شعار سال: کمال اطهاری در خصوص اهمیت روستا، گفت: تولیدات مواد غذایی در روستا‌ها شکل می‌گیرد بنابراین هرچه ساماندهی این امر کاملتر شود امنیت غذایی بهتر فراهم شده و درنهایت روستاییان از درآمد بیشتری برخوردار خواهند شد.
وی تاکید کرد: امنیت غذایی کشور ما در حال مخاطره است و این به دلیل گرم شدن کره‌زمین و برداشت‌های بی رویه از منابع طبیعی، آب، مرتع و جنگل است. با وجود آنکه امسال به دلیل بارندگی‌های ویژه و بی‌سابقه در یک قرن اخیر امنیت غذایی بهتری داریم، اما معمولا ۶۰ درصد مواد غذایی ما به واردات وابسته است و اگر آن کشور‌ها دچار بحران شوند امنیت غذایی ما نیز دچار بحران خواهد شد.
این کارشناس اقتصاد توسعه با بیان اینکه در تمام جهان اقتصاد روستایی سطح بسیار اندکی از اشتغال و تولید ناخالص را دارد، گفت: این به معنای کاهش سهم تولید کشاورزی و اشتغال نیست، بلکه استفاده درست در بخش کشاورزی است، توجه کنید که اشتغال بخش کشاورزی در آمریکا حدود۳ میلیون نفر معادل ۲ درصد است، درحالی ۲۰ برابر کشور ما تولیدات کشاورزی دارد و علاوه برآنکه نیاز کشور خود را تامین می‌کند به کشور‌های جهان نیز صادرات دارد. این درحالی است که ما با حدود ۸۰ میلیون جمعیت حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر فعال در بخش کشاورزی داریم این درحالی است که در تامین تولیدات مورد نیاز خود نیز با مشکل مواجه هستیم.
وی تاکید کرد: مسئله اصلی این است که آن‌ها علاوه بر داشتن زمین‌های وسیع کشاورزی از مکانیزاسیون درست استفاده می‌کنند و همچنین پشتیبانی کافی نیز از این تجهیزات دارند. درحالی که در کشور ما با وجود مخالفت‌ها با اصلاحات ارضی اول، اصلاحات ارزی دوم نیز صورت گرفت همچنین شرکت‌های سهامی زراعی و تعاونی تولید نیز منحل شد.
اطهاری ادامه داد: مشکل ما از همین جا شروع شد و این انقلابی گری‌ها و خرده بورژوازی که با هدف اجرای مساوات شکل گرفت موفق عمل نکرد، زیرا این اصلاحات در اواخر زمان رژیم گذشته شروع شد و مردم به اندازه کافی توجیه نشدند که باید تولید را به صورت جمعی انجام دهند در نتیجه نمی‌توانستند نهاد‌های سنتی تولید را ارتقا و تولید جمعی را حفظ کنند. درصورتی که تمام کشور‌های موفق به خصوص چین و کره جنوبی در این مورد از روش‌های سنتی استفاده و آن را ارتقا دادند و توانستند کشاورزی و اشتغال را پیش برده و اقتصاد روستایی متنوع ایجاد کنند.

وی ادامه داد: به دلیل آنکه ایران هنوز وارد دانش اقتصادی نشده است سهم کشاورزی آن در تولید ناخالص کشور بسیار بالا است.
این کارشناس اقتصاد توسعه با بیان اینکه نایاب‌ترین عامل توسعه دانش است، گفت: این مسئله در کشور ما به شدت وجود دارد و در این زمان که اشتغال و تولید کشاورزی روستایی به شدت محدود است به جای آنکه ساماندهی و نظام بهره‌برداری جمعی را رقم بزنیم، فقط شعار‌های مختلف از جمله آبادی روستا‌ها و ایجاد مهاجرت معکوس ارائه می‌کنیم.
وی افزود: مشکل این است که به اقتصاد روستایی پرداخته نشده است و روستا را در کشاورزی خلاصه کرده ایم، باید بگویم زمانی که در روستا تنوع اقتصاد وجود نداشته باشد جوانان در روستا نخواهند ماند.
اطهاری درخصوص اقدامات برای تنوع اقتصاد در روستا نیز گفت: می‌توان در مجاورت روستا‌ها و شهر‌ها محلی ارزان برای استارت‌اپ‌ها قرار داد، بخشی از تولیدات به روستا‌ها منتقل شود بدون آنکه ویلاسازی شکل بگیرد، تولیدات صنایع دستی ارتقا یابد و به جای تولید یک محصول، چند محصول جدید نیز تولید کنند و از تکنولوژی مناسب در تولیدات روستایی استفاده شود و در دامداری و کشاورزی از تکنولوژی‌های مناسب استفاده شود.
وی درخصوص تشکیل صندوق‌های جدید دانش نیز گفت: پیش از تشکیل صندوق باید آموزش‌های لازم ارائه، زیرساخت‌های ارتباطی لازم برقرار و نهادسازی صورت گیرد. متاسفانه این اتفاق نیفتاد و شعار‌های توسعه روستایی نیز مزید بر علت شد. در نتیجه برخی از روستا‌ها به دلیل بی‌آبی از منابع زیزمینی بیش بهره‌برداری کردند، بنابراین تراژدی مشاعات رخ داده و موجب شده است که هر شخصی در زمین کوچک خود چاه آب حفر کند و یا با افزایش تعداد دام‌هایشان چراگاه‌ها را از بین ببرد.

