شعارسال: توسعه روستایی در ایران از گذشته تاکنون با چالش‌ها، مسائل و مشکالت زیادی روبه‌رو بوده است. با توجه به تغییر شرایط و مقتضیات زمانی، دیگر ساختار سنتی مدیریت در مناطق روستایی قادر به حل مشکلات نخواهد بود. دهیاری‌ها ازجمله نهادهای نوپای غیردولتی با حدود دو دهه قدمت ازجمله بسترهای توسعه همه‌جانبه روستایی محسوب می‌شوند که در آذربایجان‌شرقی با طیفی از نقاط قوت و ضعف مواجهند.
 
مدیریت روستایی با تکیه بر سازمان‌ها و نهادهای مردمی از رهیافت‌های مطرح با هدف توسعه پایدار و متوازن در بسیاری از نقاط جهان ازجمله ایران است؛ از این‌رو دهیاری‌ها در قالب نهادی غیردولتی بر اساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در ۱۳۷۷ تأسیس شده و از ۱۳۸۲ فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.
 
تربیت مدیران آشنا به شرایط روستا و سازمان‌های محلی، انجام کار کارشناسی کافی قبل از اجرای طرح‌ها، انتخاب دهیاران توانمند و به دور از مسائل قبیله‌ای، لحاظ کردن رضایت مردم، الزام سازمان‌ها به همکاری با دهیاران و اعطای نقش بیش‌تر به دهیاران در امور روستایی ازجمله الزامات موفقیت دهیارهای است که تاکنون آن چنان که باید به آن توجه نشده است.
 
آذربایجان‌شرقی با دو هزار و ۷۰۸ روستا که یک‌هزار و ۹۴۷ مورد از آن‌ها دارای دهیاری هستند، در زمینه آبادانی و عمران روستایی با تکیه بر توان دهیاری‌ها گام‌های خوبی در سال‌های گذشته برداشته است، اما بدون شک تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد.
 
تنها تزریق اعتبارات به دهیاری‌ها پاسخگو نیست
 
کارشناسان با اشاره به تجربه جهانی در زمینه دهیاری‌ها به‌عنوان نهاد اصلی تحقق توسعه روستایی به ایرنا گفت: تنها تزریق اعتبارات به دهیاری‌ها پاسخگو نیست و مسیر اصلی عمران روستاها از آموزش می‌گذرد که در این اساس دهیاران گروه هدف اصلی محسوب می‌شوند.
 
با وجود این‌که آذربایجان‌شرقی در زمینه پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی جزو سه استان برتر کشور است، اما دهیاران آن با مشکلاتی همچون وجود ۳۷۷ روستای خالی از سکنه، وجود ۷۶۰ روستای فاقد دهیاری و اشتغال ضعیف روستایی مواجهند.
 
کمک ۶۲۱ میلیاد تومانی دولت تدبیر و امید به دهیاری‌های آذربایجان‌شرقی
 
آمار منتشر شده توسط استانداری آذربایجان‌شرقی نشان می‌دهد دولت تدبیر و امید در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ شمسی ۶۲۱ میلیارد تومان به دهیاری‌های آذربایجان‌شرقی کمک مالی کرده؛ این درحالی است که از سال ۸۲ تا ۹۲ میزان پرداختی دولت به دهیاری‌ها ۱۶۲ میلیارد تومان بوده است.
 
استان آذربایجان‌شرقی در زمینه پرداخت تسهیلات اشتغال پایدار روستایی نیز رتبه دوم کشور را کسب کرده و از محل تفاهم‌نامه معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور با بانک سینا، ۴۱ طرح از استان با قابلیت جذب ۲۵ میلیارد تومان اعتبار به این بانک معرفی شده است.
 
در شش سال فعالیت دولت تدبیر و امید همچنین ۸۸ درصد تعهدات آذربایجان‌شرقی از محل پروژه ارتقای تولید و اشتغال پایدار در دشت‌ها و مناطق روستایی تحقق یافته است، ضمن این‌که در این مدت طرح توسعه جامع عمران و آبادی هم‌زمان در شش روستای شهرستان ورزقان به‌عنوان یک طرح نمونه کشوری و با ۱۴میلیارد تومان اعتبار اجرا شده است.
 
اجرای طرح پژوهشی ارائه راهبرد عملی برای اشتغال روستایی در ۶۵ روستای هدف استان، تکمیل ۱۰۰ درصدی اطلاعات روستاهای استان در سامانه آمار و اطلاعات آبادی‌های کشور، تمهید مقدمات احداث شهرک نمایشگاهی و سکونت‌گاه روستایی در استان، راه‌اندازی سامانه مالی «چکاد» با قابلیت حسابداری دهیاری‌ها، راه‌اندازی شبکه جامع روستایی (شجر) در دهیاری‌های استان، انجام سفرهای آموزشی برای دهیاران استان و کسب رتبه اول در بحث تعامل دفاتر امور روستایی با سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور از دیگر اقدامات انجام شده در حوزه دهیاری‌های آذربایجان‌شرقی از ابتدای فعالیت دولت تدبیر و امید تاکنون است.
 
دهیاران اصلی‌ترین رکن مدیریت روستایی
 
معاون آموزشی سازمان جهاد دانشگاهی آذربایجان‌شرقی گفت: براساس قرارداد آموزشی منعقد شده با اداره کل امور روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌شرقی شش‌هزار و ۴۶۳ نفر از دهیاران و کارشناسان دهیاری‌های استان از دوره‌های آموزشی جهاد دانشگاهی بهره‌مند می‌شوند.
 
