شعار سال: انتهای سال 97 و آغاز سال 98 حوادثی را برای مردم مناطق مختلف کشور رقم زد که تبعات آن تا سال‌ها باقی می‌ماند. خسارت‌های فراوان ناشی از سیل فروردین امسال در کشور و از جمله کردستان، سیلی و خشم طبیعت در برابر تجاوز برخی به بستر رودخانه‌ها و ساخت و سازهای غیرمجاز در این مناطق بود که باید از این مهم برای پیشگیری از تکرار چنین حوادث طبیعی درس گرفت.

مردم اغلب استان‌های جنوبی، غربی و شمالی کشور از نوروز سال ۹۸ خاطره خوبی ندارند، چرا که بارش شدید، جاری‌شدن سیل و طغیان رودخانه‌ها، به تعداد زیادی از واحدهای مسکونی و صنعتی و بخش کشاورزی کشورمان خسارت وارد کرد.

براساس اعلام وزارت کشور، سیل نوروز امسال ۲۵ استان و بیش از چهار هزار و ۴۰۰ روستا در کشور را درگیر کرد و حدود 35 هزار میلیارد تومان در بخش‌های مختلف خسارت به بار آورد. علاوه بر خسارت‌های سنگین مالی، عده‌ای نیز در جریان این سیلاب‌ها جان خود را از دست دادند تا نوروزی غم‌انگیز برای اهالی این نقاط و مردم کشورمان رقم بخورد.

سیلاب ناشی از بارندگی‌های فروردین سال جاری در کردستان سه هزار و 65 میلیارد تومان خسارت برجا گذاشت که دو هزار و 57 میلیارد تومان آن مربوط به زیرساخت‌ها و یک هزار و هشت میلیارد تومان آن مربوط نیز به بهره‌برداران کشاورزی بود.

به گفته کارشناسان، تجاوز به بستر رودخانه‌ها، ساخت و سازهای غیرمجاز در این مناطق و تنگ‌شدن مجاری عبور آب رودخانه‌ها یکی از عوامل بسیار مهم در تشدید وقوع سیل و خسارت در زمان بارندگی‌های شدید اوایل سال جاری بود.

کردستان استانی کوهستانی و اقلیم آن متأثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است که موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستان‌ها می‌شود. از حوضه‌های آبریز اصلی این استان می‌توان به خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر و دریاچه ارومیه و حوضه‌های آبریز فرعی نیز به سفیدرود شامل رودخانه‌های تلوار و قزل اوزن، مرزی غرب شامل رودخانه‌های سیروان و زاب کوچک، کرخه شامل رودخانه رازآور و دریاچه ارومیه شامل رودخانه‌های زرینه و سیمینه‌رود اشاره کرد.

حال باید دید دستگاه‌های مسئول در این حوزه به‌ویژه شرکت آب منطقه‌ای کردستان چقدر سیل امسال را جدی قلمداد کرده‌اند و در صورت وقوع بارندگی‌های شدید در آینده، چه اقدامات پیشگیرانه‌ای مدنظر دارند.

لزوم به‌کارگیری روش‌های مختلف برای کاهش خسارات ناشی از سیل

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان گفت: عملیات لایروبی رودخانه‌های استان برای جلوگیری از طغیان آن‌ها و کاهش خسارت‌های ناشی از سیل‌های احتمالی از جمله اقدامات صورت گرفته توسط این شرکت است؛ ضمن این‌که دانش پیشگیری و مبارزه با سیلاب مستلزم به‌کارگیری روش‌های متعددی است؛ بنابراین لحاظ کردن یک وجهی آن کارساز نخواهد بود.

کامران خرم افزود: بررسی نقاط بالادست رود، انجام فعالیت‌های سازه‌ای مانند سدسازی، علاج‌بخشی سدها، ساخت حوضچه‌های آرامش، درختکاری و توسعه پوشش گیاهی بالادست سدها، تعریض کانال‌های آب‌بر به سمت دریا، مدیریت اراضی شیب‌دار، آبخیزداری و آبخوانداری و اصلاح سازه‌های تقاطعی از کارهای دیگری است که علاوه بر لایروبی رودخانه‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

وی گفت: در سال ۹۸ با جذب اعتبارات ناشی از خسارت سیل و دیگر منابع اعتباری از ۱۴ پروژه اجرایی در دست اقدام حدود هشت طرح لایروبی و از ۲۰ پروژه مطالعاتی چهار پروژه برای انجام مطالعات لایروبی تعریف شد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان یادآور شد: با همکاری سایر ارگان‌ها از جمله راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و بخشداری‌ها در مناطق مختلف استان و نقاط بحرانی، برای لایروبی رودخانه‌ها اقدامات خوبی صورت گرفته است.

