اصول محیط زیستی طرح انتقال آب خزر، قابل اجرا نیست!

مناقشه ها در حاشیه "طرح شیرین سازی وانتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران" ادامه دارد. حالا اردکانیان وزیر نیرو در نامه ای به رییس سازمان محیط زیست اعتراف کرده که نمی توان آب خزر را با ملاحظات محیط زیستی به کویر منتقل کرد؛ نکته ای که همه مخالفان این انتقال می گفتند، اما گوش کسی بدهکار نبود.

شعارسال: پس از ارائه طرح استیضاح وزیر نیرو به هیات رییسه مجلس شورای اسلامی، اردکانیان با ارسال یک نامه به عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست، از او خواسته تا نظر صریحش را درباره انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران اعلام کند.

در این نامه همچنین با تاکید بر اینکه اصول ارائه شده از سوی "کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست" عملی نیست آمده که در نهایت، این عیسی کلانتری است که باید اعلام کند با این طرح موافقت، موافقت مشروط یا مخالفت دارد.

هر چند برخی معتقدند این نامه نگاری ها جنگی زرگری بین وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست با هدف رفع استیضاح تا زمان رای آوری مجدد نمایندگان مجلس است، اما می توان آنرا نوعی عقب نشینی از سوی اردکانیان در برابر استیضاح مجلس و نیز پاسکاری مسوولیت "طرح انتقال اب خزر" بین دو سازمان دست اندرکار یعنی وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد.

با این همه این موضوع که وزیر نیرو با صراحت اعلام کرده "نکات محیط زیستی که کمیته ارزیابی درباره "مطالعه ارزیابی زیست محیطی" تاکید کرده قابلیت اجرایی ندارد و نیز "شیرین سازی آب در نقصد" ممکن نیست؛ خود اعترافی درست است که یک پیروزی بزرگ برای کنشگران محیط زیست و تمام مخالفان "طرح شیرین سازی و انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران" به حساب می آید. در واقع می توان گفت امروز پس از سپری شدن دوران دو دولت، حالا وزیر نیروی دولت دوازدهم درباره "شدنی نبودن ملاحظات محیط زیستی طرح انتقال آب خزر" همان نظری را اعلام کرده که محیط زیستی ها و مخالفان این طرح بر آن تاکید داشته اند و بارها در بیانیه ها، نامه هاف سخنرانی ها و مقالات متعدد علمی و رسانه ای آنرا اعلام کرده اند.

اما نکته ای که کنشگران محیط زیست و ساکنان استان های شمالی ایران خطاب به "مجمع نمایندگان شمال کشور" می گویند این است که تصور نکنند با یک نامه 4 صفحه ای، افکار عمومی از مطالبه خود درباره لغو کامل طرح انتقال آب خزر دست برمی دارد. بلکه لدانید این مطالبه گری تا زمان رسیدن به هدف، یعنی لغو این انتقال مخرب ادامه خواهد داشت.

متن کامل نامه وزیر نیرو به عیسی کلانتری در ادامه می آید.

جناب آقای دکتر کلانتری

معاون محترم رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست

با سلام و احترام

بازگشت به نامه شماره 30012/100/98 مورخ 18/07/98 با موضوع طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران واعلام بلامانع بودن اجرای پروژه و موکول نمودن ابلاغ ضوابط اجرایی زیست محیطی به یک ماه آینده، موارد زیر جهت استحضار و اطمینان از مفاهمه بر چگونگی ترتیبات مقرر شده ایفاد می گردد:

الف- تخصیص آب: مطابق با ماده 31 قانون توزیع عادلانه آب، "تخصی و اجازه بهره برداری از منابع آب برای مصارف شرب، کشاورزی، صنعت و سایر موارد، منحصرا با وزارت نیرو است که در قالب نظام نامه و دستورالعمل اجرایی مشخصی در چارچوب کمیسیون تخصیص آب و طی مراحل زیر صورت می گیرد:

موافقت اولیه تخصیص آب: بر اساس دستورالعمل تخصیص آب، به هنگام شکل گیری طرح های توسعه منابع آب، گزارش توجیهی(شناخت) در خصوص میزان آب مورد تقاضا و منبع تامین آن توسط شرکت های آب منطقه ای/مجریان طرح ها تهیه و پس از بررسی در کمیسیون تخصیص آب، موافقت اولیه(اصولی) تخصیص آب صادر می گردد.

