شعار سال: در روز‌های گذشته انتشار تصویری از مجوز مطالبه گری اجتماعی به یکی از سخنرانان جوان مشهور با امضای روح‌الله میرزایی، معاون اجتماعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی بحث‌هایی را درباره این اقدام ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر برانگیخت. با انتشار این مجوز این پرسش مطرح شد که «امر به معروف و نهی از منکر واجب شرعی و وظیفه‌ای همگانی است، اعطای مجوز برای آن چه معنایی دارد؟»
حجت الاسلام جلیل محبی با انتشار رشته توئیتی درباره صدور این مجوز‌ها اینگونه توضیح داد: گروه جهادی امر به معروف و نهی از منکر یک تشکل است که به علت سخت بودن مجوز سمن‌ها در وزارت کشور توسط ستاد امر به معروف طراحی شد تا افرادی که می‌خواهند تشکلی برای امر به معروف در حوزه‌های تخصصی داشته باشند، از این طریق فعالیت کنند. این گروه‌ها در صورت نیاز در چارچوب‌های شرعی و قانونی آموزش می‌بینند و زمانی که به مشکل بر بخورند مطابق قانون حمایت می‌شوند.
وی افزود: مبنای قانونی این تشکل‌ها ماده ۱۶ قانون حمایت از آمرین به معروف است. تاکنون ۴۰۰ گروه مجوزگرفته اند که بیشترین فراوانی برای امربه معروف محیط زیست است. از منظر ما بخشی از "امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر" همین گروه‌های مردمی اند. سمن‌های امر به معروف و نهی از منکر از سابق با مجوز وزارت کشور فعال بوده اند که به فعالیتشان بر اساس همان مقررات ادامه می‌دهند. مزیت سمن به گروه‌های جهادی آن است که مطابق قانون می‌توانند از دستگاه‌های متخلفی که قانون را رعایت نمی‌کنند در دادگاه شکایت کنند.

وی گفت: همانگونه که مجوز فعالیت سیاسی درقالب حزب، منافی فعالیت سیاسی بدون تشکل نیست، فعالیت تشکلی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر هم منافی وظیفه همگانی نیست. وی همچنین با اعلام رضایت از واکنش‌های صورت گرفته نسبت به این اقدام ستاد امر به معروف اظهار داشت: مهم همین است که همه منتقدین یکصدا از همه جناح‌ها و افکار گفتند امربه معروف حق و تکلیف همه است.
به نظر می‌رسد کلمه «مجوز»، باعث سوبرداشت در این زمینه شده و موجب شده عده‌ای فکر کنند که تنها کسانی حق امر به معروف و نهی از منکر دارند که دارای این مجوز باشند، در حالی که صدور این مجوز صرفاً به معنای این است که این تشکل‌ها مورد آموزش و حمایت حقوقی قرار خواهند گرفت.
ستاد امر به معروف و نهی از منکر با تغییر و تحولات مدیریتی که اخیراً در آن اتفاق افتاده، حرکت رو به جلو و امیدوارکننده‌ای داشته است. حرکتی که از امر به معروف و نهی از منکر در اقدامات مبتذل و سطحی، چون تجمع حجاب و رژه موتور سواران حامی حجاب امروز به سطح حوزه اساسی و مغفول نقد مسئولان رسیده است. همین امر نشانگر رشد و تغییر رویکرد در ستاد امر به معروف و نهی از منکر است. از طرفی ورود این ستاد به حمایت از افراد و تشکل‌های ورود کننده به عرصه نقد و مطالبه از مسئولین و ایجاد چتر حمایتی موجب ایجاد امنیت روانی و قضائی برای مطالبه گران خواهد شد، اما خطر اساسی و مبنایی که می‌تواند زمینه ساز انحراف گفتمان دینی امر به معروف و نهی از منکر شود، تبدیل این امر عمومی و واجب دینی به یک امر اختصاصی و ویژه بعضی از افراد است، چون اساساً نباید و نمی‌توان یک امر و واجب دینی را با صدور مجوز محدود و محصور کرد و البته مسئولین این ستاد هم اظهار می‌کنند که صدور این مجوز به معنای محدود کردن این واجب شرعی به افرادی خاص نیست.