خرم از لایروبی بیش از ۵۰۰ متر رودخانه قشلاق سنندج در بازه پل جدید قشلاق تا پل گریزه خبر داد و افزود: امسال در راستای مقابله و پیشگیری از سیلاب‌های احتمالی، رودخانه گاورود سنندج در محل ایستگاه پمپاژ سنگ سفید و سمیران به طول یک کیلومتر لایروبی شد.

وی اظهار داشت: عملیات لایروبی رودخانه علی‌آباد شیلان سنندج به طول ۲۰۰ متر، رودخانه بیار در بازه شهری کامیاران به طول دو کیلومتر و رودخانه زرین‌جوب و شیروانه کامیاران به طول دو کیلومتر صورت گرفت.

لایروبی و پاک‌سازی 5/5 کیلومتر رودخانه خلیفه‌آباد و قزل‌اوزن در دیوان‌دره، رودخانه‌های خورخوره و آدینان سقز در نقاط بحرانی به طول 5/6 کیلومتر و رودخانه فصلی تازه‌آباد سقز و حومه روستای باغچله به طول سه کیلومتر، از دیگر اقداماتی بود که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان به آن اشاره کرد.

خرم با تأکید بر این‌که توجه به نقاط مسکونی واقع در دامنه‌ها و دشت‌های مسیر رودخانه در راستای جلوگیری از سیلاب بسیار حائز اهمیت است، گفت: در این نقاط باید مسیل‌ها از نخاله، شاخه درختان و سنگ‌هایی که همراه با سیلاب‌های قبلی آمده‌اند، پاک‌سازی شوند تا در صورت جمع‌شدن آب در دامنه یا دشت بتوان توسط این مسیل‌ها آب را به پایین‌دست شهرها روانه کرد تا آسیب‌زا نباشد.

وی اضافه کرد: در برخی مواقع با وجود لایروبی کردن رودخانه‌ها، حجم آبی که در بستر رودخانه‌ها جریان دارد بیش‌تر بوده و به بیرون سرایت می‌کند؛ بنابراین احداث حوضچه‌های ذخیره‌ای در بالادست از تمهیدات اساسی است که باید در این خصوص کار شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان اظهار داشت: با احداث و ذخیره آبی که در این حوضچه‌ها انباشته می‌شود، آب با آرامش و طول زمان بیش‌تر در بستر رودخانه جاری شده و با این اقدام علی‌رغم پیشگیری از سیل احتمالی می‌توان از مزایای دیگری همچون ذخیره آب در آبخوان‌ها و همچنین مدیریت آن به عنوان منابع آبی آینده بهره‌مند شد.

خرم یادآور شد: بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و شناسایی نقاط حادثه‌خیز، لایروبی رودخانه قشلاق به طول دو کیلومتر (از محل پل قدیم قشلاق تا تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج)، رودخانه نمشیر بانه در محل روستای رشکی به طول 5/4 کیلومتر و رودخانه گاورود سنندج به طول 2/9در دستور کار قرار دارد.

وی افزود: لایروبی رودخانه‌های حسین‌آباد سنندج و گامیشگای بیجار هرکدام به طول دو کیلومتر و رودخانه‌های فصلی دزلی و دره‌کی سروآباد به طول چهار کیلومترتا آخر امسال برای پیشگیری از صدمات ناشی از سیلاب و طغیان رودخانه‌ها در دستور کار این شرکت قرار گرفته است.

اختصاص هشت میلیارد تومان برای لایروبی رودخانه‌های کردستان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان با اشاره به این‌که یکی از فعالیت‌های هشت‌گانه مهندسی رودخانه‌ها لایروبی است، افزود: به دنبال هر سیلی که به جریان می‌افتد، باید مجاری آبی بررسی شود و در مجاری دارای اضطرار لایه‌برداری صورت گیرد.