مجوز نهایی تخصیص آب: در خصوص طرح های توسعه منابع آب بزرگ نظیر طرح های انتقال بین حوضه ای و طرح های انتقال آب دریا، در قالب مدت زمان تعیین شده در موافقت اولیه تخصیص آب، شرکت آب منطقه ای/مجری طرح، مکلف به ارائه مطالعات فاز دوم مصوب و مجوز زیست محیطی طرح جهت صدور مجوز نهایی تخصیص آب می باشد.

ب- ارزیابی اثرات زیست محیطی: مطابق با آیین نامه مصوب هیئت وزیران ( تصویب نامه شماره 214287/ت 45880 ه- مورخ 3/11/1390)، سازمان حفاظت محیط زیست موظف است به استناد اصل یکصدوسی وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نسبت به ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح های بزرگ تولیدی، خدماتی وعمرانی اقدام نماید.

تهیه گزارشات ارزیابی اثرات زیست محیطی: مطابق با ماده 2 آیین نامه یاد شده، گزارشات مربوط به ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح ها باید توسط مجریان طرح ها در مرحله امکان سنجی و مکان یابی آنها تهیه و به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه گردد.

مجوز ارزیابی اثرات زیست محیطی: مطابق با ماده 7 این آیین نامه، نظر کارگروه ماده 2 (کارگروه بررسی کننده گزارشات ارزیابی اثرات زیست محیطی که توسط مجری طرح ارائه شده است)، توسط سازمان حفاظت محیط زیست باید به یکی از سه شکل زیر به مجری طرح ابلاغ گردد:

- موافقت با اجرای طرح (تایید گزارش)

- موافقت مشروط با اجرای طرح(بر اساس انجام گزینه های اصلاحی و یا راهکارهای بهسازی)

- مخالفت با اجرای طرح (عدم تایید گزارش) و لزوم معرفی گزینه مطالعاتی دیگر

ج- در خصوص طرح یادشده اقدامات زیر تاکنون صورت گرفته است:

1- موافقت اولیه مشروط به تخصیص آب طرح: با توجه به پیگیری های استان سمنان از جمله نامه شماره 42714/1/50 مورخ 15/6/89 استاندار وقت، به دلیل محدودیت های شدید منابع آب در فلات مرکزی ایران و مطابق با مصوبات سیصدوسی ونهمین جلسه کمیسیون تخصیص آب در سال 91، موافقت اولیه تخصیص آب طرح "شیرین سازی و انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران جهت تامین نیازهای شرب و صنعت به میزان 300 میلیون متر مکعب در سال به صورت مشروط ابلاغ گردید.( ابلاغیه 700/27029/91 مورخ 13/6/91) تا مجری نسبت به اخذ مجوز سازمان حفاظت محیط زیست با توجه به حجم بالای تولید آب شیرین و اثرات زیست محیطی آن اقدام نماید و تاکید گردید که صدور مجوز نهایی تخصیص آب، منوط به ارائه مجوز سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب مطالعات مرحله دوم طرح خواهد بود.

2- آخرین وضعیت طرح: فاز اول مطالعات طرح، انجام و در صورت صدور مجوز ارزیابی اثرات زیست محیطی و تعیین ضوابط امکان پذیر آن، مطابق روال، مطالعات فاز دوم طرح آغاز خواهد شد بدیهی است صدور مجوز نهایی تخصیص آب، منوط به ارائه مجوز زیست محیطی و تصویب فاز دوم مطالعات می باشد.

3- مجوز ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح:

- گزارشات ارزیابی اثرات زیست محیطی تفصیلی طرح توسط مجری طرح (شرکت توسعه منابع آب ونیروی ایران) از سال 91 تهیه و جهت بررسی به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه شده است.

- از زمان ارائه گزارشات تفصیلی، ارزیابی زیست محیطی طرح توسط مجری، تاکنون جلسات متعدد برگزار و رفت وبرگشت های مختلفی با مجری و مشاور طرح، با هدف اصلاح گزارشات و ارائه اطلاعات تکمیلی، توسط سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفته است.

- در تاریخ 14/10/96 طی نامه جنابعالی خطاب به استاندار سمنان ( و نه مجری طرح) موافقت آن سازمان با اجرای طرح، مشروط به نمک زدایی در مقصد اعلام شده است. بررسی ها نشان داده که شرط اعلام شده در آن موافقت، غیراجرایی می باشد.

