شعار سال: رقم این اختلاف قابل تامل است لذا به نظر میرسد باید برای حل این اختلافها که در بسیاری از استانها وجود دارد فکری کرد، چون این گونه تعارضات پیش آمده علاوه بر احتمال تضییع انفال و اموال عمومی به دیدگاه عمومی از وقف که آثار مفیدی برای جامعه دارد ضربه میزند. در ادامه به چند نمونه از این اختلافها و البته میزان اراضی اختلافی اشاره کردهایم.
مازندران - ۵ هزار هکتار جنگل
ماجرای صدور حکم واگذاری پنجهزار هکتار از جنگلهای هیرکانی در روستای آقمشهد در جنوب ساری، به متولی موقوفه، مشکلآفرین شده است. این اختلاف بیش از ۱۵ سال است که وجود دارد. با این اتفاق پنجهزار هکتار از جنگلهای هیرکانی از دست دولت خارج میشود و دیگر سازمان امور جنگلها نمیتواند بر آن نظارت داشته باشد و ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی هم با مشکلاتی جدی روبهرو خواهد شد. در این منطقه مورد تعارض حدود ۶۰۰ هکتار ذخیره گاه درختان شمشاد، بلوط و دیگردرختان نادر از سوی منابع طبیعی احداث شده و گونههای دیگر از جمله کاج نیز از سوی منابع طبیعی کاشته شده است.
مازندران - میانکاله
طرح دعوی بر سر وقفی بودن ۶۰۰ هکتار از عرصههای طبیعی در مازندران موضوع جدیدی نیست چنان که پیش از این وقف بخشی از منطقه میانکاله که بیشتر به خاطر تالاب بین المللی و میزبانی از پرندگان مهاجر برای مردم شناخته شده است، در کمال ناباوری مطرح شد. میانکاله از سال ۱۳۴۸ یعنی هشت سال پس از تاریخی که وقف بخشی از عرصههای آن هم اکنون مورد ادعا قرار گرفته، به عنوان منطقه حفاظتشده تعیین شد و هماکنون با عناوین پناهگاه حیات وحش، تالاب بینالمللی و ذخیرهگاه طبیعی زیستکره تحت حفاظت محیط زیست قرار دارد.
فارس - دومین استان با اراضی موقوفه
تا سال ۹۵ اختلاف بین اوقاف و منابع طبیعی در فارس به ۵۰۰ هزار هکتار میرسید که حالا میزان آن کم شده، اما هنوز هم این اختلافات وجود دارد. استان فارس که بعد از خراسان رضوی، دارای بیشترین اراضی موقوفه کشور است. هنوز تعارضاتی در اراضی وقفی متعلق به آستان مقدس حضرت امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س)، حضرت شاهچراغ (ع)، حضرت شاه عبدالعظیم (ع) و حضرت ا حمدبن موسی (ع) وجود دارد.
خوزستان - شهر وقفی
نزدیک به ۱۰ سال پیش بود که خبر وقفی بودن شهرستان رامشیر رسانهای شد. شهرستانی که تا پیش از این ۷۰۰ هزار بشکه نفت از آن استخراج میشد و منابع طبیعی زیادی دارد. فرماندار سابق این شهرستان در مصاحبهای گفته: «این شهر ۷۵ سال پیش توسط شیخ خزعل حاکم وقت خوزستان به یکی از همسرانش به نام نظام السلطنه مافی به عنوان مهریه بخشیده شد و این خانم نیز این شهر را به طور کامل وقف کرد.»
البته این یکی از مواردی است که عدهای معتقدند در خصوص برخی از موقوفهها اصل انجام وقف باید مورد بررسی جدی قرار گیرد. ضمن اینکه ممکن است این شهر در زمان وقف قریهای بیش نبوده و به مرور زمان به شهر تبدیل شده است.
اصفهان - اختلاف ۱۲ هزار هکتاری
مدیر کل منابع طبیعی استان اصفهان در سال ۱۳۹۶ میزان زمینهای مورد اختلاف اوقاف و منابع طبیعی استان اصفهان را ۱۲ هزار هکتار بیان کرده بود. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان اوقاف، شاملی در کنار این اختلاف از حل اختلاف شش هزار هکتار اراضی موقوفه این استان هم خبر داده است.