خرم یادآور شد: در این راستا از محل اعتبارات جبران خسارت سیل بابت لایروبی و ساماندهی رودخانه حدود هشت میلیارد تومان مصوب شده که ۵۰ درصد آن تخصیص داده شده است.

وی با بیان این‌که باید تغییر اقلیم را جدی گرفت و رابطه مسالمت‌آمیزی با طبیعت برقرار کرد، گفت: عدم لایروبی مستمر بستر و عمیق‌ نکردن رودخانه‌ها، تصرف بستر و حریم و انتقال زباله به داخل بستر رودخانه‌ها از جمله اقداماتی است که منجر به طغیان رودخانه‌ها و بروز سیلاب‌های ویرانگر می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان اضافه کرد: مقاطعی از رودخانه‌ها که در اثر خاکریزی و یا دخل و تصرف دچار انسداد شده و امکان آب‌گذری مناسب برای عبور سیلاب ندارند و سازه‌های تقاطعی غیراصولی اجرا شده‌ از جمله محل پل‌ها که توسط شهرداری‌ها احداث شده، از نقاط سیل‌خیز محسوب می‌شوند.

خرم افزود: برای رفع خطر از این مناطق سیل‌خیز اقداماتی توسط این شرکت مانند شناسایی نقاط حادثه‌خیز و مکاتبات لازم با شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای رفع تصرفات و همچنین در بسیاری از موارد ارجاع پرونده‌ها به دادگاه و مکاتبات با دادستانی در خصوص همکاری برای رفع تصرفات و اعاده به وضع سابق صورت گرفته است.

وی تأکید کرد: نهایی‌شدن فرآیند تعیین حد حریم و بستر رودخانه‌های گاورود، موچش، قصریان، گاران، آزاد دوآب، جانوره و تا پایان سال لایروبی و عریض‌کردن سطح مقطع رودخانه برای آب‌گذری مناسب سیلاب در دستور کار است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان یادآور شد: احداث دایک‌های حفاظتی در مقاطع حادثه‌خیز برای جلوگیری از تخریب و کنترل جریان، نصب تابلوی اطلاع‌رسانی و هشدار سیل در محدوده رودخانه‌های خطرخیز و ابلاغ اخطاریه هشدار وقوع سیلاب در مسیر رودخانه‌های قشلاق و گاوه‌رود و ژاوه‌رود در دست اجرا است.

خرم گفت: پایش و نظارت بر رودخانه‌ها هنگام سیلاب توسط کارشناسان و اکیپ گشت و بازرسی آب‌های سطحی، شناسایی و تخریب پل‌های غیراصولی و غیراستاندارد و حادثه‌خیز با هدف رهاسازی کامل آب از جمله در شهرستان دیوان‌دره، از دیگر اقدامات این شرکت برای رفع نقاط حادثه‌خیز است.

وی افزود: تعیین حدود حریم و بستر رودخانه‌های داخل بازه‌های روستایی با همکاری بنیاد مسکن برای انجام طرح هادی از دیگر اقداماتی است که این شرکت در راستای رفع خطر از مناطق سیل خیز در دستور کار خود قرار داده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان اظهار داشت: این شرکت برای انجام مطالعات مربوط به پهنه‌بندی سیل و خطرپذیری آن در سطح استان، با ارسال پروژه‌ها به استانداری و سازمان مدیریت بحران برای اخذ اعتبارات لازم اقدام کرده است.

اختصاص 34 میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در کردستان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان نیز اظهار داشت: امسال از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی و مدیریت بوم‌سازگان زاگرس 34 میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های آبخیزداری اختصاص یافته که طرح‌ها حدود ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند.

سعدی نقشبندی افزود: یکی از اقدامات شاخص و کم نظیر معاونت آبخیزداری اداره‌کل رصد اقدامات انجام شده در سال‌های گذشته بوده و براین اساس طی ۲۹ سال گذشته حدود هشت هزار و ۵۰۰ سازه مکانیکی آبخیزداری شامل ۶۶۵ هزار و ۳۷۵ مترمکعب در سطح استان اجرا شده است.