- مجددا در تاریخ 8/9/97 جنابعالی موافقت مشروط دیگری را با شرط تخلیه پساب حاصل از نمک زدایی در اعماق بیش از سیصدمتری دریا، اعلام داشته اید که این بار نیز این موافقت، مشروط، به مجری طرح ابلاغ نشده است و بررسی های اولیه حاکی از غیراجرایی بودن این شرط بوده است.

4- آخرین اقدام: بر اساس جلسه مورخ 17/7/98 کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی با حضور معاونین محترم محیط زیست انسانی، دریایی و تالاب و طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست،مدیران کل حفاظت محیط زیست استان های مازندران و سمنان، مجری طرح و مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفا تدوین شروط لازم برای اعلام موافقت مشروط زیست محیطی طرح، موکول به اقدامات زیر گردیده است:

الف: حوزه دریایی :

1- ارائه داده ها و و نتایج مدل سازی مربوط به تخلیه پساب توسط مجری طرح

2- ارائه نتایج مدل در خصوص اثرات تجمعی طرح بر حوضچه های برداشت آب نیروگاه نکا و بندر امیرآباد از نظر پارامترهای فیزیکی توسط مجری طرح

3- مرور ادبیات مربوط به ضوابط و استانداردهای ملی و بین المللی در مورد تعیین محل تخلیه پساب و معیارهای تعیین محل برداشت آب توسط وزارت نیرو

ب: حوزه طبیعی: (مسیر اجرای پروژه) :

1- ارائه نقشه محل دپوی نخاله های مازاد ناشی از لوله گذاری و ارائه گزارش روش های فنی برای کاهش تخریب و پوشش گیاهی به تفکیک نوع گونه توسط مجری طرح

2- برآورد میزان تخریب شامل خاکبرداری و خاک ریزی توسط مجری طرح

3- ارائه فایل رقومی مسیر نهایی و موقعیت ایستگاه های پمپاژ و ضوابط مسیر خط انتقال برق به همراه مشخصات فنی آنها توسط مجری طرح

بنابراین با توجه به اینکه :

- در موافقت های مشروط اعلام شده قبلی توسط جنابعالی در نوبت های گذشته، شروطی اعلام شد که در بررسی های انجام شده مشخص گردیده این شروط قابلیت اجرایی ندارند.

- همچنین کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح (مورخ 17/7/98)، تدوین شروط برای صدور موافقت مشروط را موکول به انجام مطالعات و اقدامات بیشتر نموده است.

لذا اعلام بلامانع بودن اجرای پروژه توسط جنابعالی بدون تدوین و ابلاغ شروط و ضوابط اجرایی امکان پذیر، موجب بروز نگرانی در بخشی از ذیمدخلان و نمایندگان محترم مجلس شده است که شایسته است اطلاع رسانی مناسب از طریق آن سازمان صورت گیرد.

ضمنا به استحضار می رساند که با توجه به وظایف حاکمیتی وزارت نیرو در عرصه تامین آب برای بخش های مختلف در سراسر کشور، مطالعات گسترده ای برای تامین کمبود آب، در مناطق مختلف فلات مرکزی ایران صورت گرفته که در آنها بعضا یکی از گزینه های پیشنهادی برای تامین کسری آب، شیرین سازی آب های شور می باشد. اجرایی شدن این گزینه برای مناطقی که کسری منابع آب آنها از این طرق تامین خواهد شد مستلزم کامل بودن مطالعات و رعایت ضوابط و الزامات امکان پذیر زیست محیطی می باشد. لذا خواهشمند است دستور فرمایید صریحا، طبق روال گذشته، موافقت، موافقت مشروط ( با ذکر شروط) و یا مخالفت را حسب مورد به مجریان طرح ها اعلام نمایند.

بدینوسیله از همکاری های معموله سپاسگزاری می شود.

رضا اردکانیان

رونوشت:

- جناب آقای دکتر واعظی رییس محترم دفتر رییس جمهور و سرپرست نهاد ریاست جمهوری جهت استحضار

- جناب آقای دکتر امیری معاون محترم امور مجلس رییس جمهور جهت استحضار

- معاونت آب و آبفا

- معاونت حقوقی، پشتیبانی و مجلس

- شرکت مدیریت منابع آب ایران

- شرکت مهندسی آب وفاضلاب کشور

- شرکت توسعه منابع آب ونیروی ایران

- مرکز امور اجتماعی آب وانرژی

- دفتر وزارتی