شعار سال:حدود 110 سال پیش اولین اتوموبیل به دستور مظفرالدین شاه و توسط سعدالدوله وزیر خارجه ایران در بلژیک خریداری، به ایران ارسال شد. اولین وسیله نقلیه موتوری شخصی درایران، شیفتگان زیادی پیدا کرد و به مرور زمان، سران مملکت و تجار نیز با خرید و واردات آن چهره شهرها را عوض کردند
 

اما اولین وسیله نقلیه عمومی خیابانی (اتوبوس) برای اولین بار در رشت توسط معین‌التجار خریداری شد. هم زمان با جنبش مشروطه، مرحوم حاج ‌محمدحسن تقی معروف به «معین‌التجار» تاجر سرشناس بوشهری در عهد قاجار اتوبوسی را که یک تاجر بلژیکی از راه باکو – انزلی به رشت وارد کرده بود، می‌بیند و عاشق این وسیله نقلیه عجیب می‌شود. او اتوبوس را از آن تاجر خریداری می‌کند و مدت کوتاهی هم آن را در رشت برای جابه‌جایی مسافر به کار می‌گیرد.
 


معین‌التجار پس از آنکه سر وصدای مشروطه خواهان خوابید، با قصد توسعه کسب و کارجابه‌جایی مسافر، اتوبوس را به تهران ‌آورد. این وسیله نقلیه در مسیر توپخانه و بازار و خیابان‌های اطراف با کرایه هر نفر سه شاهی مشغول به کار شد. در واقع  اولین ناوگان حمل‌ونقل شهری تهران به دست حاج محمد حسن تقی معین‌التجار که اولین بخش‌خصوصی به حساب می‌آمد راه‌اندازی و سپس با خرید چند اتوبوس دیگر، توسعه یافت. تا اینکه چند تاجر دیگر نیز وارد  کار حمل‌ونقل شدند و شرکت‎های خصوصی حمل‎‌ونقل شهری و بین شهری نیز شکل گرفتند.
 
خرید و واردات اتوبوس و خودرو از اروپا و از راه شوسه‌، برای اتوبوس‌ها و اتومبیل‌ها استهلاک به همراه داشت. همین موضوع دست اندر کاران را به فکر انداخت تا با تصویب مجلس شورای ملی آن زمان کارخانه مونتاژ اتومبیل و اتوبوس در ایران دایر کنند. در آن زمان، شاسی و موتور اتوبوس را به ایران وارد می‌کردند و در چند کارخانه اطراف تهران برای آنها اتاق چوبی می‌ساختند و مونتاژ می‌کردند.
 
یکی از آن شرکت‌ها که صاحب‌اش درآن زمان حاج‌آقا تهرانی بود، شرکت «رانیران» فعلی است. یکی از اولین شرکت‌های اتوبوسرانی متعلق به مرحوم حاج علی‌اکبر توسلی بود که «اتو توکل» نام داشت. «اتو توکل» گاراژهایی در خیابان شاهپور و گمرک تهران داشت و از این دو نقطه مسافران را به اطراف تهران مثل کرج، شهریار و رباط‌کریم می‌برد.

 


در اوایل کار، به خدمات اتوبوس‌رانی در تهران مدیریت نمی‌شد و مالکان اتوبوس‌ها سلیقه‌ای رفتار می‌کردند. در مسیرهای مشابه قیمت‌گذاری‌های متفاوت داشتند و هرج‌ومرج حاصل از آن سبب نارضایتی شهروندان ومدیران شهری شده‌بود. تا اینکه در زمان دکتر مصدق طرح تشکیل شرکت خط واحد اتوبوسرانی با  سهام 51 درصد شهرداری تهران و 49 درصد صاحبان اتوبوس‌ها به مجلس شورای ملی رفت که به دلیل مخالفت صاحبان اتوبوس‌ها و اعتصاب آنها تا دوره نخست وزیری زاهدی تصویب نشد.
 
در دولت زاهدی شرکت خط واحد اتوبوس‌رانی تشکیل و حمل ونقل شهری سروسامان گرفت. اولین بلیت‌ها و ژتون‌ها برای اتوبوس خط واحد، چاپ و مورد استفاده قرار گرفت.
 
حسن فرازمند درمورد اتوبوس‌های اولیه مقاله‌ای دارد که می‌گوید:« بلدیه یا شهرداری تهران با تدوین آیین‌نامه‌هایی، همه اتوبوس‌ها را موظف به دریافت و نصب پلاک شناسایی کرد و در زمان کریم‌‌آقا‌ بوذرجمهری (شهردار وقت تهران) چند خط اتوبوسرانی دایر شد و هر خط دارای یک ناظر (یا رئیس خط امروزی) شد. در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی تعداد ۱۰۰ دستگاه اتوبوس مربوط به شهرداری در تهران فعال بودند که ۹۰ دستگاه آن، اتوبوس‌های بنز بود و در همین زمان اتوبوس‌های «زایس» روسی هم وارد ایران شدند و در سال ۱۳۳۱ نخستین مجوز برای فعالیت شرکت‌های خصوصی حمل‌ونقل توسط دولت وقت صادر شد.»
 

نخستین بلیط کاغذی اتوبوس در تهران با بهای 2 ریال چاپ شد که بعد از 5 سال بهای آن به 3 ریال افزایش یافت و دو سال بعد 5 ریالی شد. اما دیگر تغییری نکرد تا دو سال بعد از انقلاب سال 1357  که بلیط 10 ریالی چاپ شد. و بعد از آن سیر صعودی خود را همواره طی کرد تا همین حالا که به حدود 9500 ریال رسید و بلیط کاغذی برچیده شده است.
 


شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی کارخانه دار ، تاریخ انتشار: 28 تیر 1400، کدخبر: -،www.karkhanedar.com