وی با بیان این‌که در این مدت پروژه پخش سیلاب میهم قروه و ۱۳ بند خاکی با ۵۶۳ هزار و ۹۳۴ مترمکعب نیز انجام شده است، گفت: امسال ۵۸ هزار و ۱۵۴مترمکعب سازه مکانیکی آبخیزداری و ۱۲۲ هکتار عملیات بیومکانیک آبخیزداری صورت گرفته است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان بهترین راهکار برای مقابله با سیل را جلوگیری از رسوب‌گذاری و فرسایش خاک، کنترل رواناب و سیلاب و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی از طریق اجرای عملیات‌های بیولوژیک آبخیزداری در مراتع مانند کپه‌کاری، بذرپاشی و بذرکاری عنوان کرد.

نقشبندی افزود: کنترل، قرق و توسعه و غنی‌سازی جنگل با بذر و نهال در سطح جنگل‌ها، اجرای عملیات‌های مکانیکی آبخیزداری مانند احداث سدهای رسوب‌گیر سنگی-ملاتی، سنگی-گابیونی و بیومکانیکی آبخیزداری مانند بانکت‌بندی، اجرای پروژه‌های آبخوانداری و در نهایت تقویت و توسعه پوشش گیاهی نیز در این زمینه بسیار مفید است.

نقش مهم تجاوز به بستر رودخانه‌ها در تشدید وقوع سیل

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان نیز گفت: تجاوز به بستر رودخانه‌ها و ساخت و سازهای غیرمجاز داخل بستر رودخانه همانند مانعی در مسیر هدایت سیلاب بوده و یکی از عوامل اصلی و تأثیرگذار در تشدید وقوع سیل است.

عرفان مومن‌پور یادآور شد: در واقع تصرف بستر با کاربری‌های مختلف به معنای قبول‌کردن تهدیدها و خسارت مستقیم سیل و افزایش خسارات مالی و جانی ناشی از مستحدثات غیرقانونی است.

وی اضافه کرد: تنگ‌شدن، پر شدن مجرا و جاری‌شدن آب در منطقه سیلاب دشت که منجر به زیر آب رفتن مناطق دیگر نیز می‌شود و کاهش ظرفیت آب‌گذری و کاهش عرض رودخانه و برگشت آب، از جمله عوامل تأثیرگذار در تشدید سیل و بروز خسارت است.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان افزود: کاهش ظرفیت آب‌گذری و کاهش عرض رودخانه و برگشت آب، فرسایش کرانه‌های رودخانه و تغییر مسیر رودخانه با گذشت زمان از دیگر عواملی است که در بروز سیل‌های خسارت‌بار موثر است.

مومن‌پور با بیان این‌که مهم‌ترین عامل وقوع هر سیل بارندگی‌های مولد آن سیل است، اظهار داشت: در کنار خصوصیات فیزیوگرافی هر حوضه آبریز (مانند توپوگرافی، شکل، خصوصیات نفوذ و ...)، الگوی بارش شامل قدرت و مدت آن نیز در شدت سیل یا به عبارت دیگر دبی اوج آن تأثیرگذار است.

وی با اشاره به این‌که در وقایع سیل فروردین امسال، علاوه بر تداوم بارش، شدت آن نیز در تقویت هرچه بیش‌تر قدرت سیل موثر بوده است، افزود: علاوه بر این، با توجه به این‌که کردستان دارای رودخانه‌هایی با شیب طولی زیاد و از سرشاخه رودخانه‌های مهم کشور است، در صورتی‌که مانعی در مسیر سیلاب‌های حاصل از بارش نباشد، سیلاب به‌صورت ایمن تخلیه شده و خسارتی به‌بار نخواهد آمد.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان تأکید کرد: تصرفات بستر در رودخانه‌های کردستان که باعث کاهش ظرفیت آب‌گذری شده است، قدرت تخریب سیل و میزان آب‌گرفتگی را تشدید کرد که در سیل ۹۸ خسارات وارده به مستحدثات واقع در بستر به وضوح مشهود بود ومستندات آن در رودخانه‌های گاورود و قشلاق موجود است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار -، شماره: 81075