این کارشناس اقتصاد توسعه ادامه داد: توجه کنید که درحال حاضر حدود ۳.۵ میلیون از جمعیت روستا‌ها که تحت تاثیر بی آبی قرار گرفته‌اند در آستانه مهاجرت به شهر‌ها هستند. تخلیه شدن روستا از آسیب‌های اصلی این اتفاق است اگر در گذشته فقط خوش‌نشین‌ها مهاجرت می‌کردند اکنون تمام روستایی‌ها مهاجرت خواهند کرد درنتیجه روستا تخلیه و خالی از سکنه می‌شود. در کتاب «درآمدی بر مشق نوین توسعه روستایی» که در انتظار چاپ است این مشکلات به طورجدی و با جزئیات و با مثالی از کشور‌های خارجی مطرح شده است.
وی درخصوص کتاب جدید خود گفت: در این کتاب اشاره کرده‌ام که برای اینکه بخواهیم تنوع بخشی در روستا ایجاد شود باید نهادسازی در شبکه رخ دهد و شبکه‌هایی ایجاد شوند که به درون روستا بپیوندند و روستا را به شهر‌ها و بعد به سطح جهانی متصل کنند. این درحالی است که این اقدامات صورت نمی‌گیرد، صندوق نوآوری روستایی تشکیل می‌شود، بودجه به آن تزریق می‌شود، اما عملا بر باد می‌رود. این‌ها ناشی از ناشایستگی‌هایی است که بخشی از آن ناشی از رقابت‌های ناسالم سیاسی نمایندگان است. این صندوق‌ها بدون برنامه یا با برنامه‌های ناکارآمد است و یا افکار عمومی نسبت به آن مخدوش شده در نتیجه مردم با آن صندوق همکاری نمی‌کنند؛ بنابراین به جای آنکه تعاونی تشکیل شود معکوس عمل می‌شود وام می‌گیرند چاه غیر مجاز حفر می‌کنند یا جنگل تراشی می‌کنند.

اطهاری افزود: این درحالی است که هر یارانه‌ای که در کره‌جنوبی به روستاییان ارائه می‌شود مشروط بر این است که در سال یک هکتار به جنگل اضافه کنند، سپس کمک‌ها و حمایت‌ها صورت گرفته و از معافیت مالیتی بهره می‌گیرند. درصورتی که در کشور ما برعکس این مسئله عمل می‌شود، ابتدا وام ارائه می‌شود و بعد مردم از همین وام برای جنگل تراشی استفاده می‌کنند و حتی از معافیت نیز بهره‌مند می‌شوند.
این کارشناس اقتصاد توسعه با بیان اینکه در ایران نسبت ازدیاد تولید کشاورزی با سرمایه‌گذاری کشاورزی رقمی منفی است، گفت:، چون کشاورز ماشین‌آلات کشاورزی با وام ارزان خریداری می‌کند درحالی که این ماشین‌آلات فقط چند سال کارایی دارند و درصورت خرابی قطعات آن به سختی تهیه یافت می‌شود.
اطهاری با اشاره به طرح برنامه منظومه‌های روستایی که از سال ۱۳۷۸ در دستور کار قرار گرفته است، گفت: هنوز هم بعد از گذشت چندین سال این طرح اجرایی نشده است، در برنامه‌های عمرانی اگر سیل بند ساخته می‌شود، آب منحرف شده و واردروستایی دیگر می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه مسئله روستا نه تنها به جهت تامین امنیت موادغذایی بلکه به جهت حفظ محیط زیست مهم است، گفت: در ژاپن و سوئیس تا صد درصد به روستاییان یارانه اهدا می‌کنند تا آن‌ها را در روستا‌ها ماندگار کنند. اما در ایران به دلیل کج فهمی‌ها و برنامه‌های گسیخته‌ای که در ساماندهی تولید وجود دارد این سیستم به صورت معکوس عمل می‌کند.
این کارشناس اقتصاد توسعه ادامه داد: باید سعی کرد تا روستا‌ها را حفظ کرد، زیرا حفظ محیط زیست حتی در مناطق کویری نیز مهم است و در این صورت تنوع فرهنگی در روستا‌ها نیز حفظ خواهد شد، اما اگر روستا مهاجرت کند تنوع فرهنگی، موسیقییایی، گونه‌های جانوری و گیاهی آن نیز از بین می‌رود؛ بنابراین با از بین‌رفتن هر روستا بخشی از تنوع فرهنگی و به تبع آن تنوع زیستی از بین می‌رود.
وی در پایان درخصوص نقش ان. جی. او‌ها در روستا نیز گفت: متاسفانه در کشور ما این سازمان‌ها دانش کافی را ندارند، و باید هر ان. جی. اویی که می‌خواهد وارد روستا شود این دانش توسعه و نهادسازی را بداند درصورتی که برخی از ان جی. او.‌های ما فقط نوعی کارآفرین هستند درصورتی که تعریف ان. جی. او یک کار داوطلبانه است. ان. جی. او‌ها در روستا‌ها نسبت به شهر‌ها بهتر عمل می‌کنند، اما نیاز است که جهت گیری فعالیت آن‌ها باید به سمت سرمشق نوین توسعه باشد که درجهان معمول است. اگر این شرط را نداشته باشد ممکن است یک قدم به سمت جلو حرکت کنند، اما دو قدم به عقب خواهند رفت؛ بنابراین جهت‌گیری سیستم و تنوع بخشی مهم است. ممکن است یک طرحی در یکی از روستا‌ها جواب دهد، اما اشتغال همه آن‌ها به یک طرح موجب تولید مازاد می‌شود بنابراین باید طرح‌ها هم پیوند باشند.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا ، تاریخ انتشار 5     شهریور    99، کد خبر:   99060504581، www.isna.ir