شعار سال: فرهاد زندی - فرمانده یگان حفاظت محیطزیست استان تهران - که به همراه محمد رستگاری معاون نظارت و پایش محیطزیست استان تهران و محیطبان اسماعیل جعفری در میزگرد ایسنا به مناسبت روز ملی محیطبان شرکت کرده بود، درباره وضعیت تجهیزات محیطبانان گفت: تجهیزات محیطبانان نسبت به سالهای گذشته وضعیت بهتری پیداکرده است و قراردادی با وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور منعقد شد تا تجهیزات راهبردی محیطزیست بازنگری و این تجهیزات تقویت شود.
فرمانده یگان حفاظت محیطزیست استان تهران ادامه داد: محیطبانان به تجهیزات انفرادی ازجمله جلیقههای ضدگلوله مجهز شدهاند همچنین چند دستگاه موتورسیکلت و خودرو جدید، دوربینهای فیلمبرداری نصب روی پیشانی و روی جیب لباس نیز برای محیطبانان تهیه شد. بااینحال هنوز به شرایط مطلوب در زمینه برخورداری از تجهیزات نرسیدهایم. بااینحال هم تجهیزات محیطبانان و هم آموزشهای ارائهشده به محیطبانان برای دستگیری شکارچیان و برخورد با متخلفان نسبت به سالهای گذشته بهتر شده است.
وی اضافه کرد: با برنامهریزیهای یگان حفاظت سازمان حفاظت محیطزیست تمام محیطبانان کشور دورههای آموزشی لازم را در بدو ورود گذراندهاند و تمام نیروها از آمادگی لازم برخوردارند. هنوز مشکلاتی وجود دارد، اما این مشکلات بهگونهای نیست که بتوان گفت به محیطزیست بیتوجهی شده و اتفاق جدیدی رخ نداده است. ازاینرو شرایط از گذشته بهتر شده است و ما از وضعیت موجود کاملاً راضی هستیم.
زندی با اشاره به اینکه جلیقههای ضدگلوله حدود ۱۵ کیلوگرم وزندارند، گفت: با توجه به شرایط و وظایفی که محیطبانان در مناطق دارند و لزوم تردد آنها در مسیرهای صعبالعبور برای تعقیب متخلفان، وزن این جلیقهها زیاد است و رفتوآمد را برای محیطبانان دشوار میکند چراکه آنان علاوهبر این جلیقهها وزن تجهیزات، اسلحه، کولهپشتی، آب و غذایی که با خود حمل میکنند را نیز باید تحمل کنند بنابراین جلیقههای ضدگلوله برای استفاده دائمی مناسب نیستند و تنها در ماموریتهای حساسی که امکان درگیری با متخلفان وجود دارد قابلاستفاده و مناسب هستند.
رئیس پارک ملی لار در پاسخ به این پرسش ایسنا که تجهیزات محیطبانان چقدر به استانداردهای جهانی نزدیک است؟ اظهارکرد: ما توقع استاندارد روز دنیا را نداریم چراکه شرایط اقتصادی محیطزیست و کشور را درک میکنیم. با توجه به این شرایط تجهیزات ما بد نیستند، اما تعداد آنها کم است. ما نمونههای استاندارد روز دنیا را نداشتهایم و تا چند سال گذشته اصلاً تجهیزاتی در اختیار نداشتهایم بنابراین هر تجهیزاتی که در اختیار ما قرار میدهند را مناسب میدانیم و آن را به دیده منت میپذیریم. همین تجهیزاتی که اکنون داریم برای ما خیلی خوب است و به ما در جهت حفظ محیطزیست و جلوگیری از به شهادت رسیدن محیطبانان کمک میکند.
بیشتر آتشسوزیهای عرصههای طبیعی استان تهران ناشی از عوامل انسانی است
زندی درباره آتشسوزی عرصههای طبیعی استان تهران ضمن بیان اینکه در بیشتر این موارد عوامل انسانی دخیل بودهاند، اظهار کرد: با توجه به بارندگیهای خوبی که طی سال گذشته اتفاق افتاد و همزمانی آن با شیوع ویروس کرونا که منجر به حضور کمتر مردم در عرصههای طبیعی شد، مراتع استان تهران در شرایط مطلوب و انبوهی بهلحاظ پوشش گیاهی قرار گرفتند، اما اکنون این مراتع خشک و مستعد آتشسوزی شدهاند و کاهش محدودیتهای کرونایی باعث هجوم مردم به بوستانها و مناطق طبیعی اطراف شهرها بهویژه در ایام تعطیلات شده است.
