جهان، رتبه‌بندی‌ها نشان می‌دهد که تحول خاصی صورت نگرفته است.

نتایج رتبه‌بندی‌ها چه می‌گوید

براساس رتبه‌بندی یواس نیوز که اخیراً منتشر شده، اولین دانشگاه ایران دانشگاه تهران است که در رتبه ۴۰۵ قرار دارد. در رتبه بندی تایمز ۲۰۱۹ دانشگاه اصفهان به عنوان اولین دانشگاه ایرانی در حدفاصل ۳۵۱ تا ۴۰۰ جای گرفته است یا در رتبه‌بندی شانگ‌های دانشگاه تهران در حدفاصل ۳۰۱ تا ۴۰۰ به عنوان اولین دانشگاه است. در رتبه‌بندی سایمگو نیز دانشگاه تهران به عنوان اولین دانشگاه زیرمجموعه وزارت علوم در رتبه ۴۷۶ قرار دارد. جالب‌تر اینکه نام پژوهشگاه‌های کشور در هیچ‌یک از این رتبه‌بندی‌ها مشاهده نمی‌شود.

بر این اساس باید این موضوع را در نظر گرفت که جهش علمی نمی‌تواند در کوتاه‌مدت رخ دهد، بلکه واقع‌بینی و تدوین برنامه‌های عملیاتی تنها راه برون رفت از مشکلات است. برنامه‌های بدون‌پشتوانه نه‌تن‌ها نتایج مطلوبی در بر ندارد بلکه می‌تواند ضرر‌های جبران‌ناپذیری هم به جایگاه علمی کشور وارد کند.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی (آنا)، تاریخ انتشار: 13 آبان 1398، کدخبر: 443261 ، www.ana.ir