ابتدا چنین به نظر می آمد که پیشرفت رسانه های ماهواره ای، پدیده ای کاملا مطلوب و عاری از خطاست و برای تحقق دهکده جهانی، لازم و ضروری است.

گرچه ماهواره و تکنولوژی های جدید ارتباطی، سهم به سزایی در پیشرفت علم و رفاه انسانی دارند اما در تجربه کوتاه و چندین ساله معلوم شده است دارای برخی آسیب ها و پیامدهای منفی نیز هست.

با شناخت به موقع این آسیب ها ، می توان زمینه را برای بهره برداری هر چه بهتر از این تکنولوژی، آماده ساخت. بنابراین در این مقاله بر آن شدیم شما را با برخی از آسیب ها و پیامدهای منفی ماهواره برای کودکان، جوانان و بزرگسالان ، آشنا کنیم.

* ترویج خشونت

یکی از مهمترین و آشکارترین پیامدهای منفی فیلم ها و برنامه های شبکه های ماهواره ای ، افزایش خشونت در جامعه است. تحقیقات مختلف روانشناسی با محوریت نظریه یادگیری مشاهده ای آلبرت بندورا نشان داده اند مشاهده صحنه های خشونت آمیز ، گرایش به پرخاشگری را در بینندگان آن بالا می برد و این در حالی است که حجم قابل مشاهده برنامه های ماهواره ای به فیلم های سینمایی و سریال هایی اختصاص دارد که در آن صحنه های خشونت آمیز به طور مکرر تکرار می شود.

سهل و آسان نشان دادن کشتار و قتل و هرگونه جنایت با سلاح سرد و گرم ، ترس بیننده را فرو می ریزد ؛ در واقع هنگامی که بیننده ساعت های متوالی ، چنین برنامه هایی را می بیند ، گویا در کلاس آموزشی ترویج خشونت قرار گرفته است . این تاثیرپذیری بر روی کودکان و نوجوانان بیشتر و قابل تامل تر است.

* بلوغ زودرس و دسترسی سریع به اطلاعات جنسی

اکثر سریال ها و برنامه های ماهواره ای به راحتی و بدون هیچ سانسوری ، مسائل جنسی را مطرح می کنند و نمایش می دهند. این شیوه ارائه اطلاعات حتی در آگهی های بازرگانی ماهواره ای نیز به وفور دیده می شود .

متاسفانه بارها مشاهده شده فرزندان کوچک خانواده نیز بدون هیچ محدودیتی و در کنار والدین خود به تماشای این صحنه ها پرداخته اند و این در حالی است که هیچگونه ظرفیتی برای پذیرش اینگونه اطلاعات ندارند ، در نتیجه تحت تاثیر آن قرار می گیرند. بلوغ زودرس یکی از نتایج منفی این مسئله است.

الگوگیری و تکرار اعمال مشاهده شده با فرزندان کوچکتر نیز، بارها به علت همین مسئله گزارش شده است.

* باورهای غلط درباره مسائل عاطفی و جنسی

تبلیغات غلط و غلو شده در شبکه های ماهواره ای که دائما بر توانایی های جنسی افراد مجرد و متاهل تاکید می کنند ، می تواند زمینه ساز شکل گیری باورهای غلط و کسب اطلاعات نادرست در زمینه مسائل جنسی افراد شود.

این برنامه ها و تبلیغات که هدفی جز فروش محصولات خود ندارند ، باعث شده اند بسیاری درباره چگونگی و توانمندی های جنسی خود شک کنند و در پی درمان های نادرست بروند.

از سویی اطلاعاتی که برنامه های ماهواره ای درباره چگونگی روابط عاطفی در سریال ها و فیلم های خود نشان می دهند ، باعث شکل گیری سبک های نادرست ارتباطی بین جوانان می شود.

* فراهم سازی گسست و درگیری بین نسلی

تاثیر برنامه های ماهواره ای بر روی فرزندان خانواده ها یا همین نوجوانان و جوانان بیشتر است، به طوری که این گروه زمان بیشتری را صرف تماشای برنامه های ماهواره ای می کنند. این برنامه ها ارزش ها، باورها، تصورات، انتظارات و جهت گیری های ارزشی متفاوتی را تبلیغ و عرضه می کنند که باعث می شود به مرور زمان فاصله روانی بین والدین و فرزندان بیشتر و بیشتر شود و به انقطاع یا گسست نسلی بینجامد.

البته بروز شکاف بین نسلی در بستر رشد، پیشرفت و تجارب متفاوت، اجتناب ناپذیر است و حتی زمینه ترقی و تعالی را فراهم می کند اما گسست و درگیری بین نسلی شدیدتر خواهد بوده و می توان آن را تا حدودی منفی ارزیابی کرد ؛ زیرا در این وضعیت غالبا نوجوانان و جوانان می کوشند آخرین پیوندهای وابستگی خود را از والدین یا نسل بالغ بگسلند و اغلب در این راه به گردنکشی و طغیانگری می پردازند.

خلاصه آن که در یک گسست نسلی به جای تعامل بر سر ارزش ها جنگی تمام عیار شکل می گیرد. اختلافات و درگیری های شدید بین فرزندان و والدین، ترک منزل بدون اطلاع، حرمت شکنی ها و … نتیجه این فرایند است .

