شعارسال: در هفتههای اخیر میزان مرگ و میر روزانه بر اثر ویروس کرونا به بالاترین رقم از زمان شیوع این بیماری در ایران رسیده است. اما همزمان با اوج گرفتن پاندمی، میزان رعایت پروتکلهای بهداشتی حداقلی مانند استفاده از ماسک در مکانهای عمومی از طرف مردم کاهش یافته است. با وجود هشدارهای پیاپی مسئولان و رسانههای رسمی، چرا برخی افراد همچنان پروتکلهای بهداشتی را رعایت نمیکنند؟
تاثیر خستگی و طولانی شدن پاندمی در عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی
در این باره دکتر اعظم نجفقلی نژاد، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در گفتگو با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: «عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی از طرف مردم دلایل متعددی میتواند داشته باشد که شاید یکی از دلایل آن خستگی مردم است.»
وی ادامه داد: «طولانی شدن بیماری، کار و زندگی و مناسبتهای اجتماعی مثل عروسی و عزا و تقریبا همه چیز را تحت تاثیر قرار داده است و باعث به تاخیر افتادن اولویتهای مردم شده است؛ بنابراین یکی از دلایل روانی عدم رعایت پروتکلها میتواند ناشی از طولانی شدن مدت پاندمی باشد.»
نجفقلی نژاد با بیان اینکه بعضی چیزها ریشه در ذهنیت افراد دارد، اظهار کرد: «این یکی از دلایل ذهنی عدم رعایت پروتکلها است. البته برخی از افراد هم خیلی به منافع عمومی توجه ندارند که این باعث میشود فقط پروتکلها را در جهت منافع خود رعایت کنند. مثل افرادی که با وجود ابتلا به کرونا در جامعه رفت و آمد میکنند.»
بی خیالی و فراموشی نسبت به کرونا!
وی ادامه داد: «یک مسئله دیگر این است که ترس، اضطراب و بی قراری ناشی از قرنطینه در روزهای اول کرونا که افراد واقعاً خود را مقید میدانستند و پروتکلها را رعایت میکردند عادی شده و باعث شده که برخی به این نتیجه برسند که باید نسبت به همه چیز بی خیال باشند. خیلی وقتها افراد اصلاً از آمار مرگ و میر خبر ندارند و مدتها اخبار را پیگیری نمیکنند؛ لذا فرد به نقطه بی خیالی میرسد و گاهی حتی فراموش میکند که همچین بیماری وجود دارد.»
این عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اظهار کرد: «از سوی دیگر اخبار ضد و نقیضی که مردم از رسانههای مختلف میشنوند باعث میشود حساسیت شان نسبت به هشدارها کم بشود. همچنین اخبار تکراری ممکن است باعث شود مردم تصور کنند کنترلی روی شرایط ندارند پس به این نتیجه میرسند که وقتی ما نمیتوانیم شرایط را کنترل کنیم پس منفعل باشیم؛ زیرا هر چقدر ما پروتکلها را رعایت کنیم دیگران پروتکلها را رعایت نمیکنند.»
وی در این باره توضیح داد: «افراد معمولا به همنوع خود توجه میکنند و مشاهده رفتار سایر اعضای جامعه تا حدودی میتواند فرد را از حساسیت اصلی دور کند.»
عدم شناخت کافی نسیت به شیوع کرونا
نجفقلی نژاد در پاسخ به این سوال که آیا واکسیناسیون سراسری در عدم رعایت پروتکلها از طرف مردم تاثیر داشته است؟، گفت: «به هرحال بیتأثیر نبوده است. این مسئله از ضعف شناخت ناشی میشود؛ چون اطلاعات کافی در این زمینه وجود ندارد و مردم فکر میکنند اگر چنانچه واکسیناسیون انجام شود همه چیز به روال عادی باز میگردد؛ لذا ممکن است خصوصا افرادی که واکسینه میشوند پروتکلها را کمتر رعایت کنند.»
وی ادامه داد: «بنابراین شناخت و دانش کافی در این زمینه وجود ندارد و اگر هم وجود دارد خوب به مردم منتقل نشده است که این مربوط به همان بخش فرهنگ سازی ضعیفی میشود که در جامعه ما وجود دارد.»
تاثیر مشکلات اقتصادی در عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی
نجفقلی نژاد گفت: «یکی دیگر از دلایلی که افراد پروتکلها را رعایت نمیکنند مشکلات اقتصادی است که قشر کمتر برخوردار توان تهیه اقلام بهداشتی را ندارند و دولت میتوانست از این گروهها بیشتر حمایت کند. به هر حال الان شرایط بحرانی است و متاسفانه چیزی که ما در کشور نداریم مدیریت بحران است. برای این جور مواقع باید بودجههایی را اختصاص بدهیم که اقشار کم درآمد که از نظر اقتصادی آسیب دیدند و نمیتوانند روی پای خودشان بایستند حمایت شوند.»
