شعارسال: رابطه ماری‌جوانا و اسکیزوفرنی در سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. با افزایش قانونی شدن ماری‌جوانا در کشور‌های مختلف، بررسی اثرات آن بر سلامت روان، به‌ویژه ارتباطش با اسکیزوفرنی، ضرورت بیشتری یافته است. اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن است که تقریباً ۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. یافته‌ها حاکی از آن است که میان مصرف ماری‌جوانا و بروز یا تشدید علائم اسکیزوفرنی ارتباطی پیچیده وجود دارد، اما همچنان مشخص نیست که آیا این ماده می‌تواند در شکل‌گیری یا تسکین این اختلال نقشی داشته باشد.

این مقاله با تحلیل و جستجوی منابع معتبر از پایگاه‌هایی مانند PubMed و Google Scholar، به بررسی سیستماتیک مطالعات انسانی درباره رابطه ماری‌جوانا و اسکیزوفرنی می‌پردازد. شواهد تازه، از جمله مطالعه‌ای منتشرشده در مجله Psychological Medicine (مه ۲۰۲۳)، نشان می‌دهد که مصرف مکرر و مشکل‌ساز ماری‌جوانا، به‌ویژه در دوران نوجوانی، ممکن است خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش دهد.

بیشتر تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف ماری‌جوانا خطر ابتلا به اسکیزوفرنی Schizophrenia را افزایش می‌دهد. نکته قابل‌توجه این است که حتی مصرف گهگاه این ماده می‌تواند به اندازه مصرف روزانه خطرناک باشد.

در ایران نیز مصرف ماری‌جوانا، که با نام‌هایی همچون گل، وید، علف و گراس شناخته می‌شود، به‌ویژه در میان نوجوانان در سال‌های اخیر به نگرانی جدی تبدیل شده است.

بستری شدن در بیمارستان‌های روانی در میان مصرف کنندگان ماری جوانا افزایش پیدا کرده است.

مصرف ماری‌جوانا و خطر اسکیزوفرنی

محققان در منطقه کارائیب بیش از ۵۹۰ مطالعه درباره مصرف ماری‌جوانا در نوجوانان ۱۲ تا ۱۸ ساله را بررسی کردند. نتایج نشان داد که مصرف کم یا متوسط ماری‌جوانا، مشابه مصرف روزانه آن، با افزایش شش برابری خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در مقایسه با افرادی که هرگز این ماده را مصرف نکرده‌اند، همراه است.

کارشناسان هشدار می‌دهند که پرهیز نوجوانان از مصرف این ماده در دوره رشد مغزی بسیار حیاتی است. داده‌های سرویس ملی سلامت (NHS) نشان می‌دهد که مصرف ماری‌جوانا در جوانان ۱۶ تا ۲۴ ساله در انگلیس و ولز رو به افزایش است. همچنین، پس از جرم‌زدایی از ماری‌جوانا در اسکاتلند، پذیرش در بیمارستان‌های روانی در میان مصرف‌کنندگان این ماده ۷۴ درصد افزایش یافته است. همچنین یک تحقیق در ایالات متحده نشان می‌دهد که مراجعه‌های مرتبط با روان‌پریشی ناشی از مصرف ماری‌جوانا در مناطقی که این ماده مخدر قانونی شده است، ۲/۵ برابر بیشتر است.

در این تحقیق، مصرف‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند: افراد کم‌مصرف (حداکثر دو بار در هفته) و افراد پرمصرف (مصرف روزانه یا نزدیک به آن). تجزیه‌وتحلیل آماری نشان داد که هر دو گروه، در مقایسه با نوجوانانی که هرگز ماری‌جوانا مصرف نکرده بودند، شش برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسکیزوفرنی هستند.

محققان مشخص نکردند که این اختلال دقیقاً چه مدت پس از شروع مصرف ظاهر می‌شود، اما یادآور شدند که بروز آن در مردان بیشتر در اواخر نوجوانی و اوایل بیست‌سالگی و در زنان در اواخر دهه بیست تا اوایل سی‌سالگی رخ می‌دهد، هرچند این خطر در هر سنی ممکن است وجود داشته باشد.