وی ادامه داد: طی سه هفته اخیر شاهد آتشسوزیهای زیادی در مناطق خجیر، سرخهحصار و لواسان بودهایم که در بیشتر موارد عوامل انسانی چه بهصورت سهوی چه بهصورت عمدی عامل وقوع آنها بوده است. این آتشسوزیها عمدتاً اواخر هفته و طی روزهای تعطیل رخداده و محیطبانان را درگیر اطفای حریق کرده است.
فرمانده یگان حفاظت محیطزیست استان تهران با اشاره به اینکه آتشسوزیهای اخیر آسیب زیادی به مراتع استان تهران وارد کرده است، گفت: زمانی که مراتع و عرصههای طبیعی دچار حریق میشوند، بسیاری از گونههای گیاهی از بین میروند که برخی از آنها منحصربهفرد و بعضی از آنها منبع تغذیه حیاتوحش هستند. ازاینرو این آتشسوزیها برای سازمان حفاظت محیطزیست بسیار اهمیت دارد و حتی اگر این آتشسوزیها در مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان محیطزیست نباشد و در مناطق آزاد رخ دهد، محیطزیست اقدام به اطفای آن میکند.
وی تعداد آتشسوزیهایی که در عرصههای طبیعی استان تهران از ابتدای سال جاری رخداده است را حدود ۹۴ فقره برشمرد و گفت: علیرغم اینکه در پی این آتشسوزیها برخی محیطبانان تا حدودی آسیب دیدند و این آتشسوزیها هزینههایی برای محیطزیست به همراه داشته است، اما تاکنون نسبت به سال گذشته آمار آتشسوزیهای استان تهران کمتر بوده و بهلحاظ وسعت حدود ۴۰۰ هکتار از عرصههای طبیعی استان کمتر از سال گذشته دچار حریق شده است.
رئیس پارک ملی لار درباره وضعیت دسترسی محیطزیست به بالگرد گفت: اکنون سازمان حفاظت محیطزیست بالگردی در اختیار ندارد و تنها وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و به بالگرد مجهز هستند چراکه هلیکوپتر دستگاهی تخصصی است که نیاز به خلبان، مکان و هزینه زیادی برای نگهداری دارد، همچنین استخدام متخصصان برای تعمیر و آموزش محیطبانان زمانبر است بنابراین فعلاً بالگردی در اختیار نداریم.
حمایت قضایی مهمترین دغدغه محیطبانان
زندی درباره مهمترین دغدغه محیطبانان اظهارکرد: حمایت قضایی مهمترین دغدغه ماست. زمانی که محیطبانان با متخلفان درگیر میشوند یا شکارچیان را دستگیر میکنند نیاز به حمایت قضایی و برخورد سخت قضایی با متخلفان رادارند تا متخلفان اجازه تخلف مجدد و مقاومت مسلحانه در برابر محیطبانان را به خود ندهند. قوه قضاییه باروی کار آمدن آقای رئیسی بهتر شده است و حمایت بیشتری از محیطبانان میکند.
وی در مورد تأثیر تصویب قانون حمایت از محیطبانان بر حمایت قضایی از آنان گفت: بااینکه برخی افراد از آن ایرادهایی میگیرند، ولی تصویب آن برای ما خیلی مهم بود و از مشکلات ما کم کرد. این قانون شامل موضوعاتی مربوط به بیمه، حمایت قضایی از محیطبانان و بهکارگیری سلاح است و مواردی که در این لایحه دیدهشده خیلی برای ما راهگشا است.