وقتی مردم میبینند برخی مسئولین پروتکلها را رعایت نمیکنند
وی با اشاره به نقش دولت در ترغیب مردم به رعایت پروتکلهای بهداشتی از اوائل همه گیری کرونا گفت: «گاهی حرکتهای خیلی مناسبی از طرف دولت انجام نشده است. به هر حال دولت رسانههای مختلفی را در اختیار دارد. رسانههای عمومی مثل تلویزیون که الان همه تقریبا از داشتن آن برخوردار هستند. اما مشاهده میکنیم که رعایت پروتکلها آن طور که باید و شاید گاهی اوقات توسط خود مسئولین هم به درستی اجرا نمیشود.»
نجفقلی نژاد افزود: «بنابراین شاید یکی از دلایل جدی نگرفتن پروتکلها این باشد که مردم میبینند بعضی از پروتکلها به وسیله خود مسئولین رعایت نمیشود. از طرف دیگر دولت میتوانست بهتر هم ظاهر بشود. مثلاً ما حداقل یک زمانی همیار پلیس داشتیم که روی بچهها کار میشد که اگر پدر یا مادرشان در ماشین مقررات را رعایت نمیکنند به آنها تذکر دهند؛ لذا میشد با یک سری برنامههای جذاب همین قشر کودک و نوجوان را جذب کنند و از آنها به عنوان ابزاری برای کنترل این بیماری استفاده کنند؛ هر چند وسعت این بیماری آنقدر بالا است که این یک گوشه کوچک از آن است.»
نقش بی اعتمادی مردم به دولت در عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی
این عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: «از طرف دیگر شاید یکی از دلایلی که مردم پروتکلها را رعایت نمیکنند این است که به دولت اعتماد ندارند. این بی اعتمادی باعث شده گاهی نوعی لجبازی از طرف خود مردم اتفاق بیفتد. هرچند بعضیها اعتقادی به بیماری ندارند یعنی نه کرونا را جدی میدانند و نه خطر آن را درک میکنند.»
وی با اشاره به عدم کنترل دقیق جادهها در هنگام اعلام ممنوعیت سفر اظهار کرد: «مسئولین در این زمینه چندان خوب ظاهر نشدند و به غیر از تعطیلی و ممنوعیت اخیر، در بقیه موارد قبلی شاهد بودیم که کنترل آنقدر ضعیف بود که افراد با ترفندهای مختلف راهی سفر میشدند و همین کنترل ضعیف باعث شد بیماری خیلی جسته و گریخته بتواند مردم را منقلب کند.»
وی ادامه داد: «به عبارت دیگر، چون نظارتهای درستی اعمال نمیشود عملاً بعضی محدودیتها بیماری را شعله ورتر کرده است. یعنی برخی افراد وقتی میشنود تعطیلاتی پیشرو است با هر ترفندی خود را به مقصد میرسانند؛ بنابراین تعطیلات شاید توانسته است درصد جزئی تاثیر داشته باشد، ولی به نظرم اگر فرهنگسازی میشد تاثیر بیشتری داشت.»
راهکارهای کاهش شیوع کرونا در کشور
نجفقلی نژاد درباره راهکارهای کاهش شیوع کرونا در کشور گفت: «این بیماری آنقدر مرموز و ناشناخته است که واقعاً نمیتوانیم بگوییم جامعه با واکسینه شدن از بیمار خلاصی پیدا میکند؛ اما یکی از راههای آن همین واکسیناسیون عمومی است. راه دوم فرهنگ سازی از طریق برنامههای جذاب است. راهکار دیگر که دولت از همان اول میتوانست انجام بدهد شیفت بندی مشاغل بود. ما دیدیم وقتی که ساعت کاری را به دلیل صرفه جویی در مصرف برق و انرژی محدود میکنند مردم به ادارات هجوم میآورند و این باعث بروز فاجعه میشود. مسئولین میتوانستند به جای اینکار مشاغل را شیفت بندی کنند. مثلاً فروشگاهها یا بانکها با شیفت بندی همان نیروها تنها ساعات کار خود را افزایش دهند تا مردم بتوانند هر ساعتی که میتوانند مراجعه کنند.»
وی ادامه داد: «فرهنگسازی در کل جامعه باعث میشود افراد در مواجهه با بحران درست برخورد کنند. متاسفانه برنامههای مناسبی برای ارتقای فرهنگ اجتماعی از طرف آموزش و پرورش تهیه نمیشود که اگر تهیه بشود مسئله پذیرش اجتماعی را در جامعه افزایش میدهد که بسیار مهم است.»
شعارسال، بااندکی تلخیص واضافات برگرفته از پایگاه خبری عطنا، تاریخ انتشار:۷ شهریور ۱۴۰۰، کدخبر:۳۰۲۹۸۴، www.atnanews.ir