همانگونه که بیان شد کلمه «مجوز» باعث این گونه برداشت‌ها شده. کلمه‌ای که می‌شد آن را با عناوین دیگری مانند «معرفی نامه» یا «گواهی نامه» جایگزین نمود، زیرا مجوز در جایی صادر می‌شود که ممنوعیت خاصی برای عموم وجود دارد و یک عده صاحب صلاحیت کسب مجوز می‌کنند، اما مطالبه گری و امر به معروف و نهی از منکر به هیچ وجه قابل تخصیص زدن و محدود کردن نیست و نباید با ملاحظات اداری آن را از یک امر عمومی به یک امر اختصاصی تبدیل کرد. مسئله دیگر آن است که آیا تمامی افراد و گروه‌ها با سلایق مختلف اجازه خواهند یافت که به چنین مجوز‌هایی دست یابند؟ آیا سلایق و نگاه‌های سیاسی باعث نخواهد شد که عدالتخواهی در انحصار بعضی گروه‌های خاص قرار بگیرد و شائبه ایجاد رانت ایجاد گردد؟ آیا جریانات و افراد با سلیقه‌های مختلف از چتر حمایتی این ستاد برخورد خواهند شد؟
نکته دیگری که مورد نقد واقع شده محدود شدن مجوز به ۲ سال است. برخی معتقدند با این کار مطالبه گری در بوروکراسی اداری ذبح خواهد شد و در عمل چیزی جز یک نمایش و فرم از آن باقی نخواهند ماند. تشریفاتی، حاکمیتی و ویژه افراد خاص شدن امر به معروف و نهی از منکر، بستن دست خود و مشروط‌سازی عمل به فریضه، از دیگر نکات مطرح شده در روز‌های اخیر بوده است.
یکی از وظایف ستاد امر به معروف و نهی از منکر، بنا به بیان صریح قانون «شناسایی ظرفیت‌ها و کمک به تشکیل جمعیت‌ها و تشکل‌های مردمی فعال» (ماده ۱۶ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر بند ۹) در جهت ترویج فریضتین امر به معروف و نهی از منکر است. در همین راستا در دستورالعمل اجرایی این قانون مصوب ۲۸/۹/۹۴ ستاد موظف است به نهاد‌های مدنی، چون «حوزه‌های علمیه، مساجد و بقاع متبرکه، هیئات و کانون‌های مذهبی، سمن‌ها و تشکل‌های مردمی، احزاب و..» مجوز تشکیل شورای امر به معروف و نهی از منکر بدهد. این قوانین مستند به متن صریح قرآن کریم هستند. در قرآن کریم علاوه بر اینکه از همگان خواسته می‌شود که فرموده است «باید از میان شما گروهی باشند که دعوت به خیر و امر به معروف و کنند و نهی از منکر کنند و اینان از رستگارانند». (آل عمران/۱۰۴)
به نظر می‌رسد جنجال‌هایی که برخی از رسانه‌ها نیز به آن دامن زدند، بیشتر به دلیل مطرح شدن نام علی اکبر رائفی پور و مشکلات شخصی و سیاسی آن‌ها با این شخص بوده و این رسانه‌ها به دلیل سابقه این درگیری‌ها نفس صدور این مجوز‌ها را زیر سوال برده اند. متأسفانه در این گونه جنجال‌ها اصل موضوع به فراموشی سپرده می‌شود و جریان به سمت مسائلی می‌رود که ربطی با اصل موضوع ندارد.
اصل موضوع یک وظیفه و رویه عادی در ستاد امر به معروف و نهی از منکر است که هم مجوز شرعی برای آن وجود دارد و هم قانونی. این جواز شرعی و قانونی نیز هیچ ناهمخوانی با همگانی بودن امر به معروف و نهی از منکر ندارد. ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر به این دلیل این مجوز‌ها را صادر می‌کند تا همگان ترغیب شوند و امر به معروف و نهی از منکر به یک الگوی اخلاقی هر ایرانی و هر مسلمان بدل شود. هر گروهی که داوطلب یک نهاد مدنی برای اشاعه فریضتین باشد، می‌تواند از ستاد درخواست کسب مجوز کند و ستاد به حکم قرآن و الزام قانون ملزم به صدور این جواز است. البته با گذراندن مقدمات تشکیل این نهادها، چون سازماندهی و برگزاری دوره‌های آموزشی استاندارد.

نکته دیگری که مسئولین ستاد احیای امر به معروف بر آن تأکید می‌کنند، ضرورت ایجاد هسته‌های تخصصی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر است.