فرمانده یگان حفاظت محیطزیست استان تهران افزود: تصویب لایحه حمایت از محیطبانان اتفاق خیلی خوبی است و ما در آینده شاهد اتفاقات بهتری خواهیم بود چراکه بر اساس این لایحه از محیطبانان و شغل محیطبانی حمایت میشود و دیگر متخلفان و متصرفان به خودشان اجازه نمیدهند با محیطبانان ما و مأمورین یگان حفاظت محیطزیست درگیر شوند و به سمت آنان شلیک کنند. این لایحه دارای نواقصی است که نیاز به اصلاح دارد، اما تاکنون برای ما خیلی خوب بوده و از هیچی بهتر است.
یکی از دغدغه محیطبانان ترویج و احقاق شعار "۸۰ میلیون نفر محیطبان" استزندی یکی دیگر از دغدغهها و مطالبات محیطبانان را فرهنگسازی، ترویج و احقاق شعار "۸۰ میلیون نفر محیطبان" دانست و تأکید کرد: فرهنگسازی در سطح جامعه باید بهقدری افزایش پیدا کند که شعار "۸۰ میلیون نفر محیطبان" را بتواند تحقق پیدا کند و همه مردم محیطبان شوند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: محیطبانان هرچه تجهیزات خود را بیشتر و بهروزتر کنند، متخلفان بازهم یکقدم جلوتر خواهند بود و از تجهیزات جدیدتری استفاده خواهند کرد بنابراین تنها افزایش و بهروزرسانی تجهیزات محیطبانی نمیتواند تغییری در وضعیت محیطزیست ایجاد کند، اما اگر همه مردم کشور محیطبان شوند؛ بدین معنی که محیطزیست به یکی از دغدغههای آحاد جامعه تبدیل شود کمک جدی و بزرگی به آن میشود.
جرائم در نظر گرفتهشده برای متخلفان بازدارنده نیست
رئیس پارک ملی لار از میزان جرائم و مجازات در نظر گرفتهشده برای متخلفان زیستمحیطی انتقاد کرد و گفت: جرائمی که برای متخلفان در نظر گرفته میشود بازدارنده نیست، یک جریمه ساده یا یک حکم به متخلف داده میشود که متخلف با توجه به وضعیت و شغلی که دارد این جرائم خیلی برای او مهم نیست. یک جریمه ۵۰۰ هزار تومانی یا یک یا دو میلیون تومانی خیلی بازدارنده نیست. ازاینرو متخلف به خود اجازه تخلف مجدد را میدهد.
وی در ادامه درباره جرائم در نظر گرفتهشده برای شکارچیان حیاتوحش گفت: جرائم نقدی شکار حیاتوحش و گونههای جانوری طبق آخرین مصوبه شورای عالی حفاظت محیطزیست افزایش بیش از ۵۰ برابری داشته است و از آن زمان سطح تخلفات در این زمینه کمتر شده است و دیگر مانند گذشته متخلفان به خود اجازه شکار غیرمجاز حیاتوحش را نمیدهند.
زندی با اشاره به اینکه جرائم شکار حیاتوحش با توجه به نوع گونه و جنسیت گونه متفاوت است، گفت: جرائم شکار رقمهای میلیونی دارد و برای گونههای قوچ و میش و کل و بز از۱۰ میلیون تا ۷۵ میلیون تومان در نظر گرفتهشده است و شاهد کاهش این تخلف بودهایم. بااینحال در زمینه کیفری نیاز است مجازاتهایی برای متخلفان در نظر گرفته شود تا بازدارندگی بیشتری ایجاد کند؛ مجازاتی مانند مدتی خدمت در طبیعت و محیطزیست تا تخلفی که مرتکب شدهاند را جبران کنند چراکه این دست جرائم همیشه بهتر جواب داده است.
وی ضمن بیان اینکه دغدغهها و چالشها در حوزه محیطبانی بسیار زیاد است، تصریح کرد: محیطبانی شغلی است که شما در طبیعت و بیابان و از جامعه شهری خیلی دور هستید. محیطبان در طبیعت خودش است و خودش بنابراین اگر اتفاق یا درگیری با متخلفان رخ دهد شاهدی وجود ندارد تا درباره عامل اصلی و نحوه درگیری شهادت دهد، اما با تصویب لایحه حمایت از محیطبانان، آنان با توجه قوانین بهکارگیری سلاح اجازه استفاده از سلاح رادارند.