اراک - ۱۵ درصد اراضی ملی
اختلاف اوقاف و منابع طبیعی در سال ۹۱ بیش از ۱۷۳ هزار هکتار بود که این رقم در سال ۹۴ به ۱۶۵ هزار هکتار رسیده و بعد از آن هم خبری درباره حل اختلاف آنها دیده نشده است. در استان اراک نزدیک به دو میلیون هکتار اراضی ملی در این استان قرار دارد که به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری وقت استان مرکزی در گفتگو با ایرنا ۸۵ درصد آن دارای سند مالکیت و حدود ۱۵ درصد بقیه، بدون سند است که مربوط به اراضی دارای اختلاف منابع طبیعی و اوقاف استان میشود.
اختلافهای دیگر
در این میان میتوان به موارد مشابه دیگری در استانهای دیگری هم که نامشان نیامده از جمله خراسان رضوی، هرمزگان، گیلان، کردستان و ... هم اشاره کرد که اوقاف با منابع طبیعی به دلیل تعارض مالکیت دچار اختلاف هستند که ممکن است با تلنگری دوباره رسانهای شود و آسیبهای زیادی به افکار عمومی و امر مقدس وقف وارد کند.
اختلاف ۲۰۰ هزار هکتاری
شهریور سال ۱۳۹۵ و در نخستین همایش صیانت از وقف با رویکرد تثبیت مالکیت موقوفات و اراضی ملی، آیت ا... آملی لاریجانی رئیس پیشین قوه قضاییه از میزان اختلاف اراضی بین اوقاف و منابع طبیعی خبر داد. رئیس پیشین قوه قضاییه در آن سال از اختلاف حدود ۲۰۰ هزار هکتاری بین سازمان اوقاف و امور خیریه و جنگلها خبر داد و در همان همایش خطاب به سازمان اوقاف اظهارکرد: «درباره اراضی موقوفی، سازمان اوقاف باید توجه داشته باشد در مورد اراضی که وقف بودن آنها محرز نیست و فقط گفته میشود زمین مورد نظر وقف است، اصرار نکند که آن را وقف اعلام کند و سازمانهای مزبور باید در این زمینه چاره اندیشی کنند تا هم از تصرفات افراد نسبت به اراضی ملی و موقوفی جلوگیری شود و هم از طرف دیگر حقوق مردم تضییع نشود.»
به سوی حل اختلاف
با توجه به آن چه خواندید وجود اختلافات بین اوقاف و اراضی ملی و طبیعی کشور به وفور دیده میشود و از آن جایی که هم حفاظت از موقوفه مهم است و هم باید اراضی ملی کشور که متعلق به همه مردم کشور است باید حفظ شود باید در سطح کلان کشور به این موضوع رسیدگی شود تا نهاد شریف وقف که در جامعه ما از دیرباز وجود داشته و باعث برکات زیادی هم هست در افکار عمومی خدشه دار نشود. بهتر است هرچه زودتر ایرادهایی را که باعث شده این اختلافات بعد از این همه سال پا برجا بماند احصا و برای حل آن کاری کرد. این مشکلات اگر نیاز به قانون گذاری دارد باید زودتر به شکل طرح یا لایحه در مجلس مطرح شود، اگر نیاز به تفسیر قانون دارد که با توجه به این که تغییرات جدی در شرایط اقلیمی و همچنین وضع قوانین جدید همچون قانون ملی شدن جنگلها و ... صورت گرفته باید از مجلس و شورای نگهبان استفساریه گرفت در غیر این صورت باید از طریق رسیدگی قضایی سریع این اختلافات حل شود و موقوفات و اراضی ملی به متولیانشان بازگردد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه خراسان، به تاریخ: ۱۵ مرداد ۱۳۹۹، کد خبر: ۷۰۳۰۰۳، http://www.khorasannews.com/