روح الله میرزایی، قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر پیرامون ابهامات پیش آمده درباره صدور این مجوز‌ها در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بحث امر به معروف و نهی از منکر در کشور ما این طور دیده شده که فکر می‌کنند برای یک حوزه خاصی است. برای اینکه نشان دهیم امر به معروف و نهی از منکر حوزه‌های مختلف و گوناگونی دارد باید تخصص‌ها و حوزه‌های مختلف امر به معروف و نهی از منکر را به مردم نشان دهیم. مثلاً گروه جهادی امر به معروف مسئولین، محیط زیست، تعلیم و تربیت و غیره.
وی افزود: بحث دوم این است که گروهی این کار را انجام دهیم. در قرآن هم هست: «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر». وقتی گروهی و باهم امر به معروف انجام دهیم قوت و قدرت کار بیشتر می‌شود. گروه جهادی امر به معروف و نهی از منکر به این معنی است.
وی ادامه داد: امر به معروف و نهی از منکر مچ گیری نیست، بلکه دستگیری است. آمر به معروف می‌گوید راه درست چیست. اگر این کاری که فلان مسئول انجام داده غلط است، راه درست را پیشنهاد می‌دهد، لذا پیوست علمی و نخبگانی، امر به معروف و نهی از منکر را تخصصی می‌کند. گروه‌های جهادی که توسط مردم تشکیل می‌شوند حتماً چند عضو تخصصی در آن‌ها وجود دارد که وقتی چیزی را مطالبه می‌کنند با علم، سند و مدرک درست باشد. موضوع سوم هم بحث حمایت است. ستاد امر به معروف و نهی از منکر طبق قانون امر به معروف و نهی از منکر موظف است که از آمران به معروف حمایت کند. وقتی این گروه‌ها باشند و تخصصی کار کنند در بحث حمایت کردن از آن‌ها راحت‌تر می‌توانیم کار‌های حمایتی را انجام دهیم.
روح الله میرزایی اضافه کرد: ما NGO‌های امر به معروفی هم می‌توانیم داشته باشیم. ماده ۱۶ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر بحث تشکیل NGO‌های امر به معروف یا نهی از منکری را مطرح می‌کند. NGO‌های امر به معروف و نهی از منکری فرایندی دارد که باید در قالب NGO‌هایی که وزارت کشور ثبت می‌کند بروند و وزارت کشور استعلامش را از ما می‌گیرد که این گروه امر به معروف یا نهی از منکری هست یا خیر. قبلاً در خود ستاد گروه‌های مردمی که مجوز داخلی ستاد را داشتند موجود بوده است و به گروه‌های تذکر لسانی معروف بود. این گروه‌های جهادی نیاز به آن مجوز ندارند. یعنی بعداً هر کدام از این‌ها بخواهند می‌توانند بروند و تبدیل به NGO‌های امر به معروف و نهی از منکر بشوند، اما، چون فرایندش در وزارت کشور طولانی است و خیلی از آمران معروف را داریم که گروه‌های جهادی تخصصی با مجوز داخلی خود ستاد هستند، منعی نداریم که این کار را انجام دهیم.
وی سپس گفت: قانون حمایت از آمران از معروف و ناهیان از منکر سال ۹۴ تصویب شده است و این وظیفه ستاد است. اینکه انجام می‌شود یا نه باید دید زیرساخت‌هایش در کشور مشکل دارد یا مشکل از جای دیگر است. مثلاً الآن ما تفاهم نامه‌ای با قوه قضائیه داریم که هر مطالبه گر یا آمری که امر به معروف و مطالبه گری می‌کند، مرکز مشاوره قوه قضائیه یک وکیل رایگان روی پرونده‌اش بگذارد که حمایت جدی تری از او انجام شود.
روح الله میرزایی اظهار داشت: ستاد باید تمام زیرساخت‌هایی که برای حمایت بهتر از آمران به معروف و ناهیان از منکر لازم است را آماده کند تا اگر کسی خواست امر به معروف و نهی از منکر کند اولاً بتواند ثانیاً مورد تعرض و ظلم واقع نشود. این مسأله تفاهم‌هایی با ناجا، قوه قضائیه و جا‌های مختلف می‌خواهد و ریل گذاری‌هایی است که ستاد باید انجام بدهد. قانون حمایت هم برای همین نوشته شده است که بتوانیم حمایت جدی تری از آمران انجام دهیم.