در مقاله پژوهشی آمده است: «مصرف ماری‌جوانا، چه به میزان کم و چه زیاد، با خطر ابتلا به اسکیزوفرنی ارتباط مستقیم دارد.» آدام وینسوک، بنیان‌گذار Global Drugs Survey و استاد افتخاری پزشکی بالینی در کالج دانشگاهی لندن، تأکید می‌کند: «برای بهینه‌سازی سلامت روان و کاهش خطر روان‌پریشی، بهتر است افراد جوان از مصرف مواد مخدر پرهیز کنند. ابتدا به مغز خود فرصت رشد بدهید، سپس در مورد گسترش آن فکر کنید.»

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک اختلال پیچیده روانی است که باعث تغییرات عمیق در تفکر، احساسات، و رفتار فرد می‌شود. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی Schizophrenia ممکن است دچار توهمات (دیدن یا شنیدن چیز‌هایی که وجود ندارند)، هذیان‌ها (باور‌های نادرست)، و اختلال در تفکر و صحبت شوند. این بیماری معمولاً در اوایل جوانی بروز می‌کند و می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، از جمله روابط اجتماعی، توانایی کار کردن، و حتی مراقبت از خود.

علت دقیق اسکیزوفرنی هنوز کاملاً مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً نیازمند درمان مداوم هستند، و درمان معمولاً شامل دارو‌های ضد روان‌پریشی و مشاوره‌های روان‌شناختی می‌شود.

آیا ماری جوانا باعث اختلال روانی می‌شود؟

مصرف ماری‌جوانا می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات روانی، به‌ویژه اسکیزوفرنی، را افزایش دهد. افرادی که دارای پیش‌زمینه ژنتیکی این بیماری هستند، نسبت به اثرات روان‌گردان ماری‌جوانا آسیب‌پذیرترند. مصرف مکرر این ماده می‌تواند تعادل مواد شیمیایی مغز را مختل کرده و منجر به توهم، هذیان و تغییرات شدید در رفتار شود. به‌ویژه نوجوانانی که از سنین پایین‌تر به مصرف ماری‌جوانا می‌پردازند، در معرض خطر بالاتری برای بروز مشکلات روانی جدی مانند اسکیزوفرنی قرار دارند.

تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیب فعال موجود در ماری‌جوانا، یعنی تتراهیدروکانابینول (THC)، می‌تواند گیرنده‌های خاصی در مغز را تحریک کند و عوارضی همچون اضطراب، پارانویا و اختلال در تفکر ایجاد کند. افرادی که به‌طور مکرر ماری‌جوانا مصرف می‌کنند، به‌ویژه کسانی که سابقه خانوادگی اختلالات روانی دارند، با خطرات بیشتری رو‌به‌رو هستند.

اگرچه همه مصرف‌کنندگان ماری‌جوانا دچار این عوارض نمی‌شوند، اما برای افرادی که در معرض خطرات ژنتیکی هستند، این ماده می‌تواند عاملی قوی برای شروع یا تشدید علائم روانی باشد.

نشانه‌های روان‌پریشی مصرف ماری‌جوانا

مصرف ماری‌جوانا می‌تواند به بروز روانپریشی منجر شود و افراد ممکن است نشانه‌های مختلفی را تجربه کنند که با جدایی از واقعیت همراه است. این نشانه‌ها شامل:

♠ توهمات: تجربه‌های حسی نادرست مانند دیدن یا شنیدن چیز‌هایی که وجود ندارند.

♠ پارانویا: احساس بدگمانی و عدم اعتماد به دیگران.

♠ احساس اذیت و آزار: احساس اینکه دیگران قصد آسیب رساندن یا کارشکنی دارند.

♠ مسخ شخصیت: حس جدایی از افکار، هویت، و احساسات خود.

♠ از دست دادن قوه ادراک: احساس جداشدگی از محیط و عدم وقوع واقعیات.

♠ خود بزرگ‌بینی: احساس اغراق‌آمیز قدرت و اهمیت، به‌طوری‌که فرد احساس برتری بر دیگران می‌کند.