حقوق محیطبانان نسبت به وظایفشان خیلی کم است
فرمانده یگان حفاظت محیطزیست استان تهران درباره وضعیت معیشتی محیطبانان با اشاره به اینکه موضوع معیشت مسئلهای درونسازمانی است و بستگی به بودجه و اعتبارات در نظر گرفتهشده دارد، گفت: محیطبانی که یک هفته تا ۱۰ روز در عرصه طبیعی حضور دارد و از خانواده و امکانات شهری دور میشود، اگر در عوض حمایت معیشتی شود و حقوق و مزایایی به او تعلق گیرد، حداقل خانوادهاش از آسایش نسبی بیشتری برخوردار میشوند و با مشکلات مالی و اقتصادی دستوپنجه نرم نمیکنند. درچنین شرایطی محیطبان نیز بافکری آزاد ازاینگونه مسائل میتواند با دقت بیشتری به وظایف خود و کاری که به آن عشق و علاقه دارد، عمل کند.
وی ادامه داد: محیطبانی جزو مشاغل سخت در نظر گرفته نمیشود و با توجه به وظایف و شرایطی که در مناطق طبیعی خدمت میکنند نسبت به مشاغل دیگر درصد مزایای کمتری دارند. دستمزد محیطبانان نسبت به وظایفی که دارند خیلی پایین است و گاهی به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هم نمیرسد.
زندی افزود: بیشتر محیطبانان به خاطر عشق و علاقهای که به کارشان و طبیعت دارند این شغل را قبول کردند و نه به خاطر حقوق و مزایای آن. از سال ۹۶، افزایش ۵۰ درصد حقوق ابلاغ شد و امسال اعمال شد که شرایط را کمی برای محیطبانان بهتر کرد.
کمبود حدود ۲۰ تا ۳۰ نفر محیطبان در استان تهران
فرمانده یگان حفاظت محیطزیست استان تهران با اشاره به اینکه اکنون حدود ۱۹۷ محیطبان در استان تهران فعالیت میکنند، گفت: این تعداد محیطبان برای استان تهران کم است و ما حدود ۲۰ تا ۳۰ نفر محیطبان کم داریم تا به استاندارد استان تهران برسیم.
وی ادامه داد: اکنون تعدادی سرباز وظیفه نیروی انتظامی در پاسگاههای محیطبانی حضور دارند و به ما کمک میکنند تا در مواقعی که محیطبانان برای گشت و کنترل به عرصه میروند با حضور در پاسگاههای محیطبانی از آن حفاظت کنند. حضور سربازان وظیفه در پاسگاههای محیطبانی تا حدودی خلأ نیروهای ما را جبران میکند، اما نیاز به محیطبانان بیشتری در مناطق وجود دارد.
زندی افزود: سال گذشته آزمونی برگزار شد و حدود ۱۰ نفر محیطبان به نیروهای ما اضافه شدند و قرار است در سال جاری ۱۰ نفر دیگر هم به نیروهای ما اضافه شوند.
جنس ما محیطبانان به سختیها عادت دارد، ما زاده شدیم برای زندگی در شرایط سختدر ادامه این نشست اسماعیل جعفری - محیطبان قدیمی اداره حفاظت محیطزیست استان تهران که اکنون در پارک ملی خجیر خدمت میکند - گفت: محیطبان همانطور که از نامش برمیآید باید حافظ محیطزیست باشد، اما باید بهتنهایی این کار را انجام دهد بنابراین حفاظت از محیطزیست مستلزم یاری، کمک و همکاری مردم است، اما متأسفانه در برخی مناطق مردم بهاندازه کافی همیاری نمیکنند.
وی ادامه داد: همکاران بنده با حداقل امکانات و با شرایطی کاملاً نابرابر با متخلفان باید از مناطق و عرصههای طبیعی کشور دفاع و با موتورسیکلت، لندکروز متخلفان را تعقیب کنند. من بهعنوان یک محیطبان میگویم که همکاران من در کل ایران با حداقل امکانات، حداقل حقوق و مزایا در حال انجاموظیفه هستند.