* ایجاد زمینه های اختلاف و تنش بین همسران

تماشای صرف و غیرنقادانه ای برنامه های متنوع ماهواره ای و مقایسه منفی خود با شخصیت ها و داستان های این برنامه ها، می تواند خوراک لازم، برای ایجاد یک درگیری حسابی بین زن و شوهر را فراهم کند.

در واقع باید بپذیریم برنامه های ماهواره ای در فضا و جامعه دیگر ساخته شده و منطبق با هنجارها و ارزش های آن جامعه است که به طبع ، برخی از این هنجارها و ارزش ها، با جامعه ما تداخل دارد و حتی متضاد است ؛ حال اگر بخواهیم زندگی خود و همسرمان را با توجه به مشاهدات برنامه های ماهواره ای مقایسه ، تفسیر و ارزیابی کنیم، خوب معلوم است که به در بسته می خوریم.

این در بسته می تواند منبع ناکامی، سرخوردگی و خشم ما را فراهم کند و در نتیجه باعث بروز تنش و درگیری در محیط خانواده شود . مقایسه های ذهنی نادرست ، انتظارات نامعقول ، توجیهات اشتباه ، نارضایتی بی مورد ، حسادت ، روابط پنهانی و … در روابط همسران ، همگی می تواند ناشی از تاثیر همین برنامه های ماهواره ای باشد.

* کاهش تعاملات واقعی

شاید بارها پیش بیاید در خانه مشغول تماشای برنامه های ماهواره ای هستید و عملا ورود ، خروج یا صحبت های سایر اعضای خانواده خود را متوجه نمی شوید.

این مسئله یکی از آسیب زاترین پیادهای استفاده مفرط از برنامه های تلویزیونی و ماهواره ای است که باعث می شود ، ارتباط برقرار کردن و تعاملات بین خانوادگی و حتی دوستان خودرا در اولویت دوم قرار دهیم و زمان بیشتری را به تماشای برنامه های مختلف بپردازیم.

این مسئله خود به مرور باعث ایجاد فاصله روانی بین همسران ، فرزندان ، والدین و دوستان می شود .

* وابستگی و اتلاف وقت

برنامه های ماهواره ای چنان با جذابیت و تنوع همراه می شوند که همه سعی خود را بر میخ کوب کردن و یکجا نشاندن بیننده خود می کنند.

این تنوع ، سرگرمی و جذابیت باعث می شود برخی افراد تا ساعت ها ، زمان خود را برای تماشای برنامه های مختلف ماهواره ای اختصاص بدهند که نتیجه ای جز اتلاف وقت ندارد و حتی گاهی باعث ایجاد وابستگی می شود ؛ به طوری که اگر زمانی فرد نتواند یک برنامه را به هر دلیلی مشاهده کند ، دچار احساسات منفی می شود و دائما در پی رفع آن دلیل خواهد بود ، انگار نبض زندگی او با نبض ماهواره، گره خورده است.

* افت عملکردهای تحصیلی و شغلی

تماشای مفرط برنامه های ماهواره ای آن هم تا پاسی از نیمه شب ، باعث کاهش عملکردهای آموزشی و تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان می شود ؛ بطوری که در کلاس درس دائما چرت می زنند و وقت کمی را نیز برای انجام تکالیف درسی و آموزشی خود می پردازند.

همچنین افراد بزرگسال نیز در محیط کار با مواردی چون تاخیر ، غیبت و اهمال کاری روبرو می شوند که باعث افت عملکرد شغلی آنان می شود.

* افزایش مصرف گرایی

زمان زیادی از برنامه های ماهواره ای به تبلیغات کالاهای مختلف اختصاص یافته است . بیشتر این تبلیغات بر محور کالاهای بهداشتی – آرایشی و مُد است . این تبلیغات آنچنان با جذابیت و پرتکرار ارئه می شوند که مخاطب خود را به خرید آن ترغیب و وسوسه می کند.

در چند سال اخیر بسیاری از رسانه های داخلی مانند تلویزیون و روزنامه سعی کرده اند مردم را نسبت به نادرست بودن و زیان آور بودن این تبلیغات و محصولات آگاه کنند اما این روند گویا همچنان ادامه دارد و نتیجه ای جز افزایش مصرف گرایی ندارد .

* تهدید سلامت جسمانی

تماشای مفرط برنامه های ماهواره ای باعث ایجاد سکون و بی حرکتی در بینندگان آن می شود که این خود می تواند زمینه های سردرد شدید ، گردن درد ، اختلالات خواب ، خشک شدن چشم ها و دشواری در دید ، اضافه وزن و … را فراهم کند.

** نتیجه گیری

با این توصیف می توان گفت گرچه ماهواره می تواند در هشیار کردن ، اطلاع رسانی و پیشرفت نقش مهمی داشته باشد ، اثرات و پیامدهای منفی نیز به جای می گذارد ؛ تا جایی که کشورهای مختلف برای این موضوع در حال چاره اندیشی هستند و هزینه های هنگفتی را صرف کاهش آسیب های ماهواره می کنند .

آنچه مسلم است هدف نهایی و پنهان همه شبکه های ماهواره ای بخصوص شبکه های فارسی زبان ، فروپاشی بنیان خانواده ها و عادی سازی بسیاری از گناهان است که لازمه مواجهه صحیح با آن هم ، تصمیم بجا و منطقی خانواده ها در استفاده از آن است .

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از اطلاع رسانی کاسب امین، تاریخ انتشار: شنبه 22 آذر 1393، کد خبر: - ، www.kasebeamin.ir