این نشانه‌ها معمولاً در طول دوره مصرف ماری‌جوانا شدیدتر هستند، اما پس از حذف ماده از بدن، معمولاً ماندگار نمی‌مانند. اگر فردی نشانه‌های روانپریشی را تجربه کند، مراجعه به یک روانشناس برای دریافت مشاوره و درمان توصیه می‌شود.

فاکتور ژنتیک

تحقیقی مستقل که در سال ۲۰۱۴ توسط محققان دانشگاه هاروارد انجام شد، به بررسی مصرف‌کنندگان ماری‌جوانا با و بدون سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی پرداخت. نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف این ماده مخدر به تنهایی نمی‌تواند عامل بروز اختلال روانی اسکیزوفرنی باشد. در واقع، مشخص شد که افراد دارای سابقه خانوادگی این بیماری، بدون در نظر گرفتن مصرف ماری‌جوانا، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارند.

دکتر لین دلیسی، یکی از نویسندگان این مطالعه، در گفت‌و‌گو با روزنامه نیویورک تایمز اظهار داشت: «مطالعات من به وضوح نشان می‌دهد که ماری‌جوانا به خودی خود باعث بروز اسکیزوفرنی در مصرف‌کننده نمی‌شود. فاکتور ژنتیک نیز در این زمینه نقش کلیدی دارد.»

بر اساس نتایج این تحقیق و سایر مطالعات، احتمال زیادی وجود دارد که مصرف ماری‌جوانا در دوران نوجوانی تا بیست و پنج سالگی—زمانی که مغز در حال بلوغ و در اوج رشد خود قرار دارد—می‌تواند به‌ویژه در افراد آسیب‌پذیر به لحاظ ژنتیکی، آغازگر اسکیزوفرنی باشد. این دوره حساس، زمانی است که مغز هنوز در حال توسعه و تکامل است و ممکن است تحت تأثیر عوامل محیطی قرار گیرد.

پروفسور جاناتان چیک از بیمارستان Castle Craig، یک مرکز توانبخشی خصوصی در Peeblesshire، هشدار می‌دهد که قانونگذاران با قانونی کردن ماری‌جوانا، تبعات ناشی از مصرف آن را نادیده گرفته‌اند. او گفت: «افزایش تعداد جوانانی که به دلیل مصرف ماری‌جوانا از روان‌پریشی و اسکیزوفرنی رنج می‌برند، نگرانی جدی است.»

با وجود تحقیقات متعددی که ارتباط بین مصرف ماری‌جوانا و اختلالات روانی را تأیید می‌کند، دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند به‌طور دقیق مشخص کنند که چگونه این ماده مخدر می‌تواند به بروز این بیماری منجر شود. این عدم قطعیت، نیاز به تحقیقات بیشتر را برای درک بهتر تأثیرات روانی و بیوشیمیایی ماری‌جوانا بر مغز و افراد در معرض خطر ژنتیکی نشان می‌دهد.

کلام آخر

رابطه ماری‌جوانا و اسکیزوفرنی یک موضوع مهم در تحقیقات علمی و بهداشت روانی است. شواهد نشان می‌دهد که مصرف ماری‌جوانا، به‌ویژه در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی، می‌تواند خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش دهد. با این حال، این رابطه تحت تأثیر فاکتور‌های ژنتیکی و محیطی نیز قرار دارد. افرادی که دارای سابقه خانوادگی اختلالات روانی هستند، به‌ویژه در معرض خطر ابتلا به این بیماری در صورت مصرف ماری‌جوانا قرار دارند.

با توجه به این تأثیرات، آگاهی عمومی درباره خطرات مصرف ماری‌جوانا و نیاز به نظارت بر مصرف آن ضروری است. در نهایت، مهم است که افرادی که با نشانه‌های روانی مواجه می‌شوند، به متخصصان سلامت روان مراجعه کنند تا از درمان‌های مناسب بهره‌مند شوند و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از مجله اعتیاد، تاریخ انتشار: 3آبان1403، کدخبر:-، https://etiad.org/