اکبر اسماعیلی افزود: آموزش دهیاران به‌عنوان مدیران روستایی، نقش مهمی در توسعه روستایی خواهد داشت و سبب می‌شود تا دهیاران بتوانند متناسب با شرح وظایف محوله، به‌طور موثر فعالیت‌هایشان را ادامه داده و بر کارآیی خود بیفزایند.
 
وی با بیان این‌که دهیاران اصلی‌ترین رکن مدیریت روستایی شناخته می‌شوند، افزود: ارائه آموزش‌های مناسب به این دهیاران می‌تواند علاوه‌بر این‌که در ارتقای سطح آگاهی شغلی آن‌ها موثر باشد، بلکه دهیاران می‌توانند با به کارگیری این آموزش‌ها در محیط کاری، ضمن ایجاد فرصت‌های جدید از بروز مشکلات ناخواسته نیز جلوگیری کنند.
 
اسماعیلی اظهار کرد: نخستین مرحله آموزش دهیاران با عنوان مفاهیم و ساماندهی صنایع دستی روستایی از هشتم آبان‌ماه جاری در شهرستان‌های استان شروع شده است و تا چهارم آذرماه ادامه خواهد یافت.
 
معاون آموزشی این سازمان خاطرنشان کرد: طبق قرارداد منعقد شده با اداره کل امور روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌شرقی شش عنوان دوره آموزشی برای دهیاران در نظر گرفته شده که به‌ترتیب اولویت برای دهیاران استان برگزار خواهد شد.
 
پرداخت ۱۵ میلیارد تومان به روستاهای فاقد دهیاری‌ آذربایجان‌شرقی
 
مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌شرقی گفت: در سال جاری و در حوزه دهیاری‌ها، ۱۵۰ میلیارد تومان به دهیاری‌های استان پرداخت شده که امیدواریم با افزایش هشت درصدی این اعتبار تا پایان سال این مبلغ به ۱۶۵ میلیارد تومان افزایش یابد.
 
تقی کرمی اظهار داشت: آذربایجان‌شرقی دو هزار و ۷۰۸ روستا دارد که از این تعداد یک‌هزار و ۹۴۷ روستا دارای دهیاری است و امسال 100 درصد اعتبارات تخصیصی برای دهیاری‌های استان پرداخت شده است.
 
وی گفت: ۷۶۱ روستا در آذربایجان‌شرقی فاقد دهیاری است که در سال جاری ۱۵ میلیارد تومان اعتبار برای این روستاها پرداخت شده است و در تلاش هستیم تا پایان سال این میزان اعتبار را به ۲۰ میلیارد تومان افزایش دهیم.
 
کرمی اضافه کرد: با اعتبار در نظر گرفته شده برای روستاهای فاقد دهیاری امسال ۲۰۰ طرح ازجمله راهسازی، آب‌رسانی، تهیه طرح هادی و همچنین طرح‌هایی در حوزه نیرو اجرا شده است.
 
وی به آسفالت‌ریزی بیش از دومیلیون متر مربع از معابر روستایی استان اشاره کرد و گفت: امسال با همکاری بنیاد مسکن در مجموع برای آسفالت‌ریزی معابر نزدیک به یک‌صد میلیارد تومان اعتبار هزینه شده که در این میان سهم قیر ۵۳ میلیارد تومان بوده است.
 
مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌شرقی به توزیع تسهیلات بانکی در سطح استان اشاره کرد و گفت: ۴۶۲ میلیارد تومان اعتبار از محل قانون اشتغال توسعه پایدار روستایی برای استان جذب شده است.
 
وی به تسهیلات ارزان‌قیمت در نظر گرفته شده برای اشتغال پایدار دهیاری‌های استان اشاره کرد و گفت: در سال گذشته و جاری نزدیک ۳۰ میلیارد تومان اعتبار از این محل برای خرید ماشین‌آلات عمرانی، طرح‌های گردشگری و درآمدزایی دهیاری‌های استان در نظر گرفته شده است که با هماهنگی‌های انجام شده با فرماندار مراغه، قسمتی از این اعتبار برای دهیاری‌های این شهرستان پرداخت خواهد شد.
 
چه باید کرد؟
 
نتایج مطالعه انجام شده در ۳۰ روستای شهرستان بستان‌آباد در ۵۰ کیلومتی شرق تبریز در اوایل دهه ۱۳۹۰ شمسی نشان می‌دهد که فعالیت‌های پراکنده و بدون انسجام در روستاها از مسائل و چالش‌های جدی مدیریت روستایی است.
 
در این زمینه، حرکت براساس برنامه‌ریزی و نیز ایجاد ارتباط میان برنامه‌های مناطق روستایی و برنامه‌های فرادستی استانی و ملی می‌تواند در کارآمدی فعالیت‌های دهیاری‌ها موثر باشد. به این منظور لازم است برنامه‌های جامعه مشارکتی و مردم محور متناسب با شرایط مناطق روستایی طراحی شود.
 
یافته‌های تحقیق مذکور حاکی است، چنان‌که کارشناسان اشاره دارند توسعه همه جانبه روستایی سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات را دربر می‌‌گیرد و همچنین ابعاد اقتصادی، اجتماعی، قضایی و سازماندهی فرآیند توسعه را شامل می‌شود. نتایج تحقیق و بررسی دیدگاه‌های جامعه آماری همچنین از وجود مشکلاتی در حوزه مسائل انگیزشی و رفاهی برای دهیاران حکایت دارد و از این‌رو لازم است با انجام مطالعات دقیق در زمینه مسائل رفاهی توجه بیش‌تری شود.

 

 
شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از روزنامه  صبح کشاورزی و محیط زیست کشور،تاریخ انتشار:  7 بهمن    1398،کدخبر:80782   ، www.sabzineh.org