وی همچنین عنوان کرد: یکی دیگر از کار‌های ستاد احیا، تشکیل شعب ویژه امر به معروف و نهی از منکر در دادگاه‌ها و قوه قضائیه است. یک جا‌هایی این را شکل داده اند و یک جا‌هایی هنوز شکل ندادند. به این صورت که اگر کسی امر به معروف و نهی از منکر کرد، پرونده اش در شعبه ویژه امر به معروف و نهی از منکر بررسی شود و قاضی ویژه روی آن بررسی انجام دهد. الآن در بحث‌هایی که بعد از روی کار آمدن آقای رئیسی با قوه قضائیه داریم این هم دارد انجام می‌شود که به زودی ان شاءالله در کل استان‌های کشور شعبه امر به معروف و نهی از منکر شکل بگیرد.
روح الله میرزایی خاطرنشان کرد: یک بحث دیگر با ناجا داریم که وقتی این موارد رخ داد گزارش را بر مبنای امر به معروف و نهی از منکر بنویسد نه بر مبنای دعوا یا چیزی دیگری. این‌ها در قانون به تفاهم‌های میان بخشی برای تسهیل نیاز دارند که داریم مقدمات آن را آماده می‌کنیم. کارگروه‌های جدی دارد و روی آن دارد کار می‌شود. خود قانون هم جای کار دارد که باید تکمیل‌تر شود که در این کارگروه‌های تخصصی دارد روی آن کار می‌شود که ان شاء الله به مجلس دوباره ارائه شود تا یک سری اصلاحات و نیاز‌های دیگر که موجود است در آن دیده شود و تکمیل‌تر شود.
وی افزود: سایتی به نام motalebh.ir یا میدان مطالبه گری وجود دارد برای کسانی که دوست دارند یک گروه جهادی داشته باشند. همه مردم ایران حق امر به معروف و نهی از منکر دارند. کسانی که دوست دارند یک گروه جهادی داشته باشند می‌توانند داخل این سایت شوند و آنجا ثبت نام کنند. شیوه نامه گروه‌های جهادی را ببینند، فرم‌هایش را پر کنند و درخواست کنند تا مجوز گروه تخصصی امر به معروف و نهی از منکر بگیرند. منعی برای کسی موجود نیست و همه از طریق این سایت می‌توانند این کار را انجام دهند.
روح الله میرزایی یادآور شد: ما بحث سمن‌ها را تعطیل نکردیم. از سال ۹۴ تا الآن که این قانون تصویب شده است یک سمن امر به معروفی هم در وزارت کشور ثبت نشده است. رایزنی‌هایی کردیم و یک کارگروهی بین ما و وزارت کشور شکل گرفته است. ۲ تن از مدیرکل‌های وزارت کشور هستند ما هم در جلسات با هم هستیم. شصت NGO ملی تخصصی امر به معروف و نهی از منکر در حال مجوز گرفتن هستند. یعنی هیچ وقت آن راه را نبستیم. آن راه با قوت بیشتری دارد انجام می‌شود، اما گروه جهادی را رسانه‌ای نکرده بودیم و در مرحله آزمایشی بود، بیش از ۴۰۰ گروه جهادی دارند در بحث امر به معروف و نهی از منکر فعالیت می‌کنند که اگر رسانه‌ای شود خیلی بیشتر می‌شوند.
وی سپس اظهار داشت: فرایند وزارت کشور طولانی است. هر کدام از گروه‌های جهادی بخواهند می‌توانند در فرایند گرفتن مجوز وزارت کشور هم اقدام بکنند. بعداً ما خودمان این پیشنهاد را روی سایت به آن‌ها می‌دهیم که مجوز NGO هم بگیرند. هیچ منعی ندارد راهش هم بسته نشده است. یعنی حتی یک کانالی هست که همه گروه‌های جهادی هدایت شوند که بروند مجوز NGO را برای سمن از وزارت کشور بگیرند. تفاهماتی داریم انجام می‌دهیم که زمان این کار را کوتاه کنیم. فرایند NGO گرفتن در ایران طولانی است و مسئله‌ای است که مشخص است.