این محیطبان افزود: شرایط محیطبانان نسبت بهسالهای گذشته خیلی بهتر شده و امکاناتی که از طرف سازمان حفاظت محیطزیست بهتازگی به ما تزریقشده و حمایتهای قضایی که از طرف قوه قضایی صورت گرفته است خیلی به ما کمک و دلگرم کرده است و باعث شده تا ما با شدت بیشتر و بهتری از مناطق حفاظت کنیم.
جعفری ضمن بیان اینکه ما درگذشته تنها بودیم، گفت: اکنون سرهنگ جمشید محبتخانی - فرمانده یگان حفاظت محیطزیست کشور- با یک فرماندهی درست و با شناخت از مشکلاتی که محیطبانان دارند تلاش کرده تا این مشکلات را برطرف کند.
وی در ادامه عدم آموزش محیطبانان درگذشته را عامل شهادت بیش از ۱۴۰ تن از همکاران خود دانست و گفت: اکنون بسیاری از همکاران ما کاملاً بهلحاظ حفاظت از مناطق آموزشدیدهاند و دورههای محیطبانی را گذراندهاند. همچنین بهلحاظ قضایی ضابط قضایی هستند، اما هنوز در زمینه تجهیزات و امکانات خیلی خیلی عقب هستیم.
تغییر نحوه شیفتبندی محیطبانان
جعفری درباره وضعیت شغلی و شیفت کاری محیطبانان اظهار کرد: اکنون با حمایتهایی که از سوی سازمان محیطزیست شده است ما بهصورت «نصف، نصف» شیفت هستیم. بهعنوانمثال به ازای هر ۱۵ روز شیفت کاری، ۱۵ روز استراحت میکنند. بااینحال حقوق و مزایایی که برای ما در نظر گرفتهشده است، به ما آسیب میرساند، چون هر فردی حتی محیطبان اگر دغدغه تأمین معیشت خانوادهاش را داشته باشد، نمیتواند بهدرستی خدمت کند.
وی ادامه داد: یک مأمور محیطزیست با دو میلیون و ۳۰۰ هزار تومان دستمزد ماهانه چهکاری میتواند انجام دهد؟ البته جنس ما محیطبانان به سختیها عادت دارد. ما زاده شدیم برای زندگی در شرایط سخت. خانوادههای ما نیز باتحمل همین سختیها در کنار ما دارند بار میآیند، خانوادههای ما نیز محیطبان هستند، دختر من هم یک محیطبان است و همیشه در زمینههای مختلف ازجمله زباله به من تذکر میدهد.
جان شیرینم در مقابل گلوله است
این محیطبان با اشاره به اینکه حدود ۲۰ سال است که در سازمان حفاظت محیطزیست خدمت میکند، گفت: پیش از اینکه به شغل شریف محیطبانی رو بیاورم، کار آزاد داشتم با درآمد بسیار مکفی و عالی، اما آن شغل را رها کردم و برحسب عشق و علاقهای که به محیطزیست داشتم، محیطبان شدم.
وی بااشاره به مشکلات معیشتی محیطبانان و خانوادههایشان ادامه داد: دغدغه ما تنها معیشت و درآمد محیطبان است و همه هم میدانند درآمد محیطبانان خیلی کم است. شاید یکی از همکاران من ۱۰۰ هزار تومان بیشتر یا کمتر از من دریافت کند. بااینحال حداقل دستمزد را دریافت میکنیم و توقع داریم دستمزد ما را افزایش دهند و سختی کار ما را در نظر بگیرند. هیچکس نمیتواند تصور کند من در طول ۲۴ روز در دشت، کوه یا بیابان با چه خطراتی مواجه هستم که اصلاً نمیتوان آن را با ریال مقایسه کرد، جان شیرینم در مقابل گلوله است.
جعفری ضمن بیان اینکه معیشت محیطبان حرف اول را میزند، خاطرنشان کرد: نمیخواهیم بگوییم پول، ما اگر فکر پول بودیم محیطزیست، رویارویی با متخلفان شکار و صید و گلوله را انتخاب نمیکردیم. تنها گلوله نیست، شبگذرانی در مناطق یعنی مواجهه با صدها نوع خطر، از امکان مواجهه با انواع حیوانات که بگذریم، احتمال وقوع حوادثی مانند پرت شدن از ارتفاع هم وجود دارد.
خدا هوای ما را دارد
وی در ادامه به بیان یک خاطره از خود پرداخت و گفت: در یک زمستان سخت در اوایل دهه ۸۰ من و همسرم موفق شدیم با همدیگر یک خودرو به مبلغ ۸ میلیون و ۲۰ هزار تومان تهیه کنیم و این خودرو مایه شادی من و همسرم و فرزندم در زندگی شد.
این محیطبان ادامه داد: نقشه کشیدیم با این ماشین چه کنیم، اولین سفرمان کجا باشد، ۲۴ اسفندماه ۸۵ با همسرم تصمیم گرفتیم صبح اساس را ببندیم بریم پابوس امام رضا، شب ساعت ۳.۵ نصف شب با صدای مهیب انفجار از خواب بیدار شدیم. تنها داشته من، همسر و فرزندم یک خودرو پراید بود که بهوسیله یک شخص متخلف شکار و صید به آتش کشیده شد.
جعفری اضافه کرد: ظرف حمل بنزین، فندکی که با آن آتشسوزی ایجاد کرده بود، مستندات وقوع این جرم بود. منظورم از بیان این خاطره از بین رفتن ۸ میلیون و ۲۰ هزار تومان نیست، چون داشته من همسر و فرزندم هستند. بهعنوان یک شنونده چه احساسی به شما دست میدهد که زنی باردار که چندی بعد باید زایمان کند، با چنین حادثهای مواجه شود؟ این مورد را شخص متخلفی انجام داد که چندی قبل از آن من بهعلت شکار غیرمجاز موفق به دستگیری و ضبط سلاح غیرمجازش شده بودم. دومرتبه چنین پروندهای را با او داشتم و او آن شب تصمیم به گرفتن انتقام گرفت. متأسفانه یا خوشبختانه همان شب هم این فرد بهعلت بیمبالاتی خودش از ناحیه سر و گردن دچار سوختگی شد. این خودرو را من هنوز نگهداشتهام.
جعفری در پایان گفت: من چه خاطراتی میتوانم بهعنوان یک محیطبان داشته باشم؟ دغدغه خاطر؟ معیشت؟ این خاطرات من است. شما خودتان تشخیص دهید که خاطرات خوش است یا تلخ. خاطرات خوش من هم این است که همهاش در بیابان هستم و دلم را خوش کردهام که حامی حیاتوحش هستم و همیشه اثرات خوب آن را در زندگی دیدهام وگرنه من حقوقم را تقدیم شما میکنم و شما تنها یک هفته با آن زندگی کنید، نمیخواهد یک ماه با آن زندگی کنید. این است که خدا هوای ما را دارد.

در پایان این نشست محمد رستگاری- معاون نظارت و پایش محیطزیست استان تهران- درباره شغل محیطبانی گفت: محیطبانان علاوهبر اینکه وظیفه کمک به حفظ تنوع زیستی عرصههای طبیعی رادارند، دارای وظیفه دیگری هستند که کمتر به آن توجه شده است. آنان درواقع وظیفه اعمال حاکمیت دولت را در این عرصهها برعهده دارند.
وی در پایان گفت: عرصههای بزرگی در کشور وجود دارد که هیچ دستگاه اداری یا دولتی در آن حضور ندارند و تنها نشانی که از حاکمیت کشور در آن مناطق دیده میشود یک محیطبان است که منطقه را حفاظت میکند. محیطبان در مناطق ما تقریباً باید وظیفه تمام دستگاهها را انجام دهد. ازاینرو حضور محیطبانان در عرصهها علاوهبر فوایدی که برای محیطزیست دارد، میتواند کمکهای شایستهای در جهت حفظ کشور کند و این منظری از محیطبانی است که باید به آن توجه بیشتری شود.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۱۳ تیر ۱۳۹۹، کد خبر ۹۹۰۴۱۱۰۸۸۳۸، www.isna.ir