روح الله میرزایی تأکید کرد: همه مردم ایران و همه مسلمانان و آحاد جامعه حق امر به معروف و نهی از منکر دارند. ستاد هم وظیفه ذاتی خودش می‌داند که کاری کند مردم بتوانند امر به معروف و نهی از منکر بکنند. وظیفه دیگر این است که از آن‌ها حمایت کند. هر کاری بتوانیم انجام دهیم تا زیرساخت‌های این کار بیشتر بشود و امر به معروف و نهی از منکر در جامعه گسترش پیدا کند و مردم بیشتری بتوانند امر به معروف و نهی از منکر تخصصی انجام دهند باید انجام دهیم. گروه جهادی هم یکی از این زیرساخت‌ها است. زیرساخت‌های دیگری هم در ستاد موجود است که در وقت دیگری می‌توانیم درباره آن‌ها مفصل بحث کنیم.
وی در پایان گفت: اگر فقط بخواهم تیتروار اشاره کنم یکی بحث سامانه طلایه داران امین است. بحث مطالبه گری‌ها، ارائه الگو‌های موفق، احصاء مسائل، شورا‌های امر به معروف و نهی از منکر داخل دستگاه‌ها را داریم و زیرساخت‌هایی هم در استان‌ها دارد شکل می‌گیرد. بحث رسانه و آموزش، بانک مربیان و محتوا‌ها و سرفصل‌هایی که در مورد آموزش در کشور دارد انجام می‌شود را هم داریم. همه این‌ها بحث‌های جدی‌ای است که می‌شود سر فرصت در مورد آن‌ها صحبت کنیم.
حجت الاسلام جلیل محبی، دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر در گفت و گویی دیگر نکات بیشتری را در پاسخ به ابهامات مطرح نمود و گفت: امر به معروف و نهی از منکر یک واجب شرعی و حق شهروندی هر فرد است، اما در جهان امروز برای انجام این قبیل اقدامات همچون سایر موارد، گروه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهادی تشکیل شده و افرادی گردهم می‌آیند تا کار منسجم‌تری انجام دهند که برای آن نیازمند اخذ مجوز از دولت‌ها و حاکمیت‌ها هستند. هرچند که این اقدام بدون اخذ مجوز نیز صورت می‌گیرد، ولی دریافت مجوز به نوعی مشروعیت حاکمیتی به آن گروه می‌بخشد. در فعالیت سیاسی هم کسی به شما نمی‌گوید چرا مجوز حزب ندارید، ولی اخذ این مجوز نوعی مشروعیت به فعالیت افراد می‌بخشد.
جلیل محبی تأکید کرد: اگر روزی مردم به این باور رسیدند که می‌توانند مسئولان را امر به معروف کنند و مسئولان نیز به آن بی‌اعتنایی نکردند، آن روز می‌توان امیدوار بود که این مجوز‌ها خود به خود از بین بروند. برخی مخالفان می‌گفتند که امر به معروف به مجوز احتیاج ندارد؛ این دقیقاً هدف ماست، ولی تا آن زمان لازم است از آمران به معروف نوعی حمایت صورت بگیرد و ما در این زمینه خط قرمزی نداریم و انحصاری در کار نیست. ما فقط گفته‌ایم که حداقل ۲ نفر از ۷ عضو اولیه سمن باید یا در حوزه‌ای که خواستار فعالیت در آن هستند تجربه داشته باشند و مثلاً تحصیلات‌شان مرتبط باشد. ما جلوی کسی را نمی‌گیریم فقط مراقبیم که کسی از این مجوز سوءاستفاده نکند.
دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر در پاسخ به این پرسش که آیا صدور این مجوز‌ها برای تشکل‌های جهادی موازی کاری با وزارت کشور نیست، گفت: این موازی کاری است، اما ما بار‌ها و بار‌ها دیده‌ایم که یک مقام مسئول حاکمیتی هنگام مواجهه با امر به معروف به فرد آمر می‌گوید: به تو چه! ما برای آنکه این مقام مسئول دیگر نتواند مقابل آمر به معروف چنین رفتاری داشته باشد، اقدام به اعطای مجوز به سمن‌ها می‌کنیم تا به نوعی از آنان حمایت کنیم. اگر فردی قصد فعالیت در این حوزه را داشته باشد ما نه تنها به سرعت به او مجوز می‌دهیم، بلکه به او مواد قانونی را نیز آموزش می‌دهیم تا بداند آمر به معروف نباید توهین کند، افترا بزند یا نشر اکاذیب کند. همچنین اگر مشکلی ایجاد شد از آمر به معروف حمایت می‌کنیم و او را در لایحه‌نویسی همراهی کرده و وکیل معرفی می‌کنیم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، به تاریخ: ۲۶ تیر ۱۳۹۹، کد خبر: ۴۹۷۴۹۸۱، www